السفیر خبر داد: پیامدهای بحران «سوخو» در راه است

به گزارش «انتخاب»، فهمی هویدی، تحلیلگر سرشناس جهان عربی در تحلیلی در روزنامۀ السفیر نوشته است:

اقدام ترکیه در سرنگون ‌کردن جنگنده روسی، علاوه بر ایجاد تنش بین مسکو و آنکارا، مواضع کشورهای عربی منطقه را نیز در موقعیت پیچیده‌ای قرار داده است.

در درگیریهای ایجاد شده بین مسکو و آنکارا مسائلی وجود دارد که مسکوت مانده است، برخی از آنها مربوط به اوضاع داخلی روسیه و برخی دیگر مربوط به محاسبات مواضع مصر است. این نخستین بار از بیش از پنجاه سال است که ترکیه یک هواپیمای سوخوی روسیه را سرنگون کرد و این موضوع به خبری تبدیل شد که سایر خبرها را تحت ‌الشعاع خود قرار داد. در این ماجرا بیشتر بازیگران به تماشاچی تبدیل شدند از جمله ائتلاف ناتو، اتحادیه اروپا و آمریکا، به این ترتیب در عرصه تحولات، تنها ولادیمیر پوتین رئیس ‌جمهور روسیه باقی ماند که از این اقدام خشمگین و عصبانی است.

همه می‌دانند که پوتین مشغول بررسی واکنشها برای دفاع از هیبت و اعتبار خود است و دست ‌کم متحدان ایرانی و سوری نیز در این زمینه با او همراه هستند. در طرف مقابل رجب طیب اردوغان قرار دارد که سعی دارد آثار تصمیمات خود را به ‌ویژه در ابعاد اقتصادی مهار کند. این در حالی است که آمریکا فقط در سخن و در ابعاد سیاسی از وی حمایت می کند. البته اردوغان به پشتیبانی متحدان سعودی و قطری خود نیز دل بسته است. شوک موجود در روسیه به ذهن هیچ ‌کس خطور نمی‌ کرد و پوتین وعده داد که واکنش سختی به این اقدام نشان خواهد داد، واکنشی که از تحریم‌های اقتصادی آغاز شده است.

همزمان ولادیمیر ژرونوفسکی رئیس حزب لیبرال روسیه به ‌عنوان یکی از افراطیون روس، خواستار حمله با بمب اتمی به استانبول شد. معاون وی که رئیس کمیسیون بهداشت پارلمان روسیه است نیز خواستار تحریم مؤسسات اقتصادی و رسانه‌های ترکیه در روسیه شد. با وجود اینکه پیامدهای این اتفاق هنوز خود را نشان نداده، اما این موضوع قطعی است که سقوط جنگنده روسی نه ‌تنها نقطه تحولی در مناسبات دو جانبه به شمار می ‌رود بلکه نقطه تحولی در عرصه داخلی روسیه و خاورمیانه نیز هست. این موضوعی است که در شرایط کنونی مسکوت مانده و نیاز به شرح و بررسی دارد.

روزنامه فرا منطقه‌ ای الحیات چاپ لندن، چندی پیش در یک مقاله نوشت عناصر تروریست ساکن دولتهای آسیای میانه که به گروه داعش ملحق شده‌اند، ‌بالغ بر چهار هزار نفر هستند. مهمترین این افراد، گل ‌مراد حلیموف فرمانده نیروهای ویژه در پلیس تاجیکستان است که از اولین عناصری بود که به گروه تروریستی داعش پیوست.

این در حالی است که دولت پوتین حملات تروریستی جریانهای افراطی به مدارس، هواپیماها و خطوط مترو و پیامدهای آن را فراموش نکرده است. این روند ممکن است به بازگشت ناآرامیها به روسیه منتهی شود. این فقط یک تحلیل نیست، چرا که روزنامه‌های روسیه اوایل ماه گذشته اعلام کردند که هیئت امنیت فدرال روسیه در جمهوری اینگوش به مخفیگاهی دست پیدا کرده‌اند که بیش از چهار تن مواد منفجره در آنها جا سازی شده بوده است. نماینده امنیتی این منطقه گفت این مخفیگاهها وابسته به عناصری بود که با داعش بیعت کرده ‌اند و در این مخفیگاهها مواد منفجره آماده استفاده از جمله هفتاد بشکه پلاستیکی وجود داشت که هرکدام از آنها بین پنجاه تا صد لیتر بود. در عین حال اعلام شد که در منطقه اینگوش آزمایشگاهی برای ساخت بمب کشف شده است.

رسانه‌های روسیه همچنین اعلام کردند که مؤسسات امنیت فدرالی این کشور در مسکو و استان‌های مختلف، مقادیر زیادی از تسلیحات را به دست آورده‌ اند که به نظر می ‌رسد متعلق به حامیان گروههای تروریست مبارز اوکراینی با نام «ازوف» باشد.

فهمی هویدی به بررسی موضع مصر در مورد کشمکشهای کنونی پرداخت و ‌نوشت: مواضع مصر در اوضاع کنونی نیازمند بررسی ویژه است چرا که چند عامل در آن مؤثر است. نخست اینکه قاهره با براندازی بشار اسد رئیس‌ جمهور سوریه مخالف است و به ‌دنبال راه حلی سیاسی برای این بحران است که دولت اسد را بخشی از راه ‌حل بداند.

همچنین حضور مصر در کنار محور مبارزه با تروریسم که گروههای اسلامگرا بخشی از آن هستند، به نمادی برای این کشور تبدیل شده است. علاوه بر این تلاش مصر برای تقویت پلهای ارتباط و تفاهم با مسکو و همکاری روسیه با قاهره در زمینه استفاده مسالمت ‌آمیز از انرژی هسته‌ ای موضوع دیگر تسویه ‌حساب مصر با رجب طیب اردوغان رئیس ‌جمهور ترکیه که میزبان جریان اخوانی بوده و فضای خود را برای تهیه و انتشار فیلم‌های تلویزیونی مخالف با دولت مصر باز کرده است.

کسانی که سیاستهای کلی عملکرد رسانه‌های مصری را دنبال می ‌کنند، می‌ بینند که این عوامل بر موضع این کشور در منازعه ایجاد شده بین مسکو و آنکارا تأثیرگذار بوده است. مشخص است که دشمنی با رئیس‌ جمهور ترکیه، نقش اساسی در این عملکرد ایفا می‌ کند. این رویکرد مصر را در موضعی دقیق و حساس قرار می‌ دهد. این در حالی است که دیدگاههای عربستان سعودی و ترکیه در قبال بحران سوریه با یکدیگر تطابق دارد، چرا که عربستان همچنان اصرار دارد که بشار اسد رئیس ‌جمهور سوریه باید کنار برود.

از نظر ریاض این موضوع باعث خارج کردن ایران از عرصه تحولات منطقه می ‌شود و این یک هدف استراتژیک است که عربستان سعودی بر آن اصرار دارد. ریاض پشتیبانی ایران را از جریان حوثی تهدید خود می داند. این تطابق در مواضع سیاسی بین عربستان و ترکیه گسترش پیدا کرده و به سطح همکاری مستقیم رسیده است که در نشست بین ملک سلمان و اردوغان در حاشیه برگزاری اجلاس سران بیست در آنتالیای ترکیه ایجاد شد.

بر کسی پوشیده نیست که موضع قاهره و ریاض درمورد دولت سوریه با یکدیگر متناقض است، این تناقض همچنان بر مناسبات دوجانبه سایه ‌افکنده است. ‌علاوه بر این، نگرانی و تعلل قاهره از مشارکت در عملیات طوفان قاطعیت نیز، از دیگر عوامل رکود مناسبات دو جانبه است. این موارد را باید به تغییراتی اضافه کرد که در پی مرگ ملک عبدالله ‌بن عبد العزیز پادشاه سابق عربستان و روی کار آمدن ملک سلمان در روابط دو کشور ایجاد شد، تغییری که باعث اختلاف آشکار در قبال اخوان المسلمین شد. اینها همگی عواملی هستند که بر استحکام مناسبات بین قاهره و ریاض تأثیر منفی گذاشته ‌اند به ‌گونه‌ای که این روابط دیگر مانند گذشته قوی نیست.

این عوامل، فضای مناسبات بین عربستان و مصر را غبار آلود کرده و جانبداری طرف مصری از مواضع روسیه در کشمکش با ترکیه را سبب شده است تا به عامل دیگری تبدیل شود که فضای مناسبات بین دو کشور را به هم ‌زند. به این ترتیب می ‌توان گفت که نزدیک‌ شدن عربستان و ترکیه به ‌صورت خودکار باعث افزایش شکاف بین قاهره و ریاض خواهد شد. این فرضیه اگر درست باشد، دو نتیجه نگران کننده به ‌دنبال خواهد داشت، اول اینکه بر حمایت مالی عربستان سعودی از مصر تأثیرگذار خواهد بود و این موضوع می ‌تواند به اهرم فشاری بر دولت مصر تبدیل شود و دوم اینکه رکودی که در مناسبات بین مصر و عربستان به وجود آمده است می ‌تواند آثار خود را بر موضع امارات درمورد مصر نیز بر جای بگذارد.

درست است که حمایت امارات از قاهره همچنان قوی است، اما این حمایت، ناگزیر تحت تأثیر کاهش قیمت نفت صورت گرفت و این در حالی است که موازنه ‌های سنتی موجود در منطقه، همواره نیازمند سطحی ‌از توافق و هماهنگی بین امارات و عربستان بوده است تا حمایت امارات را از مصر به ‌دنبال داشته باشد چرا که امارات بنا بر دلایل مشخص، به ‌تنهایی قادر به تحمل این مسئولیت نیست. این تحلیل ما را به این نتیجه می ‌رساند که مصر در سایه اختلافات خود با عربستان در مورد دولت سوریه و حضور در کنار روسیه و مخالفت با مواضع ترکیه، اوضاع پیچیده ‌ای در پی خواهد داشت که بر منافع اقتصادی آن تأثیر منفی می ‌گذارد، موضوعی که به بی ثباتی و پیچیدگی اوضاع داخلی منجر می شود.

5252