ضرورت توجه به منابع اصیل در نقل تاریخ کربلا

‌امروز سوم محرم است و بنابر سنت دیرینه عزاداری متعلق به حضرت رقیه دانسته شده است.

‌حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی مروی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه خراسان، در خصوص این روز اظهار کرد: یکی از مباحث اختلافی که در مورد تاریخ کربلا و حوادث بعد از آن وجود دارد مربوط به دختری سه ساله به نام رقیه است که برخی معتقدند ایشان دختر امام حسین علیه‌السلام بوده و در کربلا هم حضور داشته است و همراه کاروان اسرا به شام رفته و در آنجا در خرابه‌ای در فراق پدر عزیزش جان داده است.

وی ادامه داد: اما برخی هم اعتقاد دارند وجود چنین دختری برای امام حسین علیه‌السلام قطعی نیست و نمی‌توان به نقل‌های مختلف در این خصوص اعتماد کرد.

این مدرس جامعه‌المصطفی العالمیه تصریح کرد: آنچه که در اینجا قصد بررسی آن را داریم درستی یا نادرستی این مساله نیست که البته باید در جای خودش مورد کنکاش قرار گیرد؛ اما یک نکته مسلم است و آن اینکه یکی از علل ایجاد این‌گونه اختلاف‌ها عدم آشنایی با منابع اصیل و متقن در تشریح تاریخ عاشورا است.

مروی خاطرنشان کرد: مسلما اگر راویان حوادث عاشورا چه سخنوران و چه ذاکرین اهل بیت علیهم‌السلام از همان ابتدا همت خویش را بر مستند سازی مطالب خویش بر مبنای منابع متقن قرار می‌دادند این‌گونه اختلافات کمتر شکل می‌گرفت.

این کارشناس مذهبی افزود: البته باید گفت متاسفانه برخی عمدا و براساس این تفکر اشتباه که به هر شکلی انسان از عزاداران حسینی اشک بگیرد ثواب بیشتری جمع کرده‌ است دست به تحریف واقعه عاشورا زده و گاهی مطالبی نقل کرده‌اند که نه تنها با شان و مقام امام حسین علیه‌السلام و یارانش هم‌خوانی ندارد بلکه منافی عزت و احترام به آن وجود شریف است.

وی اضافه کرد: اینان به خیال خود گاهی در صدد بیان یک امر خارق العاده و یا کرامت و شگفتی ساختگی درباره امام حسین علیه‌السلام و حادثه عاشورا هستند تا به این وسیله قلوب بیشتری را جذب کنند غافل از اینکه شخصیت و عملکرد امام حسین علیه‌السلام در این واقعه مملو از کرامت و شگفتی و عظمت است که چشم هر انسان منصفی را خیره می‌کند .

این مدرس جامعه‌المصطفی العالمیه اظهار کرد: اما در خصوص منابع کهن باید دانست که به جهت عظمت و عمق تاثیر گذاری حادثه کربلا از همان سال‌های نخست برخی از نویسندگان تاریخ و سیره در این‌باره کتاب نوشته‌اند.

مروی گفت: اولین تاریخ نگاران واقعه کربلا عبارتند از «اصبغ بن نباته مجاشعی» که از برخی اسناد به دست می‌آید که نخستین کسی که اقدام به ثبت واقعه کربلا کرده است اصبغ بن نباته مجاشعی بوده است او کتابی نوشت به نام مقتل الحسین علیه‌السلام.

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: ایشان که از یاران نزدیک امیرمومنان علی علیه‌السلام و از شجاعان عرب بود تا مرز کشته شدن با امام بیعت کرد برخی درگذشت او را بعد از قرن اول هجری و بعضی سال 64 ق می‌دانند. ( - محمد باقر محمودی ، عبرات المصطفین ج 1 ص 6)

وی ادامه داد: این مقتل امروزه وجود ندارد و تنها گزارش‌هایی از آن در ضمن اسناد تاریخی آمده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین مروی اظهار کرد: «جابربن یزد جعفی» دیگر کسی است که در این زمینه قلم زده است؛ کتاب او نیز به نام مقتل الحسین علیه‌السلام نامیده می شود( - نجاشی ، رجال ص 128). روایات بسیاری که از واقعه کربلا از جابر نقل شده که نوزده روایت آن در کامل‌الزیارات آمده است. جابر از محدثان سرشناس کوفه و شاگرد امام باقر علیه‌السلام و امام صادق علیه‌السلام بوده است. وی در سال 128 ق درگذشته است.(همان)

وی ادامه داد: «ابومخنف لوط بن یحیی» کسی است که به صورت مفصل به واقعه کربلا پرداخته و کتابی به نام مقتل‌الحسین به نگارش در آورده است.

این مدرس جامعه المصطفی العالمیه گفت: این کتاب بعدها مرجع بیشتر مورخان قرار گرفت. وی که در قرن دوم زندگی می‌کرد از خاندان عراقی و از شیعیان و محدثان بزرگ کوفه به شمار می آید.( - نجاشی ، رجال ، ص 320)

این پژوهشگر دینی یادآور شد: او در زمان امام صادق علیه‌السلام زندگی می‌کرد و روایت‌های خود از واقعه کربلا را از آن حضرت و مقتل‌های پیش از خود بیان می‌کند که همین امر به کار او ارزش و بهای بیشتری می دهد. این کتاب نیز هم اکنون وجود ندارد ولی بسیاری از گزارش‌های آن در تاریخ طبری و الارشاد شیخ مفید و مقاتل‌الطالبین‌الوالفرج‌اصفهانی آمده است.

وی افزود: البته طبری گزارش کاملی از حادثه کربلا بیان نمی‌کند که شاید علت آن خلاصه کردن مطالب ابومخنف و یا نقل ناقص آن باشد. در الارشاد مفید هم مطالب دیگری به عنوان مقتل ذکر شده است که ممکن است بر اساس روایات دیگری باشد که در دسترس شیخ مفید بوده است.

این مدرس جامعه المصطفی العالمیه خاطرنشان کرد: مقتل‌الحسین ابومخنف از اهمیت بسیاری برخوردار است و به جهت نزدیکی به واقعه کربلا می‌تواند صحیح‌ترین گزارش درباره آن باشد. بسیاری از اخبار ابومخنف توسط کسانی گزارش شده که در کربلا حضور داشته‌اند و یا با دو واسطه نقل شده است.

این پژوهشگر دینی ضمن بیان این مطلب که کتابی که الان به عنوان مقتل ابومخنف منشتر شده در واقع مقتل اصلی نیست، عنوان کرد: تنها ماخذی که روایات ابومخنف را به طور مبسوط نقل کرده است تاریخ طبری است که آقای شیخ هادی یوسفی غروی آنها را استخراج کرده و به عنوان وقعه‌الطف‌لابی مخنف منتشر کرده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین مروی افزود: به این ترتیب معلوم می‌شود که مهم‌ترین منبع در دسترس برای مقتل‌خوانی و بیان حوادث کربلا در حال حاضر کتاب وقعه‌الطف‌لابی مخنف است که در واقع همان مقتل ابی‌مخنف است که از تاریخ طبری استخراج شده است و پس از آن هرچه ذکر شده مستند به همین مقتل بوده است و بهتر است که در گزارش حوادث کربلا بر همین کتاب اکتفا شود و برآن چیزی اضافه نشود.

این پژوهشگر دینی تصریح کرد: البته بدیهی است که قیام امام حسین علیه‌السلام علاوه بر تبیین جنبه عاطفه و مقتل خوانی نیاز به تبیین اهداف و انگیزه ها نیز دارد و چه بسا این بعد از اهمیت بیشتر هم برخودار می باشد. لذا ضروری است که به جای اضافه کردن مقتل‌های ساختگی که بیشتر براساس نقل‌های غیر مستند و حتی دروغین و گاهی خواب و رویا است نویسندگان و خطبا بر تبیین اهداف و نتایج این واقعه عظیم و وظیفه ما در برابر آن و چگونگی بهره‌برداری از آن در جهت احیای دین و ترویج ارزش‌های اخلاقی در جامعه گام بردارند.

وی ادامه داد: البته در این خصوص تا به حال کارهای ارزشمندی انجام پذیرفته است ولی هنوز هم جای تلاش‌های بیشتری وجود دارد چرا که نهضت امام حسین علیه السلام بی شباهت به قرآن نیست که در هر زمانی طروات و شادابی خود را حفظ کرده و به جامعه بشری تحرک و زندگی را هدیه می کند .

این پژوهشگر دینی در پاسخ به سوالی در خصوص معرفی برخی از آثار خوبی که در باره قیام عاشورا نوشته شده است؛ عنوان کرد: «عنصر شجاعت و فداکاری 72 تن و یک تن» در 9 جلد، اثر مرحوم آیت‌الله خلیل کمره‌ای، «سمو المعنا فی سمو الذات»، از شیخ عبدالله علائلی، که البته ترجمه‌های مختلفی از آن شده مثل : برترین هدف در برترین نهاد از دکتر محمد مهدی جعفری، حماسه حسینی 3 جلد از شهید مطهری، کوثر کربلا، آیت الله جوادی آملی، آذرخش کربلا، آیت الله مصباح، قیام حسین علیه السلام، سید جعفر شهیدی، امام حسین علیه السلام شهید فرهنگ پیشرو انسانیت،‌ علامه جعفری و پرتویی از عظمت حسین(ع) ، آیت‌الله صافی گلپایگانی از جمله این آثار به شمار می‌روند.

وی ادامه داد: مطمئنا آثار گران‌بهای دیگری نیز در این خصوص وجود دارد که جهت اختصار به همین مقدار کفایت می‌شود.

مروی ابراز امیدواری کرد که ماه محرم زمینه ساز آگاهی و معرفت هرچه بیتشر ما با اهداف عالیه امام حسین علیه‌السلام باشد .

انتهای پیام