راهکارهای برون‌رفت از بحران تروریسم از نگاه آیت‌الله مکارم‌شیرازی

آتش جنگ محدود به کشورهای اسلامی نخواهد شد. دنیای امروز تبدیل به یک دهکده شده است، نمی‌شود یک جا ناامنی و جاهای دیگر امنیت باشد. بلکه به دنبال حوادث و جنایات تروریستی در پاریس تمام اروپا در وحشت فرو رفته است، البته دامنه آن به بخش‌های دیگر و به غیر اروپا هم خواهد رسید.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی یادداشتی با عنوان "راهکارهای برون رفت از بحران تروریسم از منظر این مرجع تقلید" را منتشر کرده ‌است.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

«مقولۀ تروریسم چالشی بزرگ برای عصر حاضر محسوب می‌گردد،1 تروریست‌ها امروزه بدون هیچ دلیلی جامعه بشریت را تهدید می‌کنند و حتی شاهدیم که آن‌ها به مردم عادی نیز حمله می کنند.2

باید مدعی گردید علاوه بر تهدیدات بین المللی تروریسم برای امنیت جهانی، لیکن بحران تروریسم در نوع خود مشکلات و چالش‌های مضاعفی را برای مسلمانان پدید آورده است،3 زیرا دشمنان اسلام به دنبال بهانه‌ می‌گردند تا اسلام را به عنوان یک مانع از سر راه خود بردارند4. لذا امروزه مهم‌ترین و بهترین سوژه آن‌ها مطرح کردن مسأله تروریسم است. در حالی که متأسفانه گروه اندکی مانند وهابی‌ها و گروه‌های تروریستی تکفیری که متعصب و از اسلام بیگانه‌اند، به دست آن‌ها بهانه می‌دهند.5

با این تفاسیر ضرورت واکاوی راهکارهای برون رفت از بحران تروریسم با بهره گیری از آراء و اندیشه‌های آیت‌الله مکارم‌شیرازی، بیش از پیش در تبیین چگونگی مقابله با خشونت و افراطی‌گری گروه‌های تروریستی تکفیری موثر واقع خواهد شد که در ادامه به مخاطبان گرامی ارائه می‌شود.

لزوم افشای نفاق و دورویی غرب در مبارزه با تروریسم

در دنیای امروز واژه‏‌ای همچون مبارزه با تروریسم‏، کلمۀ حقّی است که غالباً بر زبان زمامداران ظالم و ستمگر عصر ما جاری می‌شود، ولی از آن اراده باطل می‌کنند، و هر کدام مهارت بیشتری در تحریف حقایق و توجیهات شیطنت آمیز داشته باشند در نیل به مقاصد نامشروعشان موفّق‏‌ترند و اینجاست که وظیفه علمای الهی و دانشمندان با ایمان قوم و ملّت سنگین می‌شود، آنها باید به مردم آگاهی لازم را بدهند و سطح فرهنگ عمومی را بالا برند تا حاکمان ظالم و گروه‌های تبهکار نتوانند کلمات حق را بگویند و از آن اراده باطل کنند و پایه‏‌های حکومت‌های خودکامه را از این طریق محکم سازند!.6

هم چنین می‌دانیم دشمنان اسلام و در رأس آنها آمریکا و اسرائیل می‌خواهند با تشویق کردن این جنایات تروریستی، جنگ مذهبی و فرقه‌ای را در میان مسلمین ایجاد کنند،7 عجیب این است که حامیان واقعی تروریسم مرتّب دروغ می‌گویند و رئیس جمهور آمریکا چندین بار ایران را خطرناک‌ترین حامی تروریسم خوانده است، به راستی چقدر زشت است این همه دروغ گفتن، چرا که ما خود قربانی تروریست و در صف اوّل مبارزه با تروریسم هستیم.8

البتّه این دروغ گویی‌های قدرت‌های غربی باعث شده که آنها در نزد دوستان خودشان نیز بی اعتبار شوند.9 زیرا حمایت‌های برخی کشورهای غربی یکی از دلایل اصلی شکل گیری گروه‌های تروریستی تکفیری مانند داعش است،10 جمعیت داعش و تروریست‌ها به طوری که اهل اطلاع می‌گویند جمعیت زیادی نیستند، منتهی این گروه‌های تروریستی حمایت همه جانبه می‌شوند، اگر این حمایت‌ها نبود ریشه کن کردن آنها کار چندانی نداشت.11

در تشریح این مسأله باید اذعان نمود از عجایب روزگار این است که بنیانگذاران گروه‌های تروریستی جنایات و فجایع این گروه‌ها را محکوم می‌کنند، اینها در واقع خودشان را محکوم می‌کنند،12زیرا از یک طرف آمریکا عوامل خود را می‌فرستند تا آنها را آموزش دهند، از سویی دیگر عربستان و برخی کشورهای دیگر منطقه پول و سلاح در اختیار تروریست‌ها قرار می‌دهند. اسرائیل حمایت همه جانبه می‌کند، ترکیه نفت‌های غصبی آنها را می‌خرد و پول به آنها می‌دهد، حال اگر این حمایت‌ها نباشد یقیناً آنها دوام و بقایی نخواهند داشت.13

از این رو باید به این نکته توجه کرد که اروپایی‌ها قابل اعتماد نیستند، منطق ندارد و حساب و کتابی در کارشان نیست، هرچه میلشان بود همان را اجرایی می‌کنند و کاری به دیگران ندارند.14

حال برای رفع این چالش کلیدی و در دنیای امروزی باید از وسایل ارتباط جمعی بهره جست و باید آن‌ها را تقویت کرد، چراکه ایران در حال حاضر مهم‌ترین مبارزه کننده با تروریست در جهان است اما قدرت‌های استکباری با تبلیغات رسانه‌ای خود در پی آن هستند که ایران را به عنوان حامی تروریست معرفی کنند.15

لذا اگر مسلمانان بتوانند رسانه‌هایی قوی به وجود بیاورند، خواهند توانست در افکار عمومی جهان نفوذ کنند و بسیاری از تبلیغات دشمنان در مقولۀ تروریسم را افشا و بی اثر سازند.16

لزوم مقابله با راهبرد ننگین تروریسم خوب، تروریسم بد

بدیهی است آمریکای جنایتکار با سوار شدن بر مرکب عیارسازی برای مقولۀ تروریسم و دوقطبی نمودن این چالش بزرگ، در سراسر جهان به تاخت و تاز مشغول است. و هیچ اعتنایی به مصوّبات و قطعنامه‌های شورای امنیّت و سازمان ملل هم نمی‌کند، و صریحاً می‏‌گویند:«هر کاری که منافع ما را تضمین کند انجام می‏‌دهیم، هر چند سازمان ملل مخالفت کند! منافع ما مشخّص می‏‌کند که چه گروه‌هایی در جهان تروریسم‏ محسوب می‏‌شوند و چه گروه‌هایی از لیست تروریسم‏ خارج هستند! منافع ما مشخّص می‏‌کند که چه کشورهایی محور شرارت هستند و چه کشورهایی نیستند!».17

به عنوان نمونه حزب الله لبنان چون از وطن خود دفاع کرده باید تروریست خطاب شود اما تروریست‌هایی که در سوریه کودک، بزرگ و زن و مرد را به خاک و خون می‌کشند و درمانگاه، مساجد و مراکز علمی و خانه‌های مردم را به ویرانه تبدیل کرده و می‌کنند تروریست نیستند و باید به آنها کمک کرد و سلاح‌های بیشتری در اختیارشان گذاشت!.18

لذا اینگونه است که آمریکا از گروهک‌ها و منافقین تروریست حمایت و به آنها تابعیت آمریکایی می‌دهد، اما باید دانست که اینان به دنبال منافع خاص و مادی خود هستند و هرگز مبارزه با تروریست و دفاع از حقوق بشر برای آنها مهم نیست، حتی ممکن است به سران معروف تروریسم در سوریه، عراق، افغانستان.. تابعیت آمریکا بدهند.19

لیکن به رغم فعالیت تخریبی رسانه‌های غربی و صهیونیستی، به طور قطع پرده‌ها کنار می‌رود و تاریخ قضاوت خواهد کرد و قطعاً آمریکا و متحدانش از قبیل حکام عربستان، ترکیه و قطر که از تروریست‌ها حمایت کرده‌اند، به همراه دیگر حامیان آنها، در تاریخ محکوم خواهند شد.20

مقاومت؛ شاه کلید نابودی و اضمحلال تروریسم

بی شک هدف آمریکا و غربی‌ها در حمایت از تروریسم، ساقط کردن حکومت سوریه و تجزیه این کشور و تضعیف محور مقاومت است قدرت‌های استکباری سعی می‌کنند علیه محور مقاومت به صورت غیر مستقیم وارد شوند و مسلمانان را به جان هم بیندازند و دشمنی مسلمانان از اسرائیل را به سوی یکدیگر منحرف سازند.21

لیکن مهمترین راه حل در مقابله با این رویکرد خصمانه قدرت‌های غربی راهی است که ایران، سوریه، عراق و حزب الله با راهبرد مقاومت پیموده‌اند.22

نفی تکفیر؛ شاخصۀ نفی تروریسم

در تبیین این مسأله مهم باید گفت متأسفانه پدیدۀ زشت و مذموم تکفیر محصول نامطلوب اسلام وهّابی و سلفی است که اذهان بسیاری از مردم جهان را با خشونت توأم نمود، و بهانه و دستاویز بدی به دست مخالفان اسلام داد تا آنجا که در بسیاری از کشورها، مسلمانان را «جماعتی آدمکش!» معرّفی کردند. البتّه تبلیغات سوء آمریکایی‏‌ها و به خصوص صهیونیست‏‌ها نیز به این امر بسیار کمک کرد، در حالی که اسلام پیام ‏آور صلح، عدالت و محبّت بوده و هست.23

لذا گروه‌های تکفیری بزرگ­ترین بلای جان بشریت امروز، فارغ از نوع دین و ملیّت آن‌ها است. ما این خطر را سال‌ها است که فریاد می‌کنیم.24 حال با این اوصاف داعش را باید فرزند نامشروع وهابیّت افراطی دانست، و از نظر فکری و علمی با اندیشه تکفیری‌ها و گروه‌هایی همچون داعش مقابله نمود.25

حال باید گفت سعودی‌ها که بیشترین قرآن را چاپ می‌کنند، اما باید از آن‌ها پرسید وجداناً چقدر به قرآن عمل می‌کنید؟، آیا حمایت کردن از تروریست‌هایی که خون مسلمانان را بی حساب می‌ریزند، صحیح است؟26 آیا حمایت کردن از تروریست‌ها و افراد بی رحم و آدم کشی که بیگانه با اسلام و بشریت هستند و در سوریه، عراق، یمن و دیگر بلاد اسلامی به جان مردم افتاده­‌اند و خون مسلمانان را بی حساب می‌ریزند صحیح است؟.27

اینها جمعیتی جنایتکار، تروریست و آدمکش هستند که به هیچ یک از قوانین اسلامی پایبند نیستند، بی شک هیچ گاه بحران تروریسم از عقاید شیعه و عقاید اهل سنت نشأت نگرفته است بلکه تروریسم تکفیری ثمره شوم افکار و اندیشه‌های وهابیت افراطی است.28

بدین ترتیب ریشه تمام فجایع منبعث از تروریسم را باید در وهابیت جستجو نمود، کتب درسی دوره دبیرستان رژیم سعودی را آورده بودند و ما مشاهده کردیم صریحاً نوشته شده بود زوار قبور مشرک هستند و جان و مال و خون‌شان مباح است و این شامل شیعه و اهل سنت می‌شود، چراکه اهل سنت نیز به زیارت قبور می‌روند. 29لذا باید خطاب به رژیم سعودی گفت، کتب درسی شما مملو از آموزه‌های تکفیری است و بعد می‌آیید محکوم می‌کنید؟؛ درب مدارس خبیثه را ببندید چراکه این تعالیم خبیثه، تکفیر و ترور را منتشر می‌کنند.30

بنابراین داعش و النصره که تروریست‌های مسلمان کش می‌باشند ثمره شجره خبیثه وهابیت هستند.31

نقش بی بدیل علمای اسلامی در مقابله با تروریسم

شکی نیست که وجود داعش به نفع آمریکایی‌ها و غربی‌ها است و طبیعی است آن‌ها چیزی که به نفعشان است را از بین نمی‌برند.32 لیکن اگر با کمک علمای اسلام، مبانی فکری گروه‌های تروریستی تکفیری مورد هجمه قرار گیرد آن‌ها در عضوگیری و دیگر برنامه‌های خود دچار مشکل جدی خواهند شد،33 لذا علمای اسلام باید دست به کار شوند و ریشه‌های سست اعتقادی گروه‌های تروریستی تکفیری یعنی آموزه‌های وهابیّت را مورد نقد قرار دهند، باید فریاد زد که اقدامات و فعالیت‌های آنها میانه‌ای با اسلام و قرآن ندارد.34

به راستی علمای جهان اسلام تا چه زمانی می‌خواهند سکوت کنند تا به وسیله این گروه، اسلام «دین خشونت» معرفی شود و آبروی اسلام و مسلمین برود و معارف و فرهنگ غنی اسلام و رحمت و عطوفت اسلامی زیر سؤال بماند؟ آیا وقت آن نرسیده است که مجلسی از علمای بزرگ اسلام تشکیل شود و برای این مطلب چاره‌ای بیندیشند.35

اگر بعضی گمان می‌کنند هدف تروریسم تکفیری فقط کشتار شیعیان است، حقایق جنایات گروه‌های ترویستی در عراق و سوریه.. ثابت نمود که سنی و شیعه برای آنها تفاوتی ندارند، بلکه از آن روز بترسیم که اسلام و تروریسم را در دنیا مترادف بدانند.36

لذا بدیهی است اگر هوشیاری مرجعیت دینی و کمک‌های خالصانه و بی‌شائبه جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تروریسم و داعش نبود، معلوم نبود امروز وضعیت عراق و سوریه چگونه بود، اما با فتوای مرجعیت و به میدان آمدن جمهوری اسلامی ایران ورق برگشت،37 در سوی دیگر اندیشمندان و علمای اهل سنت نیز حساب خود را از تروریست‌ها جدا کرده‌اند، لیکن علمای وهابیت با اظهارات ضد و نقیض آبروی خود را برده‌اند و بهتر است آبرومندانه از تفکر افراطی و داعشی گری علناً ابراز برائت کنند.38

قطعاً تاریخ، تروریست‌ها و افرادی که مردم بی گناه سوریه را در بیمارستان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و ... به کام مرگ می‌فرستند علمایی چون قرضاوی که چشم خود را بر این واقعیت‌ها بسته‌اند، محکوم خواهد کرد.39

علمای وهابی کنگره‌ای با موضوع عدم تکفیر برگزار می‌کنند تا بگویند حساب ما از داعش جدا است اما در کشتار یمن به وسیله حکام سعودی شریک شده و ریختن خون مسلمانان یمنی را مجاز اعلام می‌کنند و حتی مفتی اعظم عربستان حکم به تکفیر یمنی‌ها می دهد. 40 به راستی شما که اسم عالم مذهبی را به خود گذاشته‌اید چطور بی توجه به ریشه‌ها به محکوم کردن ظاهری اکتفا می‌کنید، یقین بدانید این مسائل دامان شما را نیز خواهد گرفت.41

وحدت امت سلامی مولفۀ حیاتی در نابودی تروریسم

در تبیین ضرورت وحدت امت اسلامی در مقابله با تروریسم باید گفت، اسلام مخالف تروریست است، اقدامات تروریستی در هر جایی که باشد محکوم است و این پدیدۀ شوم مخالف آموزه‌های دینی و اسلامی است.42 یقیناً این مسائل مغایر دین اسلام است و اسلام هیچ گاه موافق این تکفیری‌ها نبوده و آنها از اسلام نیستند.43

بنابراین اسلام ترور را در قبال همه افراد محکوم می‌کند. برگزاری کنگره‌های مختلف در شهر مقدس قم و کشورهای مصر و سوریه، خود نشان می‌دهد که داعش از اسلام نیست؛44 از این رو امت اسلامی باید بیدار شود و دست به دست هم دهد، باید با هم متحد باشیم، اگر متحد باشیم ریشه کن کردن این تکفیری‌ها و تروریست‌ها برای ما مسلمانان مشکل چندانی ندارد، متاسفانه برخی کشورهای اسلامی از آنها حمایت همه جانبه می‌کنند.45

قطع حمایت غرب از خشونت و ترور، لازمۀ نابودی تروریسم

متأسفانه برخی از کشورهای اسلامی و عربی و سران حکومتشان و همچنین مدعیان و حامیان حقوق بشرغربی، آمریکا و اسراییل به گروه‌های تروریستی کمک می‌کنند که امروزه شاهد خلق صحنه‌های وحشتناک در عراق و سوریه و یمن... هستیم.46

بدین ترتیب که داعش از نظر عملی از سوی عربستان سعودی و قطر تقویت مالی گردید، و تقویت تسلیحاتی گروه‌های ترویستی از سوی اسرائیل، آمریکا و غرب انجام شد و ترکیه هم متاسفانه آتش بیار معرکه است و تسهیلات لازم را برای داعش و دیگر گروه‌های تروریستی را فراهم نمود.47

لذا باید به مدعیان دروغین مبارزه با تروریسم عتاب نمود، لازم نیست شما ائتلاف تشکیل دهید، مبارزه با داعش را به اهلش واگذار کنید، شما اهل آن نیستند فقط کمک به آنها نکنید کافی است.48 اگر به گروه‌های تروریستی جنایتکار کمک نشود، یک ماه نیز دوام نمی‌آورند و ریشه ترورها خواهد خشکید.49

امیدواریم غربی‌ها و کشورهایی که تروریست‌ها را حمایت و تجهیز کرده و می‌کنند سر عقل بیایند، دست از حمایت بردارند، این‌ها اگر حمایت نشوند به سرعت از بین می‌روند، منتهی وقتی با هواپیما بسته‌های سلاح و غذا برایشان می‌ریزند نفوذشان بیشتر می‌شود.50

لزوم مخالفت فراگیر جوامع بشری با تروریسم

وقتی تروریسم در دنیا باب شود و در رسانه از آن حمایت شود ‌جاهای دیگر نیز یاد می‌گیرند، افراد ناراحت و افراطی همه جا هستند و یاد می‌گیرند و دست به این گونه اقدامات می‌زنند اما اگر واقعا تمام دنیا مخالف تروریسم باشند هیچ کس به خودش اجازه نمی‌دهد دست به این گونه اقدامات بزند. 51 از این رو مردم دنیا برای بازگرداندن امنیت به سرزمین‌های خود، باید با تروریست‌ها مبارزه کنند.52

به عنوان نمونه دولت مردان فرانسه باید بدانند که سوابق آنها در دوران استعمار و جنایاتی که در کشورهای اسلامی کردند هنوز فراموش نشده و آنها منافع زیادی در کشورهای اسلامی دارند، آنها همواره دم از «نگرانی برای امنیت» و «مبارزه با تروریسم» می‌زنند ولی هر روز به سراغ عامل جدیدی برای ناامنی و تروریسم می‌روند،53 لیکن باید بدانند همان کسانی که این گروهک‌ها را تربیت کردند اکنون خودشان به بحران تروریسم مبتلا شده‌اند.54

سخن آخر:

در خاتمه باید گفت ما مسلمانیم و اعتقاد داریم قطعاً حامیان تروریست‌­ها تاوان خیانت به امت اسلام و مردم بی گناه و مقاومت اسلامی را می‌بینند و خود در این دام خواهند افتاد.55 یقیناً این جنایتکاران کوردل به سزای اعمالشان به زودی خواهند رسید..56

لذا به حامیان تروریسم تکفیری از دولت­مردان ترکیه و عربستان سعودی و قطر گرفته تا آمریکا و اسرائیل می‌گوییم : «شرمتان باد از این جنایات زشت و ضد بشریِ کسانی که شما از آنها حمایت می‌کنید که با هیچ یک از معیارهای انسانیت سازگار نیست».57مطمئن باشید که آنها روزی به سراغ عربستان و دیگر حامیان خود هم خواهند رفت، ولی امروز به دلیل احتیاجی که به آل سعود و قطر و ترکیه.. دارند، سکوت کرده‌اند.58

البته آتش جنگ محدود به کشورهای اسلامی نخواهد شد،59 ‌دنیای امروز تبدیل به یک دهکده شده است،‌ نمی‌شود یک جا ناامنی و جاهای دیگر امنیت باشد.60بلکه به دنبال حوادث و جنایات تروریستی در پاریس تمام اروپا در وحشت فرو رفته است، البته دامنه آن به بخش‌های دیگر و به غیر اروپا هم خواهد رسید.61

لذا حامیان خشونت و ترور باید بدانند این ماری که پرورش داده‌اند خودشان را نیش می‌زند و این بلا دامنگیر همۀ حامیان گروه‌های تروریسم تکفیری خواهد گردید.62

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir

1 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار اعضای دفتر مطالعات بین المللی مبارزه با تروریسم، http://makarem.ir.

2 همان.

3 همان.

4 همان.

5 همان.

6 پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج‏2 ؛ ص440.

7 پیام حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در پی تخریب قبر صحابی بزرگ حُجر بن عدی به دست تروریست‌های تکفیری،1392/02/14.

8 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 1383/11/19.

9 همان.

10 نامه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به پاپ، 1393/06/03.

11 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم 1394/08/24.

12 همان.

13 همان.

14 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، جلسه تفسیر قرآن کریم ، حرم کریمه اهل بیت(ع)،1392/05/02.

15 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار معاون وزیر امور خارجه، 1394/05/06.

16 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار اعضای دفتر مطالعات بین المللی مبارزه با تروریسم، http://makarem.ir.

17 والاترین بندگان ؛ ص81 .

18 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، جلسه تفسیر قرآن کریم، حرم کریمه اهل بیت(ع)،1392/05/06.

19 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار دادستان کل کشور و دبیر کنگره شیخ بهاءالدین بهایی، http://makarem.ir.

20 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سفیر سوریه در ایران،1392/01/27.

21 همان.

22 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم، 1393/07/09.

23 وهابیت بر سر دو راهی؛ ص30.

24 نامه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به پاپ، 1393/06/04.

25 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سرلشکر رحیم صفوی و شماری از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،1393/12/12.

26 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی ، مدرسه امیرالمومنین(ع)، http://makarem.ir.

27همان.

28 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1393/07/09.

29 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،139.

30 همان.

31 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، http://makarem.ir.

32 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سرلشکر رحیم صفوی و شماری از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،12/12/1393.

33 همان.

34 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم، 1393/07/09.

35 بیانیه معظم له درباره فتوای جمعی از علمای سعودی درباره تخریب عتبات عالیات،1386/04/31.

36 همان.

37 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سرلشکر رحیم صفوی و شماری از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،1393/12/12.

38 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم، http://makarem.ir.

39 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سفیر سوریه در ایران،1392/01/27.

40 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم، http://makarem.ir.

41 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم،1394/03/03.

42 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم،1393/11/12.

43 همان.

44 همان.

45 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم،1394/08/25.

46 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، جلسه تقسیر قرآن کریم، شبستان امام خمینی(ره)، حرم مطهر حضرت معصومه(س)، http://makarem.ir.

47 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم، 1393/07/09.

48 همان.

49 بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی درباره اهانت به مقدسات، هفته نامه صبح صادق/شماره684.

50 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم،1394/08/25.

51 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم،1392/01/28.

52 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار اعضای دفتر مطالعات بین المللی مبارزه با تروریسم، http://makarem.ir.

53 بیانیه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی درباره مسأله حجاب در کشور فرانسه، http://makarem.ir.

54 ‌ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1393/08/22.

55 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سفیر سوریه در ایران،139.

56 پیام حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در پی تخریب قبر صحابی بزرگ حُجر بن عدی به دست تروریست‌های تکفیری،1392/02/14.

57 همان.

58 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار سفیر سوریه در ایران،1392/01/27.

59 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی،درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم، http://makarem.ir.

60 همان.

61 همان.

62 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم 1394/08/24.»

انتهای پیام