ناگفته‌های مادر سیاهپوش پل‌های تاریخی؛به فریادفرزندان کشکان برسید

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها - زهرا حسینی: باران آمد، باران سیلاب شد، طاق کشکان فروریخت و مادر پل‌های تاریخی لرستان در سوگ نشست؛ قطرات باران این بار نه طاق کشکان که طاق غفلتمان را روی سرمان آوار کرد، دیار پل‌های تاریخی ایران با ۱۰۰ پل تاریخی قرار است معرف داشته‌های ایران در یونسکو باشد و حالا تازه به خود آمده و برای کشکان سوگوار می‌شویم.

سال‌هاست حکایت ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان دهان‌به‌دهان نقل می‌شود و هنوز دست یاری اعتباری به مدد این بناهای شگرف نیامده تا پایشان را از فهرست موقت به فهرست دائمی آثار جهانی باز کند و حالا گویا طاق شکسته کشکان می‌تواند بهانه شود تا به مدد دل‌شکسته «پل شاپوری» و «پل صفوی» بیاییم و برای «گاومیشان» و «سی پله» هم مرثیه بخوانیم، مرثیه‌ای که باید پیش‌ازاین‌ها خوانده می‌شد.

موضوع فروریختن یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان براثر باران‌های شدید اخیر خبری بود که داغ دل ۱۰۰ پل تاریخی لرستان که زیر باران کمبود اعتبارات روزگار می‌گذرانند را تازه کرد.

پل کشکان دارای پایه‌هایی به مساحت بیش از ۲۰۰ متر و همچنین ارتفاع بلندی به‌اندازه یک ساختمان ۱۲ طبقه است که مساحت پایه‌ها و ارتفاع پل کشکان در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد و بااین‌حال همچنان در صف ثبت جهانی به انتظار نشسته تا با وضعیت اعتبارات ملی که به پل‌های استان لرستان اختصاص می‌یابد روزبه‌روز فرسوده‌تر شود.

عملیات باز زنده سازی طاق کشکان آغاز می‌شود

محمدرضا اسدی معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان در این رابطه با اشاره به اینکه در پی فروریختن یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان در پنجم اردیبهشت‌ماه سال جاری براثر باران‌های سیل‌آسا بلافاصله دستور بررسی و مطالعه‌ی طاق الحاقی که مربوط به دوره قاجار است به معاونت میراث فرهنگی داده شد، اظهار داشت: به‌زودی عملیات باز زنده سازی طاق مذکور به‌صورت اضطراری آغاز می شود.

وی بابیان اینکه طاق فروریخته شده بخش باقیمانده‌ای از طاق احداث‌شده در تعمیرات دوره قاجار بوده که به شکلی نامتناسب و با مصالح نامرغوب بر روی دهانه سوم ضلع جنوبی پل زده‌شده بود، تصریح کرد: در سنوات گذشته یکی از لنگه طاق‌های آن شکسته و کل کَن شده بود و از لحاظ سازه‌ای دیگر قدرت باربری نداشت.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان با تأکید بر اینکه باید به‌جای مرمت، این پل باز زنده سازی سبکی و تاریخی می‌شد، افزود: طرح مرمت جامع، مستند نگاری و لیزر اسکن پل کشکان، باز زنده سازی بخش میانی طاق فروریخته، در دستور کار اضطراری قرارگرفته است.

اسدی با اشاره به اینکه فعلاً اعتباراتی که به ما تخصیص داده‌اند خیلی کم است، گفت: تأمین اعتبار از محل اعتبارات ملی بوده و از محل اعتبارات استانی میزان خیلی کمی اختصاص می‌دهند.

وی افزود: پیش‌ازاین ۹۰ میلیون تومان اعتبار از محل اعتبارات ملی اختصاص یافته بود که مقداری از آن را هزینه کرده‌ایم.

قول تخصیص اعتبار ۷۰۰ میلیونی برای ۱۰۰ پل تاریخی

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان بابیان اینکه درمجموع ۱۰۰ پل تاریخی شناخته‌شده در لرستان وجود دارد، تصریح کرد: میزان اعتبارات نسبت به تعدد، پراکندگی و گستردگی پل‌های تاریخی استان قابل‌ملاحظه نیست.

اسدی با تأکید بر اینکه مکاتبات و گزارش‌هایی را قبل و بعد از سال جاری و به‌خصوص در رابطه با سیلاب‌های اخیر برای جذب اعتبار داشته‌ایم، افزود: قول‌هایی مبنی بر تخصیص یکسری اعتبارات داده‌شده است.

وی با اشاره به اینکه طی مکاتباتی که داشته‌ایم مقرر شده است ۷۰۰ میلیون تومان اعتبار تخصیص داده شود، اظهار داشت: ۷۰۰ میلیون تومان کفاف ۱۰۰ پل تاریخی استان را نمی‌دهد و تقاضای ما برای تخصیص اعتبار بیش از این است.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان بابیان اینکه آسیب‌های متعددی در طول قرن‌ها به این آثار واردشده و این آثار تاریخی دیگر فرسوده شده‌اند، تصریح کرد: این آثار کهن‌سال بوده و نیازمند نگهداری‌های مستمر هستند.

اسدی با تأکید بر اینکه آنچه در اولویت کار قرار دارد این است که با هر اعتباری کار مرمت این بناها در راستای حفاظت از بناهای تاریخی انجام می‌شود، افزود: این موضوع در چهار مرحله حفاظت و رفع خطر، استحکام‌بخشی، مرمت و طرح جامع مرمت در دستور کار قرار می‌گیرد.

ماجرای داربست های پل کشکان

وی در ادامه با اشاره به مباحث مطرح‌شده در فضای مجازی در رابطه با فروریختن یکی از طاق‌های کشکان گفت: این موضوع از دو زاویه قابل تامل است از یک طرف شاید بعضی حرف‌های مطرح‌شده در فضای مجازی بتواند آثار تاریخی را تحت حمایت قرار بدهد، و از طرف دیگر اطلاعاتی که افراد در فضای مجازی می‌دهند ممکن است کارشناسی نباشند.

اسدی با اشاره به داربست‌های متصل شده به پل کشکان و مباحث مطرح‌شده پیرامون آنکه برداشته شدن داربست‌ها موجب آسیب پذیری پل در سیلاب اخیر شده است، ادامه داد: این را نمی‌شود ۱۰۰ درصد پذیرفت که اگر داربست‌ها وجود داشتند می‌توانستند از پل حفاظت کنند.

وی با بیان اینکه گاهی برخی افراد از این داربست‌ها به‌عنوان نردبان استفاده کرده و از طاق‌ها جدا شده بودند، افزود: همین عامل انسانی یک‌بار اضافی را بر پل وارد می‌کنند.

اسدی با بیان اینکه بخش‌هایی از این داربست‌ها از طاق پل جدا شده بود، ادامه داد: عملا داربست های موجود کارکردش را ازدست‌داده و این امر خود یک آسیب ثانویه را به وجود آورده بود.

اما و اگرهای ثبت دائمی پل‌های لرستان

وی با اشاره به اینکه طاق فروریخته شده پل کشکان پیش‌ازاین یک لنگه‌اش شکسته شده بود ولی به‌ مرور زمان بین این پایه‌ها به تعادل رسیده بود، گفت: یک روز قبل از اینکه این تخریب صورت بگیرد در محل پل کشکان بودیم و تعداد زیادی عکس‌برداری از این دهانه صورت گرفت و مشکل خاصی نداشت و احتمالات زیادی در زمینه تخریب آن وجود دارد.

اسدی بابیان اینکه هر عنصری از یک سازه تاریخی نمی‌تواند تا ابد حفاظت شود، تصریح کرد: خوشبختانه اطلاعات کاملی از پل کشکان داریم و طرح جامع آن را سال ۸۲ تهیه‌کرده‌ایم.

وی با تأکید بر اینکه سال ۸۸ اسکن لیزرهای این پل انجام‌شده است، افزود: باید این پل بر اساس اطلاعات موجود جمع‌آوری و بازسازی سبکی و تاریخی شود که در این رابطه از مصالح خود بنا می‌توان استفاده کرد و فقط ملات ها تغییر می‌کند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان با اشاره به ثبت موقت جهانی پل کشکان اظهار داشت: اگر تا پایان سال ۲۰۱۶ شش پل برجسته استان که کشکان نیز در بین این آثار است ثبت جهانی نشوند ممکن است از ثبت خارج شوند.

اسدی بابیان اینکه اخیرا طی مکاتباتی که داشته‌ایم از ما خواسته‌اند ویژگی‌های شاخص پل‌های استان، قلعه فلک الافلاک و دره خرم‌آباد را ارسال کنیم، تصریح کرد: موارد خواسته‌شده را ارسال کرده‌ایم و اکنون باید هرچه سریع‌تر کمبود و نقص‌های این آثار رفع شده تا ثبت جهانی شوند.

وجود داربست ها فشار مضاعف به پل وارد می کرد

عطا حسن‌پور باستان‌شناس و کارشناس میراث فرهنگی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه داربست‌های پل کشکان دهه ۸۰ به‌منظور اینکه داربستی برای استحکام‌بخشی و مرمت باشند نصب‌شده‌ بودند، اظهار داشت: ولی متأسفانه از آن سال تا به امروز هیچ‌گونه مرمتی روی این پل انجام‌نشده است.

وی بابیان اینکه تا سال ۹۳ داربست‌های پل وجود داشتند، تصریح کرد: به مرور زمان و با جدا شدن بخشی از داربست ها، نوک داربست‌ها به رأس تیغه طاق متصل و فاصله آن‌ها با زمین نیم متر بود و باری برنمی‌داشتند، افزود: از کناره‌های طاق داربست‌ها را چفت‌وبست کرده بودند که این خود باعث وارد شدن فشار مضاعف به طاق می‌شود.

حسن‌پور یادآور شد: داربست‌ها مانند گهواره وزن و فشار زیادی به طاق وارد می‌کردند و نه‌تنها باری برنمی‌داشتند بلکه بار اضافه بودند.

وی با اشاره به اینکه برخی برای اهداف خاص موضوع داربست پل کشکان را مطرح می‌کنند، گفت: سیل تا پا طاق آمده بود و یک‌پایه پل کَل کن شده و یک شانه خالی‌شده است و بنابراین هر طوری شده طاق فرومی‌ریخت.

حسن‌پور با تأکید بر اینکه حتی اگر بخواهیم پل را مرمت کنیم باید این طاق فرومی‌ریخت چون قابل نگهداری نبود، افزود: آسیب سیل به گونه ای بود که به سدها و پل‌های نوساز هم خسارت وارد کرده بود.

وی با بیان اینکه واقعاً برای طاق فروریخته شده کشکان به عنوان یک باستان شناس ناراحت هستم ادامه داد: تمام پل‌های لرستان در قالب یک پرونده برای ثبت جهانی هستند، و طی یک ماه آینده کار مرمت پل کشکان شروع می‌شود.

پایه های اصلی پل کشکان در معرض خطر است

قدرت الله ترابی نژاد فرماندار دوره چگنی نیز در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: خیلی وقت است که طاق‌های زیادی از پل کشکان فروریخته و طاق کوچکی داشت که به علت بارندگی‌های شدید اخیر فروریخت.

وی بابیان اینکه وقتی یک سازه آجری این میزان بارندگی را ببیند سنگین می‌شود، تصریح کرد: طاق فروریخته شده خیلی بزرگ نیست و می‌توان آن را بازسازی کرد.

فرماندار دوره چگنی در رابطه باوجود داربست برای حفاظت از پل ادامه داد: این پل قبلاً داربست‌هایی داشته است اما در زمان مدیریت مدیر سابق سازمان میراث فرهنگی استان داربست‌ها را بازکرده‌اند.

ترابی نژاد یادآور شد: به‌عنوان یک نیروی فنی اگر داربست‌ها را شخصاً می‌دیدم می‌توانستم نظر بدهم که آیا داربست‌ها می‌توانست پل را نگه دارد و از فروریختن طاق جلوگیری کند یا نه.

وی با تأکید بر اینکه پیگیری‌های زیادی برای جبران خسارت و بازسازی پل داشته‌ایم، گفت: باید برای مرمت این پل اساسی کارکنیم چون پایه‌های اصلی پل نیز در معرض خطر است.

فرماندار دوره چگنی بابیان اینکه اگر پل امسال ترمیم نشود ممکن است در مواقع بارندگی دوباره لطمه ببیند، تصریح کرد: سازمان میراث فرهنگی کشور باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشد و اعتبار ملی برای آن در نظر بگیرد تا حداقل پایه‌های اصلی این پل امسال ترمیم شود.

چشم انتظاری ۱۰۰ پل تاریخی

بنابراین گزارش لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های شمال به جنوب کشور مطرح بوده به‌طوری‌که این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر هگمتانه ـ شوش در موقعیت ویژه‌ای قرار داشته و ۱۰۰ پل تاریخی از این دوره‌ها برای کشور به میراث مانده و نیازمند حفاظت و حراست هستند.

سال‌هاست که موضوع مرمت و بازسازی این پل‌های تاریخی و ثبت جهانی آن‌ها مطرح است اما همچنان اتفاق قابل‌تأملی در این رابطه رخ نداده و پل‌های تاریخی لرستان درگذر سالها فرسوده می‌شوند تا هرروز یکی از این ثروت‌های تاریخی و فرهنگی با ریزش و آسیب مواجه شود.

به‌هرروی با توجه به نظر کارشناسان موضوع مرمت و بازسازی پل کشکان و دیگر پل‌های تاریخی لرستان طی امسال امری ضروری است و باید اعتبارات لازم برای حفظ این میراث فرهنگی عظیم تأمین شود تا بار دیگر شاهد این‌گونه اتفاقات تلخ برای هویت تاریخی کشور نباشیم.