جان تالاب‌های گیلان در دست سنبل آبی/مهمان ناخوانده خطر ساز شد

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: گیاه سنبل آبی (water Hyacinth) یا ارکیده آبی با نام علمی (Eichhornia Crassipes) گیاهی آبزی شناور چند ساله از خانواده غلافیان بومی مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری امریکای جنوبی به خصوص حوضه آمازون است که در آب‌های شیرین زندگی کرده و در خارج از زیستگاه خود به عنوان گیاهی مهاجم شناخته می‌شود.

این گیاه با برگ‌های گسترده، ضخیم، براق و تخم مرغی شکل ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری که به اندازه یک متر در ارتفاع بالا‌تر از سطح آب رشد می‌کند، دارای ریشه‌های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه راست است که ۸ تا ۱۵ گل جذاب را بر روی خود دارد.

سنبل آبی به دلیل رشد سریع در محیط‌های آبی (رشد دو برابری در عرض دو هفته) و مصرف مقادیر زیادی از اکسیژن آب، یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های گیاهان آبزی است که در جهان شناخته شده و در عرض مدت کوتاهی قادر خواهد بود تا اکوسیستم منطقه را نابود کند.

هرچند اطلاعات موثقی درباره چگونگی ورود این گیاه به ایران و تالاب‌های گیلان وجود ندارد اما گمان می‌رود حضور ناخوانده سنبل آبی در زیست محیط‌های آبی گیلان به دلیل گل‌های زیبایی که داشته و شناور بودن آن در آب، از طریق پرورش دهندگان گیاهان آکواریومی بوده است.

سنبل آبی تهدید جدی برای تالاب‌های گیلان

به گفته یکی از کار‌شناسان پژوهشکده آبزی پروری انزلی، گیاه سنبل آبی خطرناک‌ترین و جدی‌ترین تهدیدی است که تا امروز زندگی در تالاب‌های گیلان را به خطر انداخته و توجه نکردن به حضور این گونه مهاجم به طور حتم عواقب جبران ناپذیری را به بار می‌آورد.

علیرضا میرزاجانی درباره حضور سنبل آبی در تالاب‌های گیلان و خطری که از جانب این گیاه جان تالاب‌ها را تهدید می‌کند به خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: متاسفانه سنبل آبی گل‌های زیبا و ظاهری فریبنده داردکه بسیاری از علاقه مندان به طبیعت و پرورش گیاه از آن به عنوان گیاهی تزئینی استفاده می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: اطلاعات دقیقی از چگونگی ورود این گیاه به تالاب‌های گیلان وجود ندارد اما می‌توان حدس زد برخی افراد که از آن به عنوان گیاه زینتی استفاده کرده‌اند، به دلیل رشد سریع، از نگهداری آن عاجز شده و این گیاه را در آبگیر‌ها یا مجاری آبی‌‌ رها کرده‌اند. البته رد سنبل آبی را در گلخانه‌ها نیز می‌توان جستجو کرد.

میرزاجانی تصریح می‌کند: متاسفانه حضور این گیاه مهاجم و خطرناک در کوچک‌ترین محیط آبی باعث می‌شود تا از حالت کنترل خارج شده و با گسترش سریع در اکوسیستم، حیات گونه‌های مختلف جانوری منطقه را از بین ببرد.

وی با اشاره به خطرات ناشی از حضور گیاه سنبل آبی در تالاب‌ها و مجاری آبی می‌گوید: مصرف بالای اکسیژن آب توسط سنبل آبی از یک سو و گسترش طولی و عرضی این گیاه از سویی دیگر باعث می‌شود تا علاوه بر اینکه هیچ کدام از گونه‌های جانوری موجود در تالاب قادر به ادامه زندگی نباشند، تردد در تالاب‌ها و دسترسی به آن‌ها نیز به دلیل گسترش ریشه‌های این گیاه در آب با مشکل مواجه شود.

میرزاجانی هشدار می‌دهد: در صورتی که به موقع با این گیاه برخورد شود می‌توان امیدوار بود که گسترش آن را کنترل و با اقدامات موثر گیاه را ریشه کن کرد در غیر اینصورت شاهد فاجعه‌ای زیست محیطی درست شبیه آنچه که در بخشی از تالاب عینک رشت رخ داده خواهیم بود.

سنبل آبی سرطان زا است

این کار‌شناس محیط زیست در ادامه با اشاره به قدرت بالای سنبل آبی در پالایش محیط اطراف خود می‌گوید: این گیاه به دلیل قدرت خود پالایی بالا و امکان سازگاری فوق العاده با محیط می‌تواند حتی فلزاتی سنگین مثل جیوه و سرب که از طریق فاضلاب کارخانه‌های صنعتی به آب‌ها وارد می‌شوند را به خود جذب کند از این رو تجمع سنبل آبی در محیط به شدت خطرناک بوده و می‌تواند عامل مهمی برای بروز بیماری‌هایی از جمله انواع سرطان باشد.

میرزاجانی با هشدار نسبت به خطرناک بودن جابجایی این گیاه مهاجم تاکید می‌کند: متاسفانه دیده شده که در برخی از شهرهای استان مثل شهر رشت این گیاه به عنوان گیاهی زینتی فروخته شده و در بین مردم رد و بدل می‌شود در حالیکه جابجایی این گیاه باعث رشد و تکثیر آن در تمام محیط‌های آبی استان شده و خطری هم ردیف استنشاق گاز خردل برای محیط زیست و به تبع آن ساکنان استان دارد.

راه‌های مبارزه با سنبل آبی

وی با تاکید بر لزوم مقابله سریع‌تر با این پدیده مهاجم به تالاب‌های گیلان تصریح می‌کند: در حال حاضر رودخانه بهمبر به سمت سیادرویشان و رودخانه روستای چکوور شهرستان صومعه سرا که دو مدخل مهم ورودی رودخانه به تالاب انزلی هستند، به صورت تقریبا گسترده‌ای به این معضل دچار شده‌اند که به دلیل اهمیت موضوع و حساس بودن نقاط درگیر باید اقدامات سریع و موثری در این باره انجام شود.

میرزاجانی ادامه می‌دهد: روش‌هایی از قبیل برخورد مکانیکی (از جا در آوردن) با این گیاه، استفاده از سموم، و مبارزه بیولوژیک از طریق دو گونه شپشک و یک گونه شب پره مهم‌ترین راه‌های مبارزه با این پدیده است.

وی در خصوص استفاده از ماهی آمور برای مقابله با گسترش این گیاه می‌گوید: به طور حتم ماهی آمور نمی‌تواند گزینه خوبی برای مبارزه با این گیاه باشد چرا که ریشه گیاه برای ماهی آمور جذابیت خوراکی ندارد ولی آنچه که مسلم است، مقابله با این پدیده باید در گستره‌ای وسیع و با سرعت انجام شود چرا که جان تالاب‌های گیلان در خطر است.

گسترش سنبل آبی در مناطق غربی تالاب انزلی

همانطور که میرزاجانی اعلام کرده بود رودخانه بهمبر به سمت سیادرویشان و رودخانه روستای چکوور شهرستان صومعه سرا دو منطقه بسیار مهم هستند که این روز‌ها میزبان سنبل آبی در ابعاد گسترده است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست صومعه سرا در خصوص حضور سنبل آبی در این مناطق به خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: در حال حاضر حضور سنبل آبی در دو منطقه مهم از شهرستان صومعه سرا که مدخل ورود رودخانه‌های بهمبر و چکوور به تالاب انزلی است مشاهده شده که به دلیل خطری که این مناطق را تهدید می‌کند، مبارزه مکانیکی با این گیاه مهاجم در این مناطق آغاز شده است.

حمزه عشوری با بیان اینکه سنبل آبی موجب افزایش تعرق آب تا ۸۰ درصد می‌شود، می‌افزاید: به دلیل اهمیت موضوع مامورین اداره حفاظت محیط زیست شهرستان صومعه سرا تا کنون توانسته‌اند طی یک عملیات پاکسازی در مدت پنج روز رودخانه بهمبر را از وجود سنبل آبی پاکسازی کنند.

وی توانایی زنده بودن این گیاه را ۱۵ تا ۳۰ سال عنوان کرده و می‌گوید: سنبل آبی با کوچک‌ترین ذخیره آبی تکثیر می‌یابد از این رو لازم است تا با اجرای برنامه‌های پایشی برای جلوگیری از ورود مجدد این گیاه به سطح مناطق پاکسازی شده، از هجوم این گیاه به سایر نقاط جلوگیری شود.

عشوری بیشترین حجم مشاهده شده از این گیاه را در روستای چکوور شهرستان صومعه سرا اعلام کرده و تصریح می‌کند: این گیاه در شهرستان صومعه سرا برای نخستین بار در تابستان امسال رویت شد ولی در حال حاضر تالاب عینک منبع اصلی این گیاه در استان گیلان است که متاسفانه به دلیل نا‌آگاهی مردم از خطر این گیاه و خرید و فروش آن به صورت گیاه تزئینی، به سایر نقاط استان نیز منتقل شده است.

وی می‌افزاید: خوشبختانه در مناطق درگیر در شهرستان صومعه سرا با استفاده از راهکار جمع آوری فیزیکی و با کمک جوامع بومی این مناطق توانسته‌ایم رودخانه بهمبر روستای سیادرویشان را بطور کامل و مناطق منتهی به تالاب در روستای چکوور را جمع آوری کنیم ولی متاسفانه هنوز بخش اعظمی از بخش روستای چکوور باقیمانده که محیط بانان و جوامع بومی در حال کار هستند ولی به دلیل هزینه بر بودن، اندکی با مشکل مواجه هستیم.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست صومعه سرا نبود شناخت کافی در مورد این گونه گیاهی را یکی از مشکلات بر سر راه برخورد با آن عنوان کرده و خاطر نشان می‌کند: بسیاری از کشورهای دنیا درگیر مقابله با این گیاه بوده و حتی در ایالت فلوریدای آمریکا نیز سالانه ۱۰۰ میلیون دلار برای مقابله با این گیاه هزینه می‌شود.

وی با اشاره به مخالفت سازمان محیط زیست برای برخورد با این گیاه از طریق سموم تصریح می‌کند: سازمان محیط زیست مخالف ورود هرگونه سم به داخل رودخانه‌ها و تالاب انزلی است و فعلا بهترین روش برای نابودی این گیاه جمع آوری فیزیکی با کمک محیط بانان و سازمان‌های مردم نهاد و همچنین آگاهی و هشدار دادن به مردم برای پرهیز از هرگونه خرید و فروش و تکثیر این گونه گیاه است.

هرچند سرعت رشد و تکثیر سنبل آبی بسیار بیشتر از سرعت اقدامات مقابله ای با این پدیده مهاجم است اما امید این است تا مسئولان امر با پیگیری این خصوص و جدیت در مقابله با آن از وقوع فاجعه ای دیگر مانند آنچه که در تالاب عینک رشت رخ داده در سایر تالاب های استان جلوگیری کنند.

خبرنگار: مریم قاضی زاده- فاطمه اصغری