رقابت هند و چین در شبه قاره/ راهکارهای دهلی برای مهار اژدها

خبرگزاری مهر ، گروه بین الملل - علی کاوسی نژاد: چین در ادامه سیاست نفوذ بیشتر در منطقه آسیای جنوبی و شبه قاره درصدد است در اقانوس هند و در سواحل سریلانکا بندری تجاری تاسیس کند تا بتواند بیش از پیش در این منطقه شبه قاره دایره نفوذ خود را افزایش دهد.

این سیاست چین از طرفی باعث نگرانی هند و از طرفی دیگر در سطح جهانی باعث نگرانی آمریکا در منطقه شده است.

چین برای ساخت این بندر که صدها متر مساحت دارد بودجه ای ۱.۴ میلیارد دلاری در نظر گرفته است که شامل ساختمانهای تجاری و مسکونی خواهد بود. هند ساخت این بندر تجاری را با سیاست حکمرانی خود بر شبه قاره هند در تضاد می بیند و از نفوذ و گسترش مضاعف چین در منطقه احساس نگرانی می کند. سریلانکا از کشورهای عضو اتحادیه «سارک» در جنوب آسیا بشمار می رود.

لازم به ذکر است «سارک» در سال ۱۹۸۵ توسط کشور‌های هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، نپال، مالدیو و بوتان تاسیس شد. در آوریل ۲۰۰۷ و در اجلاس چهاردهم این اتحادیه  ا فغانستان نیز به عنوان هشتمین عضو سارک پذیرفته شد.

«نارندرا مودی» نخست وزیر هند در ماههای گذشته از اعضای اتحادیه سارک خواسته بود برای مبارزه با بلایای طبیعی کشورهای عضو نیروی واکنش سریع تشکیل دهند تا بتوانند با توجه به مخاطرات زیست محیطی با بلایای طبیعی مبارزه کنند. با توجه به روابطی که هند با کشورهای عضو اتحادیه سارک دارد از نفوذ چین در منطقه آسیای جنوبی نگران است و بدنبال راهکارهایی است تا بتواند از نفوذ چین در منطقه جلوگیری کند.

برخی استدلال می کنند که اولین ایده یا سیاستی که هند در منطقه پایه ریزی کرده است طرح توسعه بندر چابهار در ایران و ساخت راه آهن برای اتصال بندر چابهار به شهر هرات در افغانستان است که مقامات دولت افغانستان از این طرح استقبال کردند و «عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی دولت وحدت اجرایی در سفر خود به ایران علاوه بر دیدار با مقامات دولتی ایران از بندر چابهار بازدید کرد و طرح توسعه این بندر را در توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی بین سه کشور دوست ایران، هند و افغانستان مهم توصیف کرد.

به اعتقاد برخی این اولین سیاستی است که هند برای کنترل نفوذ چین در منطقه انجام داده است تا بتواند با توسعه بندر چابهار اثرات طرح توسعه بندر «گوادر» را در ایالت بلوچستان پاکستان توسط چین را به حداقل برساند و این اقدام هند به نوعی جنگ پنهان بین دهلی نو و پکن است. از سویی دیگر هند با نفوذ در افغانستان و ایجاد کنسولگری های خود در ایالات مختلف این کشور نفوذ سیاسی خود را در این کشور افزایش داده است و در اقدامی سازنده ساختمان جدید پارلمان افغانستان توسط هند ساخته و «نارندرا مودی» نخست وزیر هند در سفر خود به کابل در مراسم افتتاح ساختمان جدید پارلمان افغانستان شرکت کرد. علاوه بر این هند با در اختیار قرار دادن بالگردهای نظامی قصد دارد توان نیروهای ارتش افغانستان را در مبارزه با تروریسم در منطقه افزایش دهد.

با توجه به اوضاع سیاسی و امنیتی منطقه و به تعویق افتادن مذاکرات صلح افغانستان برقراری امنیت کریدور اقتصادی چین و پاکستان که مسافتی ۳۰۰۰ کیلومتری را در بر می گیرد چندان آسان به نظر نمی رسد. چهار دور از مذاکرات مقدماتی صلح افغانستان با مشارکت افغانستان، پاکستان، چین و آمریکا در اسلام آباد و کابل برگزار شد و در چهارمین دور از این مذاکرات اعلام شد در اوایل ماه مارس مذاکرات صلح دولت افغانستان و طالبان در اسلام آباد برگزار شود اما دفتر طالبان افغانستان در قطر اعلام کرد: در صورتی حاضر به مذاکره با دولت افغانستان خواهد شد که اعضای این گروه از زندانهای افغانستان آزاد شوند و نیروهای ناتو در افغانستان منطقه را ترک کنند.

با توجه به شروطی که طالبان بدان اشاره کرده است رسیدن به این اهداف چندان آسان به نظر نمی رسد و انجام مذاکرات نیاز به زمانی طولانی دارد. چین در اقدامی جدید قصد دارد نیروهای ارتش خود را برای برقراری امنیت کریدور اقتصادی به پاکستان اعزام کند و با این اقدام توازن امنیتی در منطقه دچار اختلال می شود و هند از اعزام نیروهای چین به پاکستان نگران است چون در روزهای اخیر نیروهای ارتش چین ۶ کیلومتر به داخل خاک هند نفوذ کرده بودند و این اقدام ارتش چین با واکنش شدید و دولت و ارتش هند مواجه شد.

با توجه به موارد ذکر شده در بالا می توان به رقابت هند و چین در منطقه پی برد. چین در اقدامی موثرتر قصد دارد بندری تجاری در سواحل سریلانکا تاسیس کند تا بتواند نفوذ بیشتری در شبه قاره داشته باشد. ساخت بندر در سواحل اقیانوس هند و آن هم در سریلانکا نگرانی های دهلی نو را افزایش داده است.

آمریکا که از متحدان هند در منطقه محسوب می شود از نفوذ چین در جنوب آسیا بیشتر نگران به نظر می رسد. آمریکا و چین از رقبای تجاری و اقتصادی در سطح بین المللی به شمار می روند و نفوذ چین می تواند نقش آمریکا را در منطقه شبه قاره به مخاطره بیندازد. سیاستی که آمریکا در حال حاضر از آن بهره کافی را می برد استقرار نیروهای ناتو در افغانستان است تا بتواند حکمرانی خود را در منطقه افغانستان ادامه دهد و از سویی دیگر آمریکا قصد دارد گروه تروریستی «داعش» را که در منطقه خاورمیانه با شکستی فاحش روبرور شده است به افغانستان بکشاند تا بتواند از طریق این گروه تروریستی کشورهای چین، روسیه، ایران را با مشکلات امنیتی مواجه کند تا تمام توجه آنها به معضل تروریسم در منطقه معطوف شود و توجه این کشورها را از توسعه و گسترش مناسبات منطقه ای منحرف نماید.

چین با توجه به معادلات منطقه ای، در آفریقا و در منطقه «جیبوتی» در حال ساخت پایگاه هوایی است و بدین گونه دایره گسترش و نفوذ خود را در منطقه آفریقا افزایش می دهد. چین نگرانیهای خود را از ورود ناوهای جنگی آمریکا به منطقه آسیای شرقی ابراز داشته است و به این کشور اخطار داده است ناوهای جنگی خود را از آبهای آسیای شرقی خارج نماید. آمریکا نیز قصد دارد روابط خود را هند افزایش دهد تا بتواند در مقابل نفوذ روز افزون چین در منطقه بایستد.

اقدامی دیگری که هند قصد دارد برای جلوگیری از نفوذ چین در منطقه شبه قاره انجام دهد احداث خط راه آهن بین کشورهای عضو اتحادیه «سارک» است تا علاوه بر حمل و نقل محموله مسافران و گردشگران بتوانند به آسانی به کشورهای عضو سفر کنند. در اقدامی دیگری که هند تلاش دارد بدان دست یابد تسهیل صدور روادید برای شهروندان عضو اتحادیه سارک است. نگاه دهلی نو به نوعی آینده نگرانه و مبنی بر سیاستی هم جانبه است.

از دیگر سیاستهای که هند از آن بهره کافی را می برد برگزاری مسابقات جهانی «کریکت» در شهر کلکته با مشارکت پاکستان و کشورهای عضو اتحادیه سارک و از جمله افغانستان است. دولت اسلام آباد و دهلی نو پس از انجام مذاکراتی مقدماتی توانستند برای سفر بازیکنان تیم کریکت پاکستان به هند به توافق برسند و این نکته مثبتی در جهت برقراری روابط دوستانه بین دو کشور می باشد.

اگر دهلی نو بتواند روابط خود با پاکستان را به حالت عادی درآورد و مذاکرات جامع بین دو کشور شروع شود می تواند در کنترل نفوذ چین در منطقه شبه قاره نقش مهمی ایفا نماید.

در اجلاس «قلب آسیا» که در سال ۲۰۱۵ در اسلام آباد برگزار شد سوشما سوراج با مقامات دولت اسلام آباد از جمله «نواز شریف» نخست وزیر پاکستان دیدار و گفتگو داشت و قرار شد در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۶ مذاکرات جامع بین هند و پاکستان با دیدار دبیران کل امور خارجه دو کشور در اسلام آباد شروع شود اما با حمله تروریستها به پایگاه هوایی «پتان کوت» در ایالت پنجاب هند این مذاکرات به حالت تعویق در آمد چون دولت هند مدعی شد تروریستها با افرادی در شهر «بهاولپور» پاکستان در تماس بوده اند. اسلام آباد نیز در اقدامی «مولانا مسعود اظهر» سرکرده گروه تروریستی «جیش محمد» و ۱۲ تن دیگر از اعضای این گروه را دستگیر و از آنها تفتیش و بازرسی به عمل آورد.

همزمان با این اقدام تروریستی نواز شریف به دعوت رسمی «میتری پالا سری سینا» رئیس جمهور سریلانکا به این کشور سفر کرده بود. نواز شریف از سریلانکا با نارندرا مودی تماس گرفت و قول مساعد داد دولت اسلام آباد اقدامات موثری در رابطه با این حمله تروریستی انجام خواهد داد. این حمله تروریستی پس از آن انجام شد که نارندرا مودی در راه بازگشت از کابل به دهلی نو به شهر لاهور در پاکستان سفر کرد و با نواز شریف دیدار و گفتگو کرد. هند در حال بازسازی روابط خود با پاکستان است تا بتواند از نفوذ چین در پاکستان جلوگیری کند و مناسبات تجاری خود را با این کشور توسعه دهد.