جامعه دانشگاهی ما یک جامعه متدین است/ استقلال حوزه و دانشگاه به معنای مجزا بودن نیست

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با تأکید بر این‌که اساتید حوزه و دانشگاه باید متولی وحدت باشند، افزود: آنچه که مقدمات گفتمان مشترک میان حوزه و دانشگاه را شکل می‌دهد، گفت‌وگو است.

به گزارش سرویس دانشگاهی ایسنا، دکتر سیدضیاء هاشمی در همایش "وحدت حوزه و دانشگاه که از سوی دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم،با حضور اساتید حوزه و دانشگاه و به منظور بحث، تبادل نظر و جمع‌بندی سلسله نشست‌های علمی و تخصصی وحدت حوزه و دانشگاه برگزار شد، در سخنانی اظهار داشت: برگزاری این جلسه و امثال آن صرفاً با هدف تجلیل از مسئله نیست، مهم‌تر از آن شناخت راه و دغدغه‌های مطرح شده در رابطه با وحدت حوزه و دانشگاه است و در این جلسات قرار نیست ما تنها به اهمیت موضوع اکتفا کنیم بلکه می‌کوشیم وارد مسئله شویم و در رابطه با دغدغه‌های موجود در این حوزه بحث، کرده و به راه‎کار برسیم.

عده‌ای هنوز باور ندارند که دانشگاه و حوزه به هم نیازمندند

وی با بیان این‌که عده‌ای هنوز باور ندارند که دانشگاه و حوزه به هم نیازمندند، تأکید کردند: مجموعه دانشگاه، حوزه و اساتید دانشگاهی و حوزوی بایستی نسبت به وحدت این دو نهاد حساس باشند و به آن توجه کنند.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، در ادامه با اشاره به ابعاد مختلف وحدت حوزه و دانشگاه، افزودند: وحدت حوزه و دانشگاه دو بعد دارد، یک بعد آن، بعد علمی است که باید بین علوم دینی حوزوی و علوم دانشگاهی پیوند و وحدت ایجاد شود؛ بُعد دیگر نیز بُعد مدیریتی، سازمانی و علمی است. یعنی هم حوزه و هم دانشگاه در سراسر کشور باید هماهنگی و هم‌افزایی داشته باشند و فعالیت‌هایی که در دانشگاه و حوزه صورت می‌گیرد هر دو در جهت ارتقاء علم و فرهنگ کشور باشد.

به گفته دکتر هاشمی، نشستی که امروز با عنوان «همایش ملی وحدت حوزه و دانشگاه» با حضور صاحب‌نظران و اساتید برگزار شده، در ادامه نشست‌های متعددی است که در قم و تهران با مدیریت همکاران ما در دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم انجام شده و این مسیر و نگاه را دنبال می‌کند که با یک شهامت علمی سؤالات و مباحث مطرح شود و به پاسخ‌های روشن‌تر و جدیدتری برسیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در ادامه با اشاره به پیام آیت‌الله جوادی آملی برای «همایش وحدت حوزه و دانشگاه» اظهار داشت: بنده و همکاران اخیراً فرصتی یافتیم و خدمت این عالم عالیقدر رسیدیم و چون مقدر نبود در این همایش از حضور ایشان بهره‌مند شویم، این عالم بزرگوار سخنان خود را در قالب یک پیام تصویری برای این همایش در اختیار ما قرار دادند.

استقلال حوزه و دانشگاه به معنای مجزا بودن نیست

دکتر هاشمی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به رویکردهای مختلف موجود در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه، تصریح کرد: یکی از رویکردهای افراطی این است که این دو نهاد به وحدت نیاز ندارند. تفکر دیگر ادغام این دو نهاد با حذف یکی از آن‌ها بود، که طبیعتاً یک نگاه افراطی است. نگاه بعدی تحمیل و تصرف بود یعنی هر دو باید مانند هم بیاندیشند. واقعیت این است که با توجه به تعابیر حوزه و دانشگاه و نظر امام هیچ یک از این رویکردها، نگاه‌های درستی نیست. در نگاه امام استقلال این دو نهاد مد نظر است، اما این استقلال به معنای مجزا بودن نیست و به جای تقابل باید تفاهم و همکاری وجود داشته باشد.

وی با بیان این که این تفاهم به معنای همکاری است، افزود: به جهات مختلف حوزه و دانشگاه دو نهاد تخصصی هستند که می‌توانند یک جامعه دینی را مدیریت کنند تا از آسیب‌ها و بحران‌ها در امان باشند.

اساتید حوزه و دانشگاه باید متولی وحدت باشند

معاون فرهنگی وزیر علوم با تأکید بر این‌که این دو نهاد علمی با کمک هم می‌توانند پاسخ‌گوی نیازها و رافع مشکلات جامعه باشند، تصریح کرد: هر دوی این نهادها به دنبال ایجاد جامعه بهتر هستند. برای شکل‌گیری این تعهد مشترک، ملزوماتی وجود دارد، یکی از آن‌ها تلاش برای ایجاد گفتمان مشترک است یعنی وحدت حوزه و دانشگاه یک گفتمان شود و حول یک دغدغه باشد تا توفیقاتی نیز حاصل شود.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با تأکید بر این‌که اساتید حوزه و دانشگاه باید متولی وحدت باشند، افزود: آنچه که مقدمات این گفتمان را شکل می‌دهد، گفت‌وگو است. باید سؤالاتی مطرح شده و پاسخی گرفته شود.

وی با طرح این سؤال که آیا حوزویان و دانشگاهیان با هم گفت‌وگو می‌کنند یا صرفاً یک تعامل فیزیکی دارند؟ بیان داشت: دانشگاهیان به حوزه رفتند و علوم دانشگاهی را به آن‌جا بردند و حوزویان نیز به عنوان سفیران حوزه به دانشگاه آمدند، اما گفت‌وگو زمانی شکل می‌گیرد که طرفین به هم‌ نیاز داشته باشند.

جامعه دانشگاهی ما یک جامعه متدین است

دکتر هاشمی با بیان این‌که در مورد دانشجویان دغدغه‌های مختلفی در دانشگاه‌ها مطرح می‌شود، تصریح کرد: از جمله این دغدغه‌ها این است که برای مثال دانشجویان از خانواده‌های متدین وارد دانشگاه شده و به شکل دیگر خارج می‌شوند. اما به تازگی تحقیقی در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهد وضعیت به گونه‌ی دیگری است. 73 درصد دانشجویان به رابطه با خداوند اهتمام دارند، 62 درصد کم یا زیاد اهل قرائت قرآن هستند، 63 درصد به نمازهای یومیه می‌پردازند و در ماه مبارک رمضان 55 درصد به روزه داری مشغول هستند، 82 درصد عامل به احکام شریعتند و61 درصد نیز در حفظ ارزش‌ها می‌کوشند. نتیجه می‌گیریم جامعه دانشگاهی ما یک جامعه متدین است.

وی با تأکید بر این که شکل‌گیری گفتمان مبتنی بر گفت‌وگوی واقعی است، خاطر نشان کرد: طرفین باید ایده‌های جدید را بپذیرند، این یک حرکت علمی است نه یک حرکت سازمانی که با دستورالعمل همراه باشد.

دکتر هاشمی با طرح این پرسش که متولی حرکت وحدت بین حوزه و دانشگاه کیست؟ اظهار داشت: اگر بخواهم به این سؤال پاسخ اولیه دهم، قطعاً نهادهای رسمی نیستند؛ زیرا این‌ها تأمین کننده نتایج نهایی نمی‌باشند بلکه خود دانشگاهیان و حوزویان باید در این جریان حضور یابند.

وحدت حوزه و دانشگاه حق طبیعی مردم است

سپس حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن قمی، معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس خبرگان رهبری نیز، به عنوان سخنران ویژه همایش به چالش‌های موجود میان حوزه و دانشگاه از زمان مشروطیت تاکنون اشاره و اظهار کرد: ریشه چالش‌های بین حوزه و دانشگاه از منظر سیاسی و اجتماعی به زمان مشروطه و ریشه‌ روابط وحدت‌گونه بین حوزه و دانشگاه در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و عاطفی، به دوران انقلاب اسلامی برمی‌گردد.

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه با اشاره به تاکیدات امام(ره) در دوره‌های مختلف در رابطه با وحدت حوزه و دانشگاه، افزود: رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز همواره به وحدت میان حوزه و دانشگاه تأکید داشته‌اند، ایشان در چهاردهم خردادماه سال جاری در حرم مطهر امام خمینی(ره) فرمودند نسبت به دیدگاه‌ها و نظرات امام سخنان زیادی مطرح شده اما اصل وحدت حوزه و دانشگاه غیر قابل انکار بوده و از اهمیت زیادی برخوردار است.

معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد وحدت حوزه و دانشگاه اظهار کرد: هنگامی که رهبری در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه سخن می‌گویند، منظورشان وحدت در هدف است.

وی با بیان اینکه وحدت حوزه و دانشگاه جزو عوامل پیروزی انقلاب اسلامی و تداوم آن می‌باشد، افزودند: وحدت حوزه و دانشگاه حق طبیعی مردم است و کسی که به این وحدت آسیب می‌زند به مردم ظلم کرده است.

وی در ادامه اظهار داشت: استقرار روحانیت، ارایه دروس معارف و تأسیس مساجد در دانشگاه‌ها اولین گام‌هایی بود که در چارچوب وحدت حوزه و دانشگاه برداشته شد و هرچند اقدامات مناسبی به شمار می‌رفت اما این ارتباط مکانیکی بود و کفایت نمی‌کرد.

حجت الاسلام و المسلمین قمی، ادامه داد: وقتی به تدریج متوجه شدند این ارتباط کفایت نمی‌کند، در مرحله دوم مسأله اسلامی شدن علوم با تأکید بر علوم اسلامی مطرح شد. البته در این عرصه مقاومت‌هایی نیز صورت گرفت.

معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، درخصوص اسلامی شدن علوم تصریح کرد: چند نظریه در این‌باره وجود دارد، از جمله: علوم با دین و متافیزیک ارتباط ساختاری دارد؛ ارتباط علوم و متافیزیک به اشتراک در موضوع است؛ علم دینی، تفسیر تجویزی است و غیره.

این مقام مسئول با اشاره به اظهارات عده‌ای که می‌گویند دین نباید حکومتی شود، اظهار داشت: این حرف، هم درست است و هم غلط. دین نباید ابزار قدرت یا عامل تشویق و توبیخ باشد، همچنین حکومت وظیفه دارد کاری کند که افراد با اختیار خود به دین سوق پیدا کنند. وظیفه معاونت فرهنگی وزارت علوم هم فراهم نمودن زمینه‌های لازم و شرایط جهت سوق دانشجویان به این سمت می‌باشد. باید به جای این‌که برای دانشجویان کار فرهنگی انجام دهند، کاری کنند که دانشجویان خودشان کار فرهنگی انجام دهند.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر قمی در خاتمه تأکید کرد: معاونان فرهنگی در مسائل فرهنگی باید بیشتر به رفتارهای مسئولیت‌زا توجه کنند تا رفتارهای محدودیت‌زا و باید در کارهای فرهنگی توجه ایجاد کنیم و در انجام کارهای فرهنگی صبر داشته باشیم.

نقطه تمرکز وحدت حوزه و دانشگاه، علوم انسانی است

به گزارش ایسنا، همایش وحدت حوزه و دانشگاه با برگزاری اولین پنل تخصصی با موضوع «امکان و امتناع وحدت حوزه و دانشگاه»، ادامه یافت. این پنل با حضور دکتر عباس منوچهری، حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد هادی مفتح و دکتر محمود صادقی برگزار شد.

ابتدا دکتر منوچهری با بیان این‌که نقطه تمرکز وحدت حوزه و دانشگاه، علوم انسانی است، اظهار داشت: در علوم انسانی، برخلاف برخی تصورات و تحلیل‌ها، دغدغه‌های اخلاقی همیشه وجود داشته و امروزه به شکل جدی‌تری مطرح است. علوم انسانی از لحاظ تاریخی همواره «خیر بنیاد» و «فضیلت محور» بوده است. درگذشته فلاسفه و صاحب‌نظران بیشتر به مقوله «خیر» و «فضیلت» توجه می‌کردند و در دوران جدید، عمدتاً مقوله «حقوق طبیعی» و «حقوق بشر» مطرح است.

دکتر منوچهری با تأکید بر این‌که امروزه دیگر نمی‌توان تمایز دقیقی بین «تعهد و تخصص» در حوزه علوم انسانی قائل شد، افزود: این مقوله دیگر مطرح نیست. اکنون مقوله «اخلاق کاربردی» در دستور کار است.

وی با اشاره به برنامه‌هایی مانند معرفت‌افزایی، برخی از اقدامات انجام‌گرفته در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه را بسیار سطحی و حتی توهین‌آمیز دانست.

در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدهادی مفتح، به عنوان دومین سخنران اولین پنل تخصصی با اشاره به "زندگی شهید مفتح و نقش وی در وحدت میان حوزه و دانشگاه، اظهار داشت: شهید مفتح قبل از انقلاب در سالهای 37 و 38 به ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه پی بردند و آن را مطرح کردند؛ زیرا در این دوره برخی بین علم و دین تعارض‌هایی می‌دیدند و راه حل آن را در اسلام بدون روحانیت یا دانش بدون تعهد می‌جستند.

وی افزود: امروز نیز قاطبه حوزویان و دانشگاهیان این ضرورت را که ما نیازمند وحدت برای پرکردن خلاءهای نظری در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هستیم باور ندارند و هم‌چنان بسیاری معتقدند که از سنت و قرآن نمی‌توان راه و رسم زندگی را اخذ کرد.

مفتح در ادامه عدم تولید دانش را از مشکلات حوزه علوم انسانی برشمرد و افزود: تولید دانش با دستور و تدوین و ابلاغ آیین‌نامه انجام نمی‌شود .

وی همچنین با اشاره به فقدان نظریه‌پردازی در حوزه سیاسی تصریح کرد: امروزه فقدان نظریه‌پردازی در این حوزه نظام سیاسی ما را با این خطر روبرو کرده است که نظریه حکومت دینی، نظریه‌ای ناکارآمد جلوه کند و باید آن را کنار بگذاریم.

در ادامه دکتر محمود صادقی به عنوان آخرین سخنران اولین پنل تخصصی، با اشاره به اهمیت و نقش تأثیرگذار وحدت میان دو نهاد حوزه و دانشگاه، تأکید کرد: وحدت حوزه و دانشگاه، آثار اجتماعی و سیاسی خوبی برای جامعه به دنبال دارد.

وی با اشاره به تجربه‌های موجود در زمینه وحدت میان این دو نهاد تصریح کردند: در جامعه ما، دو تجربه خوب در تعامل این دو نهاد وجود دارد که ما هنوز از آثار آن بهره می‌بریم، عبارتند از تعامل این دو نهاد برای تدوین حقوق مدنی و همکاری این دو نهاد در دوران انقلاب برای تدوین قانون اساسی.

پنل دوم همایش وحدت حوزه و دانشگاه با موضوع بررسی انتقادی تولید دانش در گفتمان فرهنگی حوزه و دانشگاه، با حضور دکتر کلباسی اشتری، دکتر باقری و دکتر فیرحی برگزارشد.

دکتر حسین کلباسی اشتری طی سخنانی با اشاره به این‌که حوزه و دانشگاه دو نهاد مهم برای تعلیم و تربیت نخبگان در ایران برای اداره بهتر جامعه هستند، افزود: در تحلیل و بررسی تعامل این دو نهاد باید به دو موضوع توجه کنیم این‌که پیشینه تاریخی این دو نهاد متفاوت است. حوزه نهادی قدیمی و با سابقه‌ای بیش از هزار ساله است. حال آن‌که دانشگاه نهادی نوپا، مدرن و با عمری کم‌تر از صد سال است. همچنین ماهیت و جهت‌گیری علوم در دو نهاد، متفاوت است. دانشگاه برای رفع نیازهای تکنیکی و فنی جامعه وارد کشور شد و دغدغه اصلی حوزه، زیست دین‌دارانه و مذهبی مردم است.

دکتر کلباسی با تأکید بر این‌که ویژگی نخبگی این دو نهاد علی‌رغم برخی شباهت‌ها بسیار با هم متفاوت است، ویژگی‌های نخبگی حوزه را چنین برشمرد: مردمی و محل رجوع آن‌ها، تربیت شاگردان به عنوان یادگاران و میراث‌داران فکری و فقهی خود، تأسیس نهادهایی برای تداوم سنت فکری و مشرب فقهی خود، طبقه‌بندی و مرتبت علمی بدون نیاز به مدرک، حساسیت دائم نسبت به جریان های فرهنگی کشور، بهره گیری از ظرفیت مناسک و اعیاد مذهبی و ادبیات مناسب و اثرگذار بر مخاطب.

وی همچنین ویژگی‌های نخبگی دانشگاه را در این موارد خلاصه کرد: تأسیس و تقویم نهادهای مدرن، تولید ادبیات متناسب با فرهنگ تجدد، پیشگامی در معرفی جهان مدرن، کوشش برای تعامل با غرب، پیشرو در زمینه طرح پرشش در حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی، عرضه و تبیین الگوهای توسعه، معرفی اندیشه و افکار غربی در قالب تالیف و ترجمه، رصد تحولات روزگار کنونی به‌ویژه در ساحت فرهنگ و تکنولوژی و تلاش برای تدوین و اجرای صورت بندهای نظم اجتماعی و سیاسی مدرن.

دکتر باقری از دیگر سخنرانان پنل تخصصی دوم با اشاره به این‌که دانشگاه در دنیا جدید عمری بیش از هشتصد سال دارد، تأکید کرد: دانشگاه در دنیای کنونی نهادی مؤثر، پرنفوذ و دارای اعتبار است، حوزه در گذشته پر فروغ بوده است.

وی با بیان این‌که موانع زیادی بر سر راه تعامل –‌و نه وحدت- این دو نهاد وجود دارد، به دو مانع که از سایر موانع مهم‌تر هستند، اشاره کرد و افزود: بدبینی متقابل حوزه و دانشگاه به یکدیگر و تصور نادرست و مشوش حوزه‌های علمیه نسبت به علوم انسانی (وجود دارد) حوزه به علوم انسانی مدرن بدبین و معتقد بود که علوم انسانی اسلامی در متون دینی موجود و قابل کشف و صورت‌بندی است. حوزه مدعی و مروج ایده «علم مقدس» است. این خود مانعی بر سر تعامل بوده و پارادوکسیکال است؛ زیرا علم بشری بر اساس چه سازوکاری می‌تواند مقدس شود؟

وی با تأکید بر تعامل بین دو نهاد حوزه و دانشگاه، افزود: من به تعامل و نه وحدت و همزیستی در عین تفاوت‌ها باور دارم. وضعیت کنونی در روابط این دو نهاد نشان ‌دهنده‌ نوعی بیماری است و ادامه آن برای جامعه سم مهلکی است.

دکتر باقری درخصوص راه درمان این بیماری نیز گفت: اولین گام برای درمان این درد، تصحیح و تعدیل نگاه‌های حوزویان و دانشگاهیان نسبت به یکدیگر است. حوزه باید درک و فهم خود نسبت به علوم انسانی را تعدیل و تصحیح کند و دانشگاهیان باید نسبت خود را با دنیای سنت روشن نمایند.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر داوود فیرحی آخرین سخنران پنل تخصصی دوم نیز در سخنانی با اشاره به این‌که ما نیازمند مفهوم‌سازی جدیدی از وحدت در این حوزه هستیم، تأکید کرد: تا زمانی که ما خواهان وحدت به مفهوم کنونی و رایج آن هستیم، چه وحدت حوزه و دانشگاه، چه وحدت جامعه و چه وحدت سنی و شیعه، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد. این را تجربه بیش از سه دهه گذشته به ما می‌گوید. اصرار بر رویه‌های قبلی و یکسان ساز در حوزه وحدت، به رادیکالیسم اجتماعی و سیاسی در جامعه می‌انجامد و خسارت‌بار خواهد بود.

فیرحی با بیان این‌که امروزه دانشگاه از سوی حوزه تحت فشار است، حوزه‌های فشار را در این موارد برشمرد: تدوین سرفصل های دروس، کنترل فضای دانشگاه به‌ویژه در کلاس های درس (عدم اعتماد به دانشگاه)، تولید متون دانشگاهی و کنترل استادان.

وی با اشاره به این‌که در حوزه گفتمان واحد و یکسانی وجود ندارد و به شدت متکثر و گوناگون است، تأکید کرد: در نتیجه نباید حوزه را هم‌چون کلی واحد و یک‌دست تصور کنیم. بدبینی حوزه به دانشگاه و علوم انسانی، نگاه غالب در حوزه‌های علمیه ما نیست و مروج آن حوزویان نیستند بلکه به نظرم بیشتر از سوی روشنفکران دینی طرح می‌شود که متأثر از افکار هایدگر و فروید هستند.

براساس گزارش اداره کل فرهنگی وزارت علوم، در حاشیه برگزاری همایش وحدت حوزه و دانشگاه، کتاب «وحدت حوزه و دانشگاه، رویکرد تحلیلی تاریخی» توسط حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر قمی و دکتر سید ضیاء هاشمی، رونمایی شد. این کتاب با رویکردی تاریخی-تحلیلی به بررسی مجموعه نشست‌های علمی و تخصصی وحدت حوزه و دانشگاه که از ابتدای سال جاری با هدف تدوین و ترسیم رویکرد دقیق، درست و کارآمد نسبت به موضوع و کمک به تدوین بسته‌های سیاستی مناسب و کارآمد، در دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم برگزار شده بود، پرداخته است. مفهوم شناسی تعامل حوزه ودانشگاه، تبارشناسی تعامل حوزه ودانشگاه، نسبت شناسی حوزه ودانشگاه، آسیب شناسی تعامل حوزه ودانشگاه و تعامل حوزه و دانشگاه، محورهای اصلی این نشست‌ها را تشکیل داده‌اند.

انتهای پیام