اوج نبوغ و هنر معماری در غارهای مازندران/ نوروزگردی در تخت جمشید

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: بزرگ‌ترین طاق طبیعی جهان به نام اسپهبد خورشید در سال ۸۱ به شماره ۸۷۳۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و جزو بی‌نظیرترین و منحصربه‌فردترین استحکامات نظامی کشور است.

هزار و ۸۰۰ متری جاده دوآب – خطیر کوه و در دل کوه لامپ کمر، غاری رخ می‌نماید که بهشتی برای غار شناسان و پژوهشگران تاریخی است تا با کاوش‌هایشان، لایه‌های رازگونه تاریخ ایران را بازشناسند. این غار طبیعی و باستانی نیز همانند دیگر آثار تاریخی از گزند حفاران غیرمجاز مصون نمانده و زخم‌های ناشی از حفاری بر پیکره‌اش هویداست.

غاراسپهبد خورشید ازجمله غارهای با دیواره سنگی جهان است که اکنون در محاصره معادن مجاز و غیرمجاز قرارگرفته است و حیات این غار افسانه‌ای مستلزم رفع نگرانی‌های فراروی و اتخاذ تصمیم اساسی برای حفظ این میراث باستانی است تا به سرنوشت دیگر بناهای میراثی کشور و استان دچار نشود.

قلعه اسپبد خورشید یک کوه سنگی است که در کمرکش ارتفاع بالا یک غار طبیعی دارد برای رسیدن به این غار که از شهرت جهانی برخورار است، صعود از ارتفاعات حاشیه شرقی جاده سواده کوه مقابل آبادی دوآب و ابتدای دوراهی خطیر کوه لازم است. دو آب و دوراهی خطیرکوه در ۷۰ کیلومتری قائمشهر به تهران و ۲۰ کیلومتری بعد از شهر پل سفید واقع شده است و از آنجا غار اسپهبد خورشید براحتی قابل مشاهده است.

این غار علاوه بر زیبائی‌های طبیعی از جاذبه های تاریخی نیز برخوردار است و عده ای از مورخان این اثر زیبای طبیعی را با نام دژ افسانه ای می شناسند و آثار باستانی داخل آن بیانگر این امر است که احتمالا از مراکز مهم دفاعی و پناهگاه اسپهبدان مازندران در قرون اولیه اسلامی است.

 داخل غار بصورت تالارهای ساده و تقریبا دایره شکل است که ۱۹.۷۵ متر طول و ۱۴.۳۵ متر عرض داشته و فاصله بین کف و سقف آن به ۱۵ متر می رسد و از جمله طاق های مشهور جهان به شمار می رود و از ابتدای غار، راهروی باریکی وجود داشت که آثار اتاقهای متعدد اطراف آن باقی مانده و دو اتاق بزرگ در جانب راست و چند اتاق در سمت چپ با بناهای انتهار غار هر یک کاربرد مختلف داشته است.

سقف همه آنها با چوبهای قطور جنگلی تیرکشی شده است و جالب ترین قسمت غار بنای چپ آن است که تقریبا سالم مانده و با دقت در آن می توان به وضعیت معمار داخل غار دست یافت

سامان توفیق مدیر پروژه مطالعات باستان‌شناسی غار دژ اسپهبد خورشید از ثبت آثار ملی آر اسپهبد خورشید سوادکوه در سال ۸۱ به شماره ۸۷۳۹ خبر داد و افزود: غار اسپهبد خورشید جز بی‌نظیرترین و منحصربه‌فردترین استحکامات نظامی است که در کشور وجود دارد[span dir='LTR'].

وی موقعیت جغرافیایی اثر را مازندران، شهرستان سوادکوه، منطقه دوآب ۱۸۰۰ متری جاده دوآب – خطیر کوه در دل کوه لامپ کمر اعلام کرد و گفت: این غار کارستی رسوبی با عمر ۳۰۰ میلیون سال است که دارای بزرگ‌ترین طاق طبیعی جهان که ابعاد دهانه غار ۸۵×۹۵ است.

توفیق در خصوص نام این غار، اظهار داشت: غار اسپهبد خورشید، غار عایشه کرکیل در، لاپ کمر، دژ طاق، غار دربند کولا، دکان داوود، طاق ونداد هرمزد، دیوکلی و قلعه دیو سفید نام‌های مختلفی است که در زمان‌های مختلف بر روی آن گذاشته‌اند

مازندران با داشتن غارهای عمیق و شگفت انگیز، بهشتی برای طبیت گردان کشور به شمار می رود و نوروز فرصتی برای پیمایش غارهای ناشناخته اما زیباست، غارهای زیبای مازندران از شرق تا غرب استان پراکنده است و ایجاد موزه و سایت در کنار غارهای استان، در استقبال گردشگران تاثیر بسزایی دارد.

طبیعت بسیار زیبای غارها همواره موجب جلب گردشگران می شود و از بین این پدیده های شگفت انگیز می توان به غار کمیشان اشاره کرد. این غار در هفت کیلومتری غرب غار کمربند و شهرستان بهشهر واقع شده و ردر پای یک دیواره صخره ای به ارتفاع ۱۵ متر قرار دارد. عرض دهانه غار ۵ متر و ارتفاع آن ۴.۵ متر است و غار کمیشان شامل دو بخش یا تالار است که بوسیله یک دالان تنگ و کم ارتفاع به یکدیگر متصل شده اند.

بازبینی و مطالعات اولیه بر روز ابزارهای سنگی بدست آمده از یک چاله حفاری غیرمجاز در بیرون از دهانه این غار، حاکی از مسکونی بودن محوطه حداقل از از دوران فرا پارینه سنگی و نوسنگی بوده، ضمن اینکه کاوش باستان شناسی این غار از سال ۱۳۸۷ شروع شده و تا تکمیل مطالعات ادامه خواهد داشت.

غار کمربند :  این غار در قسمت غربی شهرستان بهشهر و در حاشیه شرقی روستای شهید آباد واقع شده است که دارای ۱۰ متر طول و ۴ متر عرض بوده و از کف تا سقف پنج متر ارتباع دارد.

دلاور بزرگ نیا مدیرکل میراث فرهنگی مازندران در زمینه غار کمربند به خبرنگار مهر می گوید:  طی کاوش در این غار ۲۸ لایه ۲۰ سانتی متری شناسایی شده که از نظر گاهنگاری تاریخی حد فاصل ۹۵۳۰ ق. م را شامل می شود.

وی اظهار داشت: این غار به همراه غار هوتو در اواخر دهه ۴۰ میلیاردی توسط هیئت باستان شناسی دانشگاه پنسلوانیا به سرپرستی پرفسور استانلی کون انجام شد.

غار هوتو :  در فاصله ۱۰۰ متری شرق غار کمربند واقع شده و مجموعا ۱۷ لایه استقراری از دوره فراپارینه سنگی تا دوره اسلامی در آن شناسایی شده است. ساکنان غار هوتو در دوره فراپارینه سنگی نسبت به دروی غلات و کشت حبوبات آگاهی نداشته و تنها با سیستم تغذیه متناسب با گردآوری، شکار با صید امرار معاش می کردند.

غار نرگسی :  در جنوب شرقی روستای گرجی محله و در جانب شمالی دره ای با شیب بسیار تند که در رودخانه نکا از آن می گذرد قرار دارد. این غار دارای دو دهانه نسبتا بزرگ و شگفت انگیز در جهت شرقی – غربی بوده که دستری به تالار اول را به وسعت ۱۳۰ متر مربع میسر می کند و تالار دوم با وسعت تقریبی ۳۰۰ متر مربع در بخش غربی این غار واقع شده است.

غار دانیال : این غار زیبا رد ارتفاعات مشرف به سلمانشهر در غرب مازندران واقع شده است و برای رسیدن به این غار باید از روستای چاری و ارتفاعات جنگلی عبور کرد و به دهانه غار رسید.

داخل غار بسیار سرد بوده و آب گوارا و سردی هم در داخل آن جاری است، مواد آهکی چکیده زا سقف غار منظره زیبایی دارد و پهنای غار از دو تا پنج متر متغییر و طول آن نامعلوم است و به گفته بومیان به شش هزار متر می رسد و شباهت های زیادی بین غار دانیال و علیصدر وجود درد و این محل برای اجرای تورهای برای هر گروه سنی جالب و دلپذیر است.

غار یخ مرا چالوس، لیدر، دیوخانه، کال، زنگیان، شیلک، سوت شاه، پیرزن خانی نور، چیلک چلندر و... از غارهای زیبا و دیدنی مازندران به شمار می رود و در ایام نوروز شماری از گردشگران مازندران برای دیدن جاذبه ها به غارهای استان سفر می کنند.