وقتی همه نگاه‌ها به ایران و روسیه است

به گزارش خبرنگار مهر، پس از حصول توافق هسته ای میان ایران و کشورهای ۱+۵، شاهد آغاز مشترک طرحی از سوی ایران و روسیه بودیم که هدف از آن بازگرداندن ثبات به سوریه بود. این طرح مشترک در اجلاس امنیتی دوحه که چندی قبل در قطر برگزار شد و وزیران امور خارجه آمریکا و روسیه نیز در آن حضور داشتند مطرح شد. گفته می شود «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در نشست دوحه از همتایان خود در شورای همکاری خلیج فارس خواسته تا با این طرح مخالفت نکنند.

بعد از این نشست بود که «ولید معلم» وزیر امور خارجه سوریه، و معاون وزیر خارجه روسیه راهی تهران شدند تا درباره این روند جدید که از سوی ایران پیشنهاد شده بود به گفتگو بنشینند. در نشست مشترک وزیران خارجه جمهوری اسلامی ایران، سوریه و نماینده ویژه دولت روسیه در تهران طرح به روز شده ایران برای پایان بحران ۵۳ ماهه سوریه مورد بحث قرار گرفت.

ویژگی های طرح صلح ایران

هر چند جزئیات این طرح هنوز فاش نشده، اما گمانه زنی ها نشان می‌دهد که ایران در طرح ۴ ماده ای قبلی خود بر اساس واقعیت‌ های موجود در سوریه تغییراتی ایجاد کرده است. در این طرح موضوع تشکیل یک دولت انتقالی به ریاست بشار اسد تا سال ۲۰۲۱ مورد توجه قرار گرفته و پس از آن انتخابات ریاست جمهوری با شرکت همه طیف‌ های سیاسی مخالف دولت سوریه برگزار خواهد شد. در حقیقت در این طرح مراجعه به صندوق های رای‌ گیری برای تعیین سرنوشت آینده سوریه به عنوان محوری‌ ترین بخش تلقی شده است.

پس از آن قرار شد ولید المعلم این طرح را در هیئت دولت این کشور مطرح کند تا جزئیات آن مورد بحث قرار گیرد. در صورت موافقت دولت سوریه، این طرح برای ارائه به شورای امنیت سازمان ملل به عنوان یک سند رسمی بین المللی، در اختیار بان کی مون دبیر کل سازمان ملل قرار خواهد گرفت.

آغاز چرخش مواضع جنگ افروزان

ادامه رایزنی ها از سوی مقامات ایران و روسیه و رفت و آمدهایی که در همین راستا به این دو کشور انجام می شد رفته رفته نتیجه داد و در هفته های اخیر شاهد آن بوده ایم کشورهایی که هر یک به نوعی در وخیم تر شدن اوضاع سوریه در پنج سال گذشته نقش داشته اند و از هیچ کوششی برای برکنار کردن «بشار اسد» از قدرت و ساقط کردن حکومت سوریه فروگذار نکرده اند از مواضع قبلی خود کوتاه آمده و اعلام می کنند که بشار اسد می تواند در دوران گذار سیاسی سوریه حضور داشته و به عنوان یک رهبر تا زمان روی کار آمدن یک دولت جدید قدرت را در دست داشته باشد.

ایراد این سخنان از سوی افرادی همچون جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان و ... نشان می دهد که این کشورها از دست یابی به هدف خود که همان براندازی اسد و روی کار آوردن یک دولت همسو با سیاست های غرب بوده قطع امید کرده اند.

دلیل چرخش موضع جنگ افروزان

عوامل زیادی چه در داخل سوریه و چه در خارج از این کشور روی داده که به تغییر نگرش بازیگران منطقه‌ ای و فرامنطقه ای بحران سوریه منجر شده است.

طولانی شدن بحران سوریه، خروج گروهک های تروریستی از سیطره قدرت های منطقه ای و فرا منطقه‌ ای و پیروزی های اخیر ارتش سوریه در مناطق استرتژیک و همچنین تشدید اختلافات میان کردها با دولت ترکیه و احتمال بروز جنگ داخلی در ترکیه، موجب شد تا آمریکا و غرب راه حل های سیاسی را ترجیح دهند.

به نظر می رسد باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا تلاش می‌ کند تا پس از توافق هسته ای ایران و ۱+۵ به بحران منطقه پایان دهد تا به عنوان یک پروسه تبلیغاتی برای حزب دموکرات آمریکا مورد بهره برداری سیاسی قرار گیرد. لذا از آنجایی که آمریکا و غرب به این نتیجه رسیده‌ اند که هیچگونه گزینه مناسبی برای جایگزینی بشار اسد وجود ندارد، نگاه خود را نسبت به بحران سوریه تغییر داده و ناچارند راه حل سیاسی را دنبال کنند.

از عوامل دیگر افزایش دامنه اختلافات میان معارضان سوریه و شکست آنها در دستیابی به توافق سیاسی میان خودشان بود. همچنین نگرانی و ترس واشنگتن از گرایش های سیاسی و ایدئولوژی برخی از گروه های معارض سوری که می تواند تهدید کننده منافع آمریکا در منطقه باشد در این موضع گیری آمریکایی ها دخیل بود.

موضوع دیگر در پیچیده شدن بحران انسانی است که ملت سوریه با آن دست به گریبان است. هزاران پناهجو که از خشونت های سوریه فرار می کنند همدردی افکار عمومی و فشار به باراک اوباما رئیس جمهوری این کشور را به دنبال داشته است.

از سوی دیگر به گفته مقامات غربی تقویت حضور نظامی روسیه در سوریه با ایجاد یک پایگاه عظیم نظامی در لاذقیه، و بحران پناهجویان گریخته از جنگی که خود را به مرزهای اروپا رسانده‌اند، حالا بر فوریت یافتن راه‌حلی برای بحران چهارساله جاری در سوریه افزوده است؛ بحرانی که بیش از ۲۵۰ هزار قربانی گرفته و به آوارگی میلیون‌ها شهروند سوری منجر شده است.

روزهای شلوغ ظریف و لاوروف در نیویورک

به همین دلیل است که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران، و «سرگئی لاوروف» همتای روس او، در هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل روزهای شلوغی را پشت سر می گذارند و مقامات سرشناس کشورهای غربی بطور فشرده در حالی رایزنی با آنها هستند تا شاید راهکار ایرانی-روسی آنها را از باتلاق سوریه خلاص کند.

در همین رابطه روز شنبه و پیش از دیدار جان کری با ظریف در نیویورک، رویترز در گزارشی نوشته بود که کری با هدف یافتن راهکار جدید برای سوریه به سراغ ظریف می رود.

مقامات آمریکا و دیپلمات‌های غربی می‌گویند وزیر خارجه ایالات متحده مامور شده است که ابتکار دیپلماتیک جدیدی برای پایان دادن به بحران سوریه طراحی کند که مذاکره با ایران و جلب همکاری این کشور از مهم‌ترین محورهای آن است.

به رغم مخالفت‌های پیشین آمریکا با مشارکت ایران در حل‌وفصل بحران سوریه با توجه به حمایت‌های همه‌جانبه جمهوری اسلامی از بشار اسد، برخی از مقامات بلندپایه آمریکا و دولت‌های غربی خبر داده‌اند که وزیر امور خارجه ایالات متحده، به زودی ابتکار دیپلماتیک جدیدی را با محوریت جلب همکاری ایران طراحی خواهد کرد و در همین رابطه آمریکا در تلاش است تا در روزهای آتی و در طول برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، حمایت‌ها و همکاری‌های لازم از سوی ایران و دیگر بازیگران کلیدی در بحران سوریه را برای پیش‌برد این ابتکار دیپلماتیک جدید، با هدایت جان کری، جلب کند.

با تغییر رویکرد آمریکا به امید یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای بحران سوریه پس از چند شکست پیاپی تکاپوهای دیپلماتیک این کشور، قرار است روسیه، به عنوان مهم‌ترین و قدرتمندترین همپیمان بشار اسد، عربستان سعودی، ترکیه و قطر هم در این فرآیند مشارکت کنند.

فرمولی برای بازگرداندن طرف‌های درگیر به میز مذاکره

جان کری حالا ماموریت دارد فرمولی بیابد که بتواند همه طرف‌های درگیر در بحران سوریه را برای گفتگوهای موثر معطوف به گذار سیاسی در این کشور متقاعد کند. پیش از این، وندی شرمن، معاون وزارت خارجه آمریکا که مذاکره‌کننده ارشد این کشور در مذاکرات هسته‌ای با ایران بود هم اعلام کرد که محمدجواد ظریف و جان کری در نیویورک دیدار و درباره بحران سوریه گفتگو خواهند کرد

به گفته شرمن، ایران و آمریکا در سوریه «منافع هم‌سو» دارند و اگرچه حساسیت‌های سیاسی در ایران نسبت به موضوع سوریه بسیار بالاست و محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد، مهم است که تا جایی که می‌توانیم با ایران در این مورد تعامل داشته باشیم.

تحلیلگران و دیپلمات‌های غربی امیدوارند که نقش‌آفرینی ایران بستر گشایشی دیپلماتیک را برای پایان دادن به بحران سوریه فراهم کند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران که در نیویورک به سر می‌برد، روز جمعه در دیدار با نمایندگان رسانه‌های آمریکایی و بین‌المللی گفت که «پس از رفع کامل تحریم‌ها ممکن است ایران و آمریکا بتوانند در موضوعات دیگر هم وارد گفتگو شوند.»