حجت الاسلام سروش محلاتی: بهره برداری سیاسی از محرم باعث شده افراد دنبال یک امام حسین غیرسیاسی باشند

حجت الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی در مراسم عزاداری دهه دوم محرم که توسط هیأت ایثارگران در حسینیه جماران برگزار می شد با اشاره به لزوم مطرح شدن فرهنگ عاشورا در جامعه امروز ایران اظهار کرد: با مطرح کردن این سئوال که فرهنگ عاشورا در جامعه امروز ما در چه وضعی است به مقایسه شرایط فعلی ما نسبت به دوران گذشته در ارتباط با فرهنگ بپردازیم. اینکه چه تغییری کرده ایم؟ این تغییر مثبت است یا منفی؟

وی با بیان اینکه آیا در زمینه فرهنگ عاشورا گام هایی رو به جلو برداشته ایم یا گامهایمان رو به عقب بوده است؟ افزود: وقتی به آثاری که از نیم قرن به قبل نوشته شده مراجعه می کنیم، تا دوره انقلاب اسلامی یک رویکرد کلی نسبت به عاشورا دیده می شود. این رویکرد می گوید: حرکت امام حسین(ع) یک حرکت تعبدی بود که اهداف خاص دیگری را هم دنبال نمی کرد.حرکتی که لزوما سایر مسلمین در مقابل دولت جور ندارند.

حجت الاسلام والمسلمین سروش محلاتی با اشاره به کتاب محرب القلوب ملامهدی نراقی اول گفت: این عالم فقیه و فیلسوف در این کتاب که به ماجرای کربلا نیز پرداخته است هدف امام حسین(ع) از شهادت را رسیدن به شفاعت عظمی برای نجات پیروانش در قیامت معرفی می کند. وی معتقد است امام حسین (ع) فداکاری کرد تا فردای قیامت بتواند دست ما شیعیان را بگیرد.

وی تصریح کرد: چنین تلقی از حماسه عاشورا که در ذهنیت شیعیان وجود داشت مختص و محدود به توده مردم نبوده و در سطح خواص و علما هم وجود داشته است.مطالب زیادی با این رویکرد گفته و نوشته شده است.مطالبی که مشابه فدا شدن حضرت مسیح مطرح می شود.البته در کنار این مطالب، مطالب دیگری هم مطرح شده است.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اثری از واعظ قزوینی با عنوان ریاض القدس، ادامه داد: در این اثر نقل شده است که یکی از علما امام حسین(ع) را در خواب می بیند که جراحات و زخم های ایشان التیام پیدا کرده است. از حضرت در خواب می پرسند: چه شد که بهبود پیدا کرده اید. امام حسین(ع) پاسخ می دهند: این اشک شیعیان من بود که همه زخمهای من را التیام بخشیده است.

وی بیان کرد: این سنخ از مطالب در گذشته بوده است تا اینکه در دهه های 30 و 40 قبل از انقلاب که جرقه های پیروزی انقلاب زده می شود تحول شرایط را شاهد بودیم.در این مقطع این نگاه مطرح شد که امام حسین(ع) علیه سلطان جائر عصرش قیام کرد. برخی از علما از این مطلب ناراضی بودند . نمی خواستند چنین رویکردی را نسبت به حادثه کربلا قبول کنند. کتاب شهید جاوید با رویکرد جامعه شناسانه ای به این قائل بود که امام حسین برای تشکیل حکومت اسلامی جنگیدند . بعد از مطرح شدن این موضوع عده ای او را از این جهت نقد شدید کردند که حرکت امام حسین(ع) را به عنوان حرکتی سیاسی مطرح کرده است.

حجت الاسلام والمسلمین سروش محلاتی با بیان اینکه عده ای با کلمه قیام امام حسین(ع) مشکل داشتند افزود: عده ای می گفتند امام حسین(ع) قیام نکردند، بلکه برای حفظ جانشان از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا حرکت کردند.گروهی دیگر که عمدتا روشنفکر هایی بودند که بعضا به دین باور داشتند و بعضا به دین باور نداشتند هم خیلی از عزاداری ها را مورد تمسخر قرار می دادند و مساله اشک ریختن برای امام حسین (ع) را مورد استهزا قرار می دادند. که امام خمینی (س) در بخشی از کشف الاسرار در اولین کتاب خود به این رویکردها پاسخ داده اند.

وی با بیان اینکه امام خمینی نگاه گذشته به مساله عاشورا را از بیخ و بن تغییر دادند، گفت: در کنار امام و در مقیاس های کوچکتری مرحوم شریعتی و شهید مطهری هم در این موضوع مؤثر بودند.

حجت الاسلام والمسلمین سروش محلاتی در ادامه اظهار کرد: با از دنیا رفتن امام خمینی(س) کم کم مساله فرهنگ عاشورا مجددا با وضعیت جدیدی مواجه شد که بعضا مشابه با 100سال و 200 سال گذشته بود. این سئوال مطرح می شود چرا این دیدگاه ها مجددا مطرح می شود و دوباره تبلیغ می شود و مجددا از جانب برخی مورد پذیرش قرار می گیرد؟

وی ایادآوری کرد: تردیدی نیست که این انقلاب مدیون نهضت امام حسین (ع) بوده است. نه به خاطر اینکه فصل تظاهرات های مهم منجر به پیروزی شامل راهپیمایی های عاشورا و تاسوعا و اربعین امام حسین(ع) بوده است، بلکه به این دلیل که این شعارهای عاشورا بود که مردم را به مبارزه کشاند و به حضور در صحنه تشویق کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه با پرسش که آیا در شرایطی که دوران مبارزه به پایان رسیده و حکومت اسلامی مستقر شده است هم نهضت عاشورا می تواند کاربرد داشته باشد؟ ادامه داد:آیا هیهات من الذله مختص به دوران طاغوت بوده و حالا دیگر موضوعیت خود را از دست داده است.

سروش محلاتی در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به بهره برداری های سیاسی از نهضت عاشورا ، گفت: بعضا آن قدر بهره برداری سیاسی از نهضت عاشورا می کنند که افراد ترجیح می دهند یک امام حسین(ع) غیرسیاسی داشته باشند. امسال نکته عجیب این بود که علما و مراجع به طلاب و روحانیون توصیه کردند که از سیاسی کردن مراکز عزاداری و مراسم امام حسین(ع) شدیدا بپرهیزید و با این وجود چه حرف هایی که در مراسم امام حسین(ع) زده نشد. در چنین شرایطی ممکن است افراد سراغ مراسم های سنتی و غیر سیاسی بروند.

وی در ادامه افرود: آیا مسئله نهضت امام حسین(ع) این است که دولت اسلامی همواره باید با کشورهای دیگر دنیا درگیر باشد؟ این استنتاج غلط است. نه نهضت امام حسین(ع) چنین می گوید، نه در اندیشه امام خمینی (س) چنین چیزی داریم و نه فقه شیعه ما چنین چیزی می گوید. ما همه می دانیم که جامعه به اقتضای شرایط هم جنگ دارد و هم صلح، اما هر کدام در جای خودش. قاعده فقهی شیعه این است. جنگ به اقتضای مصلحت و صلح به اقتضای مصلحت.

این پژوهشگر دینی خاطرنشان کرد: دیدگاهی که موجب شده بود رفتار امام حسین(ع) مورد توجه امام خمینی (س) قرار بگیرد، دیدگاه فقهی نبود؛ چراکه در فقه و در نهی از منکر حفظ جان مهم تر است و این دیدگاه عرفانی امام خمینی(س) بود که قیام امام حسین(ع) را رسیدن به مرحله فنا تفسیر کرده بود.

وی در پایان با اشاره به فراز آخر زیارت عاشورا، اظهار کرد: قدم نهادن در راه امام حسین(ع) در دنیا به همین معنا است که در برابر برخی از منکرهای بزرگ باید از جان نیز گذشت.

در این مراسم ، حجت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی یادگار امام، حجت الاسلام والمسلمین مجید انصاری معاون پارلمانی رییس جمهور، حجت الاسلام والمسلمین مرتضی اشراقی، غلامرضا ظریفیان، فیض‌الله عرب سرخی، محسن آرمین، عبدالله ناصری و حجت‌الاسلام پروازی و برخی دیگر از شخصیت های اصلاح طلب حضور داشتند.

17214