علایی: ترکیه به دنبال درگیری با ایران نیست/ آنکارا از قدیم به بخش هایی ازخاک عراق چشم طمع داشته است

زهره نوروزپور:  چند هفته پس از تنش با روسیه، این بار آنکارا با وارد کردن نظامیان خود به خاک عراق و مستقر کردن آنها در شمال موصل تنش دیگری را این بار با همسایه جنوبی خود رقم زد. برغم مخالفت صریح دولت عراق با حضور نظامیان ترکیه در خاک این کشور آنکارا بر ابقاء این نیروها در خاک عراق و افزایش آنان تأکید کرده است. در همین حال مذاکرات بارزانی و اردوغان که پیش از این بصورت محرمانه انجام شده بود، پس از مداخله نظامی ترکیه در شمال موصل جنبه رسمی و علنی پیدا کرد. پس از این حمله، بارزانی تأیید کرد که این مداخله با اطلاع او صورت گرفته است. این در حالی است که در منطقه اقلیم کردستان موضوع لشگر کشی ترکیه به خاک عراق موجب دو دستگی احزاب سیاسی شده است در این باره با دكتر حسین علایی گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

ارزیابی شما از حضور نیروی نظامی ترکیه در خاک عراق چییست؟
از سالها قبل و زمان حاکمیت حزب بعث در عراق، ترکیه هر از چند گاهی نیروهایش را به بهانه های مختلف وارد خاک عراق می کرد، حتی در زمان جنگ عراق با ایران ما این تحرکات را از ترکیه به بهانه مقابله با گروه مسلح پ.ک.ک شاهد بودیم. از دوران صدام حسين هر از چند گاهي تركيه در شمال عراق عملیاتی انجام می داد و بسیاری از مواقع هم با نیروی هوایی به مراکز مورد نظر به ويزه مراكز پ ك ك حمله می کرد.

تصور ترکیه از اوضاع خاورميانه و شرایط فعلی این است که دولت مركزي در حاكميت عراق تضعیف شده است، بنابراین برای هرنوع اقدامی در داخل خاك عراق نیازي به هیچ نوع هماهنگی با دولت مرکزی این کشور ندارد. بنابراين حتی دست به عملیات نظامی در شمال عراق می زند و نيروهاي زميني خود را وارد خاك كشور همسايه مي كند.

برخي از تحلیلگران معتقدند دولت فعلی ترکیه بر خلاف ادعاهایی که روزهای اول روی کار امدن خود مبني بر به سمت صفر رساندن مشکلات با همسایگان داشت، امروزه اين دولت جزو بزرگترین معضلات و دردسرآفرين هاي کشورهای منطقه شده است. دولت تركيه حدود پنچ سال است كه در سوریه دخالت مستقیم کرده است و سالهاست که در خطوط مرزي و در شمال عراق عملیات نظامی انجام می دهد و شرایط را با همسایگان خويش به وضع نامطلبوبی جلو برده است. بعضي از تحليل گران هم علت ورود نيروهاي زميني تركيه به عراق را حمايت اين كشور از تروريستهاي سوريه و عراق مي دانند و دولت تركيه شايد قصد دارد به آنها اسله برساند و باعث افزايش روحيه آنها شده و از تقويت آنها در عراق حمايت كند.

از سوي ديگر به نظر مي رسد كه در ارمان های دولت ترکیه بازسازی این کشور به سمت دولت عثمانی سابق دیده می شود و رگه هایی از این گرایش توسعه طلبي در دولت فعلی هم مشاهده می شود. بنابراين برخی از سياست ورزان معتقد هستند که ترکیه در پی بازسازی دولت خليفه اي عثمانی است، طبیعتا اگر چنین هدفی در ذهن دولت مردان فعلي ترکیه باشد، باید در اینده شاهد درگیری های بسیاری در منطقه خاورمیانه باشیم، امیدروارم که بلند پروازي را دولت ترکیه از برنامه عملیاتي خودش خارج کند و به همسايگان خويش كاري نداشته باشد و به موضوع حاکمیت درون مرزهای کشورش بپردازد.

واکنش عراق چگونه بود آیا راه به جایی میبرد؟
دولت عراق با شکایت به شورای امنیت سازمان ملل موضع رسمی و مخالفت خودش را اعلام کرده است و تلاش دارد تا با اقدامات ديپلماتيك نیروهای زمینی ترکیه را وادار كند تا هرچه زودتر خاک عراق را ترک کنند و ارتش تركيه علمیات نظامی خود را در ورود به خاك عراق متوقف کند. دولت عراق خودش را متعهد به حفظ تمامیت ارضی این کشورمی داند. البته معضل فعلي دولت عراق رفتارهاي ناهماهنگ دولت اقلیم کردستان است که باید در اینجا به نقش منفي آن اشاره کرد. ترکیه با استفاده از انشقاقی که در حال حاضر در حاكميت عراق وجود دارد و با هماهنگی دولت اقلیم کردستان دست به چنین اقداماتی می زند.

اگر دولت اقلیم با سياست دولت تركيه مخالفت مي كرد و در مقابل اقدام نظامی ترکیه می ایستاد شاید به این سادگی دولت ترکیه نمی توانست نیروی پياده نظام خودش وارد خاک عراق کند. به هر حال با هر تحلیلی یا هر برنامه ای که دولت ترکیه دست به چنین اقدامی زده باشد، چنين تحركاتي باعث افزایش تشنج و نا آرامي در منطقه خاورمیانه خواهد شد.

روابط ترکیه با ایران بعد از حوادث روسیه و عراق را چطور ارزیابی می کنید، ممکن است ترکیه در قبال ایران چه سیاستی در پیش بگیرد؟
طبیعتا ترکیه به فکر درگیری با ایران نخواهد بود و ایران هم به گونه ای رفتار نخواهد کرد که ترکیه اجازه چنین فکر هایی را به خود بدهد. ترکیه این مهم را همیشه در نظر گرفته است که با کشورهای قوی مثل جمهوري اسلامي ايران وارد درگیری و مناقشه هم از نوع نظامی آن نشود. دولت ترکیه واقف است که در شرایط فعلی ایران در اوج قدرت نظامی و سیاسی در منطقه قرار دارد و بنابراین دست به تحريك ايران نخواهد زد. از سوي ديگر دولت جمهوري اسلامي ايران هم هميشه بر حفظ روابط حسن همجواري با تركيه تاكيد كرده است و اخيرا معاون اول رياست جمهوري نيز با اردوغان ديدار كرده است تا به علاقه ايران به حفظ روابط دوستانه تاكيد كند.

البته همه توجه دارند که سياست فعلي ترکیه در بهره گيري از فرصت به وجود امده در نابساماني هاي خاورميانه و دست زدن به حمله نظامی عليه دولت های ضعیف همسایه ، اقدامی بسیار خطرناک است، زیرا ممکن است در اینده درگیری های جدیدی را در منطقه ایجاد کند که خود ان باعث می شود که وضعیت فعلی بغرنج تر شود و درگیری های کوچک منطقه ایی توسعه پیدا کند و این درگیری به نوبه خود مي تواند باعث توسعه ناامنی در منطقه خاورمیانه شود.

برخی تحلیلگران می گویند این درگیری های کوچک منجر به جنگ جهانی سوم در منطقه خواهد شد.
بعید است که دنیا به سمت جنگ جهانی پیش رود. اگر درگیری های محدود نظامی در مناطق خاورمیانه تشدید شود، این درگیری ها به صلاح کشورهای منطقه حتی خود ترکیه هم نخواهد بود.
هم اكنون ترکیه با وضع نابسامانی مواجه است که ممكن ثبات آن كشور را به خطر اندازد. اگر شرایط نا امنی در کشورهای مجاور تركيه مثل عراق و سوریه ادامه پیدا کند معلوم نیست سرنوشت امنیتی ترکیه چه خواهد شد؟ ترکیه سالیان دراز است كه با پ.ک.ک در درون خاك خودش درگیربوده است و اگر شرایط بغرنج شود ممکن است همین اتفاقات دوباره رخ دهد و نا امنی ها به درون ترکیه کشیده شود. در نهایت تشدید درگیری های محدود منطقه ای با اقدام ترکیه متصور است، اما جنگ جهانی رخ نمي دهد.

پس از تحریم های اقتصادی روسیه علیه ترکیه این کشور به عراق لشگر کشی کرد، برخی تحلیلگران معتقد بودند که روسیه ممکن است از طریق کردهای سوریه، ترکیه را تحت فشار قرار دهد اگر فرض را بر این بگیریم که این تحلیل درست است، آیا ممکن است ترکیه برای پیش دستی به روس ها، به عراق نیرو اعزام کرده باشد؟
روسیه روابط نزدیکی با کردها ندارد، بنابراین امکان استفاده از ظرفیت کردها علیه ترکیه توسط روسیه خیلی بالا نیست، نه اینکه در اینده متصور نباشد، در حال حاضر این تحلیل درست نیست اما ممکن است در آینده ای نه چندان دور روسیه از این اهرم استفاده کند اما در شرایط فعلی این طور نیست. در حال حاضر روابط کردها با اروپا و امریکا نزدیک تر از روابط آنها با روسیه است، بنا براین چنین ظرفتیی برای روسیه فعلا وجود ندارد اما ممکن است در آینده روس ها به آن فكر كنند و به این موضوع نيز بپردازند.
ترکیه سالیان دراز به منطقه ای از شمال عراق چشم داشته است و شاید بتوان گفت این مساله به واقعیت نزدیکتراز این تحلیل است که بگوییم ترک ها می خواهند در قبال روس ها پیش دستی کنند.
از طرفی در حال حاضر پ.ک.ک در داخل ترکیه پایگاه هایی قوی دارد و نیازی به استفاده از ظرفیت عراق ندارد، باید توجه کرد که دولت اقلیم کردستان هم با ترکیه همکاری می کند و از طرفی هم در شرایطی نیست در شرایطی نیست که علیه بخشی از کردها به ترکیه امکان عملیات نظامی را واگذار کند.

این دو دستگی در اقلیم میان حزب بارزانی و طالبانی به همین علت است؟
در حال حاضر بين اين دو حزب درگیری سیاسی وجود دارد ، اما اینکه بارزانی ها بخواهند با ظرفیت ترکیه جریان همسو با طلبانی و پ.ک.ک را سرکوب کنند، خیلی نزدیک به واقعیت نیست.

ایا ناتو از ورود نظامیان ترکیه به عراق حمایت خواهد کرد؟
طبیعتا حمایت ناتو از ترکیه به تغییر سیاست امریکا در این منطقه بستگی دارد، ترکیه عضو ناتو است و تمام ظرفیت خودش را از نظر ژئوپلوتیک در اختیار این سازمان قرار می دهد، از طرفی پایگاه هوايي اینجرليك تركيه هم در اختیار امریکا است وبرای همین اقدامات ناتو بستگی به سیاست امریکا دارد که در این منطقه غرب آسیا چه راهبردی رامی خواهد عملی کند. اگر آمريكا چراغ سبز نشان دهد، در آن زمان ناتو به نفع تركيه وارد عمل خواهد شد، اما در شرایط حاضر ناتو نیازی به ورود نظامی به حمایت از عملیات ترکیه ندارد، چون وضعیت منطقه در حدی نیست که لازمه عملیات ناتو باشد چرا که مسائل و بحران سوریه بسیار تعیین کننده تراست، اگر راه حل های سیاسی در سوریه به سمت جلو حرکت کند وضعیت تغییر خواهد کرد، اگر سوریه به میدان جنگ ناتو و روسیه تبدیل شود اوضاع تغییر خواهد کرد و ناتو در حمایت از ترکیه وارد عمل خواهد شد، در شرایط فعلی زمنیه برای حمایت علنی از ترکیه فراهم نیست

31049