تأثیر فلسفه اسلامی بر فلسفه غرب در قرون وسطی چشمگیر بوده است

به گزارش خبرگزاری مهر، در جهان اسلام ترجمه در حد وسیع از همان سده‌های نخستین ظهور اسلام شروع شد و در اندک زمانی به صورت جنبشی فراگیر و گسترده درآمد که از آن به نهضت ترجمه تعبیر می‌شود. شاید اغراق نباشد اگر گفته شود اولین قوم و ملتی که نهضت ترجمه در جهان راه انداخت؛ از یک طرف توجه همگان را معطوف به خود ساخت و از طرف دیگر توجه خود را به تمام اطراف و اکناف جهان پراکنده ساخت و به یک جا قانع نشد ملت مسلمان است که البته در قالب امت اسلام جلوه گر شد.مسلمانان در اندک زمانی پس از ظهور پیامبر اسلام و ایجاد ساختارهای اساسی جامعه و دولت اسلامی چندان به تکاپو افتادند که از یک طرف به ایران، چین، هند تا شرق دور و از طرف دیگر به یونان، روم، مصر، اندلس و غرب آن زمان پا نهادند و علوم مختلفه را از هر طرف برداشته و در انتقال آن به دارلاسلام درنگ نکردند. در واقع آثار مهمی در فلسفه یونان باستان از طریق این نهضت به قرون وسطی و متعاقبا به دوران مدرن منتقل شد. خبرنگار طلیعه در گفت و گو با پروفسور «گلایتون کراکت» استاد فلسفه و مدیر برنامه اندیشه دینی دانشگاه آرکانزاس مرکزی آمریکا به بررسی تأثیر اندیشه اسلامی بر اندیشه غربی و نقش نهضت ترجمه در آن مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه آمده است.

*تأثیر فلسفه اسلامی بر فلسفه غرب در قرون وسطی چیست؟

تأثیر فلسفه اسلامی بر فلسفه غرب در قرون وسطی بسیار چشمگیر بوده است. این تأثیر نباید کم اهمیت تلقی شود. فلسفه اسلامی باید از تفسیر شدید و صرف الهیاتی یا «کلام» متمایز در نظر گرفته شود. آغاز سنت فلسفی در ارتباط با آثار و مطالعات «الکندی» در قرن نهم قابل ملاحظه است که تداوم آنرا در قرن دوازدهم و در آثار «ابن رشد» مشاهده می کنیم. همچنین شاهد شکوفایی سنت فلسفه اسلامی در آثار ابن سینا هستیم که تأثیر بسزایی در سنت فلسفه اسلامی داشت. فیلسوفان اسلامی تفسیری از جهان و وجود انسان را بسط و گسترش داده اند و البته در تفاسیر خود متون یونان باستان را نیز در نظر داشته اند و بر آنها تفاسیری نیز نوشته اند. در واقع این تفاسیر به همراه تفاسیر متفکران یهودی که در درون قلمروی جهان اسلام زندگی می کردند مثل «ابن میمون» بر درک اروپای مسیحی از فلسفه تأثیر بسزایی داشت.

برخی دیالوگهای افلاطون از جمله «تیمائوس» و اندیشه های مسیحی شده نوافلاطونی قبلا نیز بر فلسفه غرب در قرون وسطی تأثیرگذار بوده است. اما از رهگذر تفسیر متون ارسطو و انتقال آن به قرون وسطی بود که فلسفه غرب از فلسفه یونان باستان تأثیر بسزایی گرفت. در واقع از رهگذر تفسیر متون ارسطو بود که اندیشه یونان باستان به اندیشه غرب منتقل شد.

*تأثیر جنبش ترجمه در جهان اسلام در انتقال متون کلاسیک از جمله متون کلاسیک فلسفه یونان باستان به دنیای مدرن غرب چیست؟

در واقع انتقال متون یونان باستان از طریق نهضت ترجمه در جهان اسلام به دنیای مدرن غرب بسیار حائز اهمیت است. در واقع علاوه بر اینکه تفاسیر فلاسفه اسلامی از فلسفه یونان باستان بر اندیشه دوران مدرن غرب اثرگذار بود انتقال متون فلسفی یونان باستان از طریق نهضت ترجمه نیز بر اندیشه مدرن غرب تأثیرگذار بوده است. در واقع بخش زیادی از این متون در اروپای غربی بعد از سقوط امپراتوری روم غربی گم شده بود و از دست رفته بود. کتابی که به خوبی گویای این موضوع است کتاب «بچه های ارسطو: چگونه مسیحیان، مسلمانان و یهودیان خرد ارسطویی را بازیافتند و دوران تاریکی را روشن ساختند» نوشته «ریچارد روبنشتاین» است که در سال ۲۰۰۳ منتشر شده است.

*موضوع اصلی این کتاب دقیقا چیست؟

در این کتاب به اهمیت اسلام در اندیشه مدرن غرب پرداخت شده است و تأکید شده که تأثیر اسلام نه تنها در انتقال آثار ارسطو بلکه در قرار دادن آرای ارسطو در چارپوب توحیدی مبتنی بر وحی نیز آشکار است. این تأثیر بر فیلسوفان مسیحی مانند «آلبرت ماگنوس»(آلبرت کبیر) و «توماس آکوئیناس» نیز قابل مشاهده است که آرای ارسطو را به عنوان فیلسوف پارادایمیک مورد حمایت قرار دادند.

*در کدام شاخه های علوم انسانی تأثیر اندیشه اسلامی بر اندیشه غرب در قرون وسطی اثرگذارتر بوده است؟

به طور کلی اندیشه اسلامی بر اندیشه غربی در حوزه هایی چون الهیات، حقوق، پزشکی، علوم، و ریاضیات از جمله انتقال سیستم اعداد عربی به غرب تأثیرگذار بوده است. همچنین اصول زمین شناسی که توسط ابن سینا ارائه شده است نیز بر اندیشه مدرن غربی تأثیرگذار بوده است.

در قرون وسطی مبادلات فرهنگی و علمی و فکری زیادی میان جهان اسلام و دنیای غرب صورت گرفت. بدون شک اسپانیای دوران اسلامی منبع غنی برای مطالعات و تعاملات مردم در ادیان ابراهیمی به شمار می رود.

همچنین از رهگذر جنگ های صلیبی که باعث جنگ میان مسلمانان و مسیحیان شد بسیاری از اروپائیان غربی در معرض اندیشه اسلامی قرار گرفتند. بنده خودم در مطالعات خود سعی می کنم به اهمیت تمدن اسلامی و نقش آن در رشد و شکوفایی دنیای کنونی بپردازم. در واقع برخی با رویکردی متعصبانه نقش تمدن اسلامی را نادیده می گیرند. باید توجه داشت که تمدن اسلامی در قرون وسطی بسیار پیشرفته و شکوفا بود. در واقع این تمدن به لحاظ شکوفایی با تمدن اروپای غربی در حال حاضر قابل مقایسه است.