روابط آمریکا - عربستان؛ پایان راهبرد نفت در برابر امنیت

روابط این دو كشور در طول دهه‌های گذشته و از آغاز شكل‌گیری عربستان سعودی روابطی استراتژیك و مستحكم بوده است،‌ در زمان جنگ سرد، عربستان برای غرب،‌ یكی از دژهای مستحكم مقابله با نفوذ كمونیسم بود.

كارشناسان بر این باورند كه در زمان ریاست جمهوری اوباما،‌ دوره افول روابط راهبردی ریاض - واشنگتن شروع شد، زیرا در طول دهه های گذشته تحولاتی در روابط بین المللی و منطقه ای رخ داد كه موجب تضعیف این رابطه راهبردی و در نهایت شروع تنش جدی میان دوكشور شده است.

در گذشته آمریكا از عربستان به عنوان سدی برای مقابله با كمونیسم استفاده می برد، با فروپاشی بلوك شرق و اتحاد شوروی در دهه 1990 خطر كمونیسم برای آمریكا بی معنی شد.

یكی دیگر از نیازهای استراتژیك آمریكا به عربستان سعودی نفت است، امروز نفت به عنوان 'طلای سیاه' در روزگار سیاه خود بسر می برد و آمریكا همچون گذشته دیگر به نفت عربستان احساس نیاز نمی كند و كنگره آمریكا نیز با طرح دخالت سعودی ها در حادثه 11 سپتامبر به شیپور تشدید تنش ها بین ریاض و واشنگتن دمید.

موضوع دیگر كه برای آمریكایی ها در طول دهه های گذشته اهمیت حیاتی داشت، تامین امنیت رژیم صهیونیستی و ترغیب سران عرب از جمله عربستان و مصر برای برقراری رابطه با این رژیم بود، اما تحولات امروز در سوریه، ‌بحرین، یمن،‌ لیبی و عراق باعث شكاف عمیق میان اعراب شده به طوری كه از نظر تحلیلگران غربی،‌ خطری متوجه این رژیم نیست.

یكی دیگر از مواردی كه آمریكا را به عنوان كشوری كه مدعی دمكراسی خواهی در جهان از آن رنج می برد، موضوع نقض گسترده حقوق بشر در عربستان است‌ كه شهروندان آن از ابتدایی ترین حق شهروندی از جمله حق رانندگی و رای دادن محروم هستند.
به همین دلیل كارشناسان می گویند، به رغم تداوم نیاز واشنگتن به ریاض برای تامین منافع آمریكا در منطقه،
اما تاریخ مصرف عوامل مهم برای تداوم روابط راهبردی میان دو كشور تا حدود زیادی گذشته است و سیاست های منطقه ای سعودی ها باعث شده تا هیات حاكمه آمریكا به فكر تجدید نظر در روابط خود با دولت سعودی بیفتند.

رهبران جدید سعودی كه به اتخاذ سیاست های تند و ماجراجویانه در منطقه معروف شده اند،‌ از این رفتار آمریكایی ها بشدت خشمگین هستند و این ناراحتی را در جریان سفر هفته گذشته باراك اوباما به ریاض نشان دادند و در اقدامی بی سابقه، ملك سلمان به استقبال اوباما در فرودگاه نرفت.

همچنین مقام های سعودی به تصمیم كنگره آمریكا برای مسدود كردن دارایی های این كشور در صورتی كه درباره حادثه 11 سپتامبر توسط دادگاه های فدرال مجرم شناخته شوند، واكنش تندی نشان دادند و تهدید كردند حدود 750 میلیون دلار از دارایی های خود را نظام مالی آمریكا خارج خواهند كرد.‌

اوباما هم از مواضع برخی سران كشورهای عربی درقبال توافق هسته ای انتقاد و به صراحت به آنان گوشزد كرد كه درگیر شدن با تهران به نفع آمریكا و كشورهای عرب منطقه نخواهد بود.

اوباما همچنین آنها را به كم تحملی در مقابل مسائل مذهبی و سواری گرفتن از غرب متهم كرد كه این مساله با واكنش تند تركی الفیصل ‌رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان مواجه شد كه گفته بود:‌ نه آقای اوباما ما مفت خور نیستیم و سواری مجانی هم نمی گیریم.

كارشناسان، نگرانی و ترس مقام های سعودی از توافق هسته ای ایران، شكست در جبهه های سوریه و یمن، ماجرای 11 سپتامبر و ترس از دست دادن جایگاه خود در خاورمیانه، موارد نگران كننده ای است كه مقام های سعودی بشدت از آن وحشت دارند و همین موضوع موجب اتخاذ برخی تصمیم های اشتباه و خطرناك سعودی ها شده و مسائل امنیتی و اقتصادی این كشور را تضعیف كرده است.

ماجراجویی های سعودی ها در منطقه، اقتصاد این كشور را با كسری بودجه قابل توجهی مواجه كرده، به گونه ای كه در طول 15 سال گذشته 10 میلیارد دلار از بانك های خارجی تقاضای وام كرده است.

همچنین این كشور طرح بلندپروازانه ای را برای ایجاد اصلاحات اقتصادی با هدف رهایی از وابستگی به نفت و تبدیل شدن به یك قطب سرمایه‌گذاری جهانی را بطور رسمی اعلام كرد.

محمد بن سلمان قائم مقام ولیعهد عربستان سعودی به خبرگزاری رویترز گفت، ریاض قصد دارد سرمایه موجود در صندوق سرمایه گذاری ملی را از 600 میلیارد ریال سعودی (160 میلیارد دلار) به 7 تریلیون ریال (2 تریلیون دلار) افزایش دهد.

خبرگزاری فرانسه گزارش داد، بودجه سال 2015 عربستان سعودی با یك كسری 98 میلیارد دلاری روبرو است .

بیش از 70 درصد كل درآمد دولت عربستان از طریق فروش نفت حاصل می‌شود. این كشور در ادامه‌ی سقوط بهای نفت، چند ماه پیش تصمیم گرفت بهای بنزین را در داخل 80 درصد افزایش و یارانه‌های برق، آب و دیگر خدمات دولتی به شهروندان را كاهش دهد.

كارشناسان بر این باورند كه طرح های اقتصادی عربستان سعودی و به ویژه طرح رهایی دولت از بودجه نفت را خیال پردازی می دانند و معتقدند كه عربستان با تعدیل سیاست های خصمانه خود در منطقه و ایجاد روابط بدون تنش با همسایگان به ویژه ایران، می تواند از وضعیت بحرانی كنونی رهایی یابد.

26150