شکوه رسالت حضرت زینب(س) در تبیین قیام عاشورا

پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی یادداشتی درباره شکوه رسالت حضرت زینب(س) در تبیین قیام عاشورا از نگاه این مرجع تقلید منتشر کرده است.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در مقدمه این یادداشت آمده است:

حضرت زینب کبری(سلام الله علیها): در آینده در این سرزمین بر مرقد پدرت حسین علیه السلام پرچمی به اهتزاز در می‌آید که هیچ گاه کهنه نشود و در گذر زمان گزندی به آن نرسد و سردمداران کفر هرچه در محو آن تلاش کنند، روز به روز بر عظمت آن افزوده شود.

لزوم تأمّل و تعمّق در چیستی و چرایی تداوم و جاودانگی و رمز ماندگاری نهضت کربلا از جمله مسائلی است که در برهه­‌های مختلف مورد توجه نخبگان جامعۀ اسلامی قرار گرفته است، لیکن باید گفت حصول این مهم نتیجه آن حماسه‌ای بود که در فردای شب عاشورا به وقع پیوست و روزهای بعد به وسیله خیل اسرا تعقیب شد و کار به جایی رسید که حضرت زینب‏ کبری که شب عاشورا طاقت تحمّل شنیدن خبر شهادت برادر را نداشت، روز یازدهم دست زیر جسد خونین برادر کرد و کمی از زمین بلند نمود و عرض کرد: خداوندا این قربانی را از خاندان پیامبرت قبول فرما!.1

لذا واکاوی پیام­‌ها و خطبه­‌های زینب کبری(سلام الله علیها) در کوفه و شام و نحوۀ مواجهۀ آن حضرت با استبداد یزیدی با بهره‌گیری از آراء ژرف اندیشانۀ آیت الله مکارم شیرازی می­‌تواند ما را بیش از پیش به کشف اسرار چرایی حیات و پویایی بی نظیر قیام امام حسین(علیه السلام) و شکوه روز افزون انجام رسالت بی بدیل حضرت زینب (سلام الله علیها) در تبیین عزتمندانه قیام عاشورا منتهی سازد.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

«شکوه رسالت زینب سلام الله علیها در عبور عزتمندانه قافله اسیران از قتلگاه‏

از دشوارترین لحظات تاریخ کربلا، که در عظمت و سنگینی با همه آسمان­‌ها و زمین برابری می‌کند، لحظه وداع جانسوز قافله اسیران با بدن‏‌های پاره پاره شهیدان است.2 ناگفته پیداست که ترک سرزمین کربلا در آن وضعیت غمبار و وحشتناک که پیکرهای ذراری پیامبر صلی الله علیه و آله به خصوص پیکر پاک سرور جوانان بهشت بی‏ غسل و کفن در بیابان رها شده بود و مشاهده آن صحنه‏‌های دلخراش با آن بدن‏‌های پاره پاره و پایمال سمّ اسبان که عمدتاً قابل شناسایی نبودند، می‏‌توانست هر بیننده‏‌ای را از پای درآورد ولی طمأنینه و آرامشی که در زینب‏ کبری‏ علیها السلام، یادگار صبر و شکوه علی علیه السلام ظهور کرد و صلابت و استحکامی که در کلمات دلنشین او موج می‏‌زد، تا حدود زیادی آن فضای سنگین را شکست و آن را برای آل رسول قابل تحمل کرد.3

لذا زینب(سلام الله علیها) که می‏‌دانست دشمن در انتظار است تا با دیدن کوچک­ترین نشانه‏‌ای از ضعف و پشیمانی در خاندان پیامبر، قهقهه مستانه سر دهد، با دیدن پیکر به خون آغشته برادر، رو به آسمان کرد و گفت: «أَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ هذا الْقُرْبانَ‏؛ خدایا این قربانی را قبول فرما!».4این جمله چون پتکی بر سر دشمن فرود آمد و کوس رسوایی آنها را به‏ صدا درآورد.5

روشنگری حضرت زینب سلام الله علیها، راهبرد بنیادین در تبیین قیام عاشورا

بدیهی است پس از آن‏که کاروان اسیران را به کوفه و شام بردند، با خطبه‏‌های افشاگرانه امام زین العابدین علیه السلام و زینب‏ کبری علیها السلام، اوضاع شهر شام برگشت و با جوّ ایجاد شده بر ضدّ دستگاه خلافت اُموی، یزید چاره‏‌ای جز اظهار ندامت و فرافکنی نداشت به نحوی که در چنان شرایطی، زنان حرم حسینی در «شام» مراسم عزا و ماتم برپا کردند، تا آنجا که حتّی زنان خاندان اُموی نیز در آن شرکت نمودند و این برنامه تا سه روز ادامه داشت.6،7

لذا شام بر اثر خطبه‏‌های زینب‏ کبری علیهما السلام به کلّی دگرگون گردید و از همان جا بذرِ انقلاب بر ضدِّ بنی‏ امیّه پاشیده شد، و در نتیجۀ همین خطبه‏‌ها، بنی‏ امیّه در تمام جهان اسلام رسوا گشت و خطری که از سوی آنان اسلام و قرآن را تهدید می‏‌کرد، به برکت خون‏‌های شهیدان و خطابه‏‌های پیام‏ آورانِ عاشورا، دفع شد.8

خطبۀ حیرت انگیز در کوفه، شکوه عزت حسینی در رسالت حضرت زنیب(سلام الله علیها)

یکی از مسائل حیرت‏ انگیز داستان کربلا، همین خطبه غرّاء و تکان دهنده حضرت زینب کبری علیها السلام است؛9حِذْیَم بن شریک اسدی‏10 می‏‌گوید: در آن روز به زینب دختر علی علیه السلام نگریستم که خطبه می‏‌خواند و هرگز زنی را سخن­ورتر و زبان­ آورتر از او ندیدم. گویا (زبان علی علیه السلام در کام اوست و) با زبان امیرمؤمنان علی علیه السلام سخن می‏‌گوید.11

از این رو زنی که دیروز داغ شش برادر و دو فرزند و ده­ها نفر از بستگان و اصحاب باوفای پدرش را دیده و اکنون به صورت اسیری به سوی شام می‏‌رود، باید چنان پریشان و افسرده حال و ناتوان باشد که حتی سخن گفتن عادی خویش را فراموش کند. 12لیکن خروش رسالت حضرت زینب بر مردم کوفه اینچنین است؛ «امّا بعد! ای کوفیان! ای نیرنگ بازان و پیمان شکنان و بی‏ وفایان و مکر پیشه‏‌گان! هرگز اشک چشمانتان خشک مباد و ناله‏‌هایتان آرام نگیرد13....در میان شما جز لاف زدن، خودپسندی، دشمنی، دروغ، تملّق و چاپلوسیِ کنیزکان، و کینه‏ توزیِ دشمنان نیست»،14 لذا می‏‌بینیم زینب(سلام الله علیها) همچون شیری می‏‌غرّد و همچون طوفانی سهمگین می‏‌خروشد و سیلی از ملامت و سرزنش را به سوی بی‏ وفایان کوفه سرازیر می‏‌سازد و خطاب می­‌کند15؛ «خشم خدا شما را فرا خواهد گرفت و برای همیشه در عذاب جهنم خواهید ماند... نابود شوید نابود! واژگون باد (پرچم‏تان) واژگون! تلاش­هایتان تباه، دست‌­هایتان بریده..».16

و در ادامه قلوب و عواطف را تسخیر می‏‌کند«کشتن فرزند خاتم پیامبرآن، معدن رسالت و آن کسی که سرور جوانان اهل بهشت است و پناهگاه حریم شما و پناه حزب و گروه شما (شیعیان) و قرارگاه آرامش شما، بهبود ی‏بخش زخم‏‌هایتان، پناهگاه شما در گرفتاری­‌ها، رهبر شما به هنگام نبرد، حجت بزرگ برای شما و چراغ روشن راه‌هایتان (آیا کشتن او را ساده شمردید؟)».

هم چنین آن حضرت بذر انقلاب را بر ضدّ حکومت جائر بنی‏ امیّه در سرزمین دل­‌ها افشاند17 و اینچنین گفت: «مهلت خداوند شما را مغرور نسازد، چرا که خداوند کاری شتاب زده نمی‌کند (و به موقع ستمگران را مجازات می‏ کند) و انتقام خون مظلوم هرگز از او فوت نمی‏‌شود، به یقین پروردگار در کمین ما و شماست».18

به عقیده ما حضرت زینب‏ علیها السلام از بازار آشفته کوفه دست گشود و پایه‏‌های تخت و تاج حکومت یزید را در شام به لرزه درآورد و مقدّمه سرنگونی بنی‏ امیّه و انقلاب‏‌ها و شورش‏‌های بعدی را فراهم کرد.19

زیبایی شناسی عاشورا، اوج شکوه رسالت زینب(سلام الله علیها)

باید اذعان کرد شاخصۀ کلیدی رسالت حضرت زینب(سلام الله علیها) در واقعۀ کربلا بر مبنای زیبایی شناسی در عاشورا استوار شده است، آنجا که حضرت زینب(سلام الله علیها) (با صلابت و قدرت) به گستاخی ابن زیاد که گفت کار خدا را نسبت به برادرت و خاندانت چگونه دیدی؟ پاسخ داد: «ما رَأَیْتُ إِلّا جَمیلًا، من جز زیبایی و نیکی ندیدم».20

به راستی انسان نمی‏‌داند در برابر این همه شجاعت و قدرت روحی چه بگوید؟ جز اینکه در برابر عظمت این بانوی بزرگ، این دختر علی بن ابی‏ طالب علیه السلام زانو به زمین بزند و اعتراف کند که الفاظ و جمله‏‌ها قادر نیستند، عظمت این جمله را در آن شرایط مخصوص و در برابر مرد سفّاک و بی‏ رحمی همچون ابن زیاد، بیان کند، جز اینکه بگوید به حقیقت تو دختر امیرمؤمنان علیه السلام و خواهر حسینی!.21

کوبنده‌ترین خطبه ‏تاریخ اسلام در کاخ یزید

بی شک خطبه غرّا از سوی زینب کبری (سلام الله علیها) در کاخ یزید را باید به عنوان یکی از فصیح­‌ترین و کوبنده‌ترین خطبه‌های تاریخ اسلام به شمار آورد، گویی‏ تمام آن از روح بلند علی بن ابی‏طالب علیه السلام و شجاعت بی‏ نظیرش تراوش کرده و بر زبان دخترش زینب کبری علیها السلام جاری شده که با همان زبان و همان منطق پدر سخن می‏‌گوید. 22 در تشریح این مسأله می­‌توان به هفت هدف مهم در این خطبۀ حماسی و تاریخی اشاره نمود که عبارتند از:

1. نخست این بانوی شجاع اسلام با چند جمله کوبنده، غرور یزید را درهم می‏‌شکند و با آیه‏‌ای از قرآن، موضعش را در پیشگاه خدا روشن می‏‌سازد و می‏‌گوید: هرگز بهره‏ وری از حکومت و کاخ و ثروت را دلیل بر امتیاز الهی نگیر، تو از مصادیق کسانی هستی که خداوند آنها را به حال خود واگذارده، تا پشت آنها از بار گناه سنگین شود، سپس آنها را از همه چیز ساقط کرده و به دوزخ می‏‌فرستد!.23

2. در بخش دوم، رفتار پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را با اجداد یزید در فتح مکه که همه را مشمول عفو قرار داد با عمل زشت یزید که فرزند پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله را کشته و سرهای بریده و خاندان اسیر آنها را شهر به شهر می‏‌گردانْد، مقایسه کرده و مهر باطل بر پیشانی یزید می‏‌زند.24

3. در بخش سوم، جمله‏‌های کفرآمیز یزید را یادآوری می‏‌کند و تأکید بر عدم ایمان او می‏‌نماید، و اینکه به زودی به سرنوشت اشیاخ و اجدادش گرفتار شده و به جهنم واصل می‏ شود.25

4. سپس تأکید بر مقام والای شهیدان مخصوصاً شهدای خاندان پیغمبر صلی الله علیه و آله در کربلا می‏ کند و افتخار به وجود آنها را امتیاز بزرگ این خاندان می‏ شمرد.26

5. آنگاه به حضور یزید در محکمه عدل الهی در قیامت اشاره می‏کند، در آن دادگاهی که قاضی آن خداست و خصم او پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و شاهدانش فرشتگان خدا هستند و پایان چنین دادگاهی روشن است.27

6. سپس به تحقیر فوق‏ العاده یزید می‏‌پردازد تا آن حد که می‏‌فرماید: اگر روزگار به من‏ ستم کرد و مرا به صورت زنی اسیر پای تخت تو آورد، تصور نکنی من برای تو ارزشی قائلم، من تو را در حدی نمی‏‌دانم که مخاطب سخنانم باشی و اگر با تو سخن می‏‌گویم، از باب ناچاری است.28

7. در آخرین بخش از سخنان خود، خداوند را بر نعمت‏‌های بیکرانش بر خاندان نبوت سپاس می‏‌گوید که با رحمت و سعادت آغاز شد و با شهادت و کرامت پایان یافت.29

ایستادگی و مقاومت، رمز رسالت عاشورایی زینب(سلام الله علیها)

در تثبیت آموزه ارزشمند حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) یعنی مقاومت و ایستادگی در برابر حکومت استبدادی یزید، همین بس که وقتی بانوی سرافراز عاشورا، در مقابل یزید می‌ایستد، می­‌گوید:‌ ای یزید فکر نکن که من مثل یک اسیر مقابل تو ایستاده‌ام بلکه برای من ننگ است با همچون تویی هم سخن و رودرو شده‌ام، بدین ترتیب پیام رسالت آن بانوی شجاع اسلام این است که در هیچ شرایطی، نباید تن به ذلت داد و این جزو درس‌های عاشوراست.30

سخن آخر:

در خاتمه باید به جملۀ شگفت‏ آور حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) که با آن سخن فرزند برادر خود امام سجاد(علیه السلام) را تسلّی بخشید اشاره نمود که گفت، در آینده در این سرزمین بر مرقد پدرت حسین علیه السلام پرچمی به اهتزاز در می‌آید که هیچ گاه کهنه نشود و در گذر زمان گزندی به آن نرسد و سردمداران کفر هرچه در محو آن تلاش کنند، روز به روز بر عظمت آن افزوده شود.31،32

آری باید گفت سخن حضرت زینب درباره برافراشته شدن پرچمی ماندگار در کربلا، امروز به حقیقت پیوسته است؛33 گویا حضرت زینب سلام الله علیها شرایط امروز را بیان می‌داشتند، زیرا امروز چندین برابر جمعیت مراسم حج خانه خدا در کربلا جمع می­‌شوند، جمعیتی که در آن شیعه، سنی، مسیحی و... حضور دارند، مراسمی که کمّیت و کیفیت آن سندی بر حقانیت اهل بیت علیهم السلام و پیروزی شهدای کربلاست.34

به راستی زینب(سلام الله علیها) دختر شجاع امیرمؤمنان علیه السلام با این پیش‏گویی عجیب و حیرت انگیز، آینده کربلا و عاشورا را آن‏گونه که ما امروز بعد از حدود 14 قرن می‏‌بینیم دقیقاً ترسیم کرد، آری قلب نازنین زینب علیها السلام می‏‌دانست که این آغاز کار است هر چند تاریک‏ دلان بنی‏ امیّه و منافقان آن را پایان کار می‏‌پنداشتند.35»

منابع:

1 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص403.

2 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص546.

3 همان.

4 مقتل الحسین مقرّم، ص 307.

5 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص547.

6 ... فَخَرَجْنَ حَتَّی دَخَلْنَ دارَ یَزِیدَ فَلَمْ تَبْقَ مِنْ آلِ مُعاوِیَةَ امْرَأَةً إِلَّا اسْتَقْبَلَهُنَّ تَبْکِی وَ تَنُوحُ عَلَی الْحُسَیْنِ علیه السلام فَأَقامُوا عَلَیْهِ الْمَناحَةَ ثَلاثاً.( تاریخ طبری، ج 4، ص 353) همین مطلب در بحارالانوار، ج 45، ص 142 نیز به گونه‏‌ای مشروح­‌تر آمده است.

7 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص62.

8 کلیات مفاتیح نوین؛ ص611.

9 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص565

10 در ملهوف( لهوف) نام او«بشیر بن خزیم اسدی» ذکر شده است.

11 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص561.

12 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص565.

13 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص562.

14 همان.

15 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص565.

16 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص562.

17 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص565.

18 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص563.

19 مثال­‌های زیبای قرآن؛ ج‏1؛ ص373.

20 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص.576

21 عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص577.

22 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص602.

23 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص603.

24 همان.

25 همان.

26 همان.

27 همان.

28 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص: 604.

29 همان.

30 بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در جمع نمازگزاران ظهر عاشورای حسینی، حرم کریمه اهل بیت (س)،1393/8/13.

31 کامل‏ الزیارات، ص 274- 275؛ بحارالانوار، ج 28، ص 57 و ج 45، ص 179؛ نفس المهموم، ص 210 و مقتل الحسین مقرّم، ص 308.

32 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص550.

33 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، روز اربعین حسینی، شبستان امام خمینی(ره)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) ،1393/9/22.

34 همان.

35 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها؛ ص550.

انتهای پیام