مقایسه روش‌های نویسندگی در ایران و جهان/ نویسندگی در ایران شغل نیست

به گزارش خبرنگار ایلنا، مراسم رونمایی کتاب "چگونه می‌نویسم، ۱۰۰ روش از ۱۰۰ نویسنده" عصر دیروز (۲۱ اردیبهشت ماه) با حضور کاظم رهبر مترجم و گردآورنده اثر، محمدحسن علیپور و مسعود کازری در سرای اهل قلم بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

کاظم رهبر در این نشست؛ در توضیح چگونگی شکل‌گیری کتاب گفت: آغاز تهیه و جمع‌آوری مستندات این کتاب به ۱۵ سال پیش برمی‌گردد. زمانی که در روزنامه آفتاب امروز ستونی برای معرفی احوالات روزانه نویسندگان، شاعران، فیلمنامه‌نویسان داشت. برای شخص خودم بسیار جالب بود که هیچکدام از این نویسندگان راه و روش مشابهی برای خلق اثر نداشتند.

رهبر اضافه کرد: ستون مذکور در روزنامه آفتاب امروز؛ ۴۵ نویسنده را معرفی کرد و بعد از بسته شدن روزنامه بنابر پیشنهاد دوستان تصمیم گرفتیم مطالب این ستون‌ها را در قالب یک کتاب منتشر کرده تا در دسترس مخاطبان و علاقمندان به نویسندگی و نویسندگان قرار داشته باشد. البته تعداد ۴۵ نویسنده به نظرمان کافی نیامد و بنا شد تعداد نویسندگانی که قرار است در کتاب از آن‌ها صحبت شود را به ۱۰۰ نویسنده افزایش دهیم. علاوه بر این قرار شد این اثر اولین مجلد از یک مجموعه شش جلدی برای معرفی روش‌های نویسندگی نویسندگان مختلف باشد.

این مترجم یادآور شد: تهیه و آماده‌سازی مستندات مربوط به نویسندگان جدید نیز نزدیک به یک سال طول کشید و نهایتا در کتاب؛ راه‌ها و سبک‌هایی که ۱۰۰ نویسنده برای خلق اثر استفاده می‌کنند نیز در اختیار مخاطب قرار داده شد. در روند تهیهٔ اثر حتی به این نتیجه رسیدیم که تنها به ترجمه اکتفا نکنیم و از نویسندگان داخلی هم نام ببریم. به همین دلیل از نویسندگانی مثل محمود دولت آبادی، احمد محمود، جواد مجابی و ابراهیم یونسی هم کمک گرفتیم.

در ادامه برنامه حسن علیپور دربارهٔ کتاب "چگونه می‌نویسم، ۱۰۰ روش از ۱۰۰ نویسنده" اظهار داشت: من از دید یک خواننده و ویراستار به کتاب نگاه می‌کنم. ویژگی اصلی این اثر آشنا کردن خواننده با جهان داستانی و زندگی شخصی ۱۰۰ نویسنده است که فرصتی برای شناخت بیشتر از نویسندگان محبوب خواننده را در اختیار او قرار می‌دهد. درواقع کتاب این امکان را به خواننده می‌دهد که فضای فکری، ذهنی و داستانی این ۱۰۰ نویسنده را درک کند.

علیپور با اشاره به این نکته که با این کتاب امکان آشنایی با فضای ذهنی نویسندگان داخلی و مقایسهٔ آن‌ها با همتایان خارجی‌شان نیز وجود دارد، تصریح کرد: با مطالعهٔ کتاب چگونه می‌نویسم، ۱۰۰ روش از ۱۰۰ نویسنده می‌توان فهمید دغدغه‌های ذهنی نویسندگان ایرانی چه تفاوتی با نویسندگان خارجی دارد. درثانی می‌توان بررسی کرد که شباهت‌های سبکی و ذهنی بین نویسندگان ایرانی با یکدیگر و خارجی‌ها با یکدیگر چگونه است و آیا سیاست‌های یکدست‌سازی که کم و بیش برای حوزه‌های مختلف در کشور اعمال می‌شود، بر نویسندگان و ساختار ذهنی و نگارشی آن‌ها تاثیرگذار بوده یا خیر؟

این نویسنده و منتقد افزود: اصولا در کشور ما چارچوب‌های ایدئولوژیک و گفتمان مسلط ثابتی وجود دارد که می‌تواند ذهن فعالان فرهنگی را هم قالب‌بندی کند. این کتاب نشان می‌دهد کلیشه‌بندی‌ها در آثار ترجمه چندان جایی ندارد اما در بین نویسندگان داخلی دیده می‌شود. مخصوصا زمان بیان مقولاتی مثل عشق، عاطفه، زندگی، بروز عواطف، رضایت از زندگی و... برخی از همین چارچوب‌ها هم باعث رکود و رخوت نویسندگی و ادبیات ایرانی می‌شوند.

علیپور، تفاوت دیگر نویسندگان ایرانی و خارجی که در کتاب به آن اشاره شده را نوع نگاه به نویسندگی به‌عنوان یک شغل دانست و بیان کرد: در بین نویسندگان خارجی می‌بینیم که نوشتن و نویسندگی یک شغل و محل کسب درآمد برای آن‌ها محسوب می‌شود، حتی اگر شغل دیگری مثل کشاورزی، انتشاراتی و... داشته باشند. درواقع درآمد اصلی نویسندگان خارجی از راه نوشتن است اما نویسندهٔ ایرانی هنوز نمی‌تواند نوشتن را یک شغل و محلی برای امرار معاش بداند. این مسائل در کنار تیراژ پایین کتاب نشان می‌دهد وضعیت شغل نویسندگی در کشور مناسب نیست.

او سپس به اهمیت پژوهش در خلق اثر توسط نویسندهٔ خارجی اشاره کرد و گفت: کتاب "چگونه می‌نویسم، ۱۰۰ روش از ۱۰۰ نویسنده" تاکید دارد که تمام این نویسندگان برای خلق داستان خود به پژوهش و کسب تجربه اهمیت زیادی می‌دهند و حتی برای نوشتن یک داستان در فلان شهر حتما به آنجا مسافرت می‌کنند. همچنین نوشتن مداوم و مستمر از دیگر نکات مشهود دربارهٔ این ۱۰۰ نویسنده است و اینکه بعد از اتمام هر داستان؛ ذهن را‌‌ رها کرده و سراغ شروع داستان دیگری نمی‌روند. چون هم دل کندن از داستان قبلی برایشان سخت است و هم می‌خواهند یک فاصلهٔ زمانی بین نگارش دو اثر وجود داشته باشد.

در پایان این جلسه حاضران سوالات خود را با کاظم رهبر؛ مترجم اثر در میان گذاشتند.