هانی زاده: احتمال استفاده از گاز سمی در بین حجاج وجود دارد/ نتیجه گیری دقیق نیاز به کالبد شکافی دارد

سعید جعفری - هنوز ابعاد و زوایای فاجعه منا روشن نشده است. اتفاقی کم سابقه که در سالیان اخیر در مراسم معنوی و زیارتی حج به این شدت دیده نشده است. در چنین فضای ابهام آلودی طبیعی است که نظریات و تحلیل های متناقضی درباره چرایی و چگونگی این حادثه منتشر شود. برخی از توطئه داخلی در میان خاندان سعودی سخن می گویند، برخی بی دقتی و بی احتیاطی حجاج را عامل کلیدی معرفی می کنند، بعضی هم از آمدن یکباره جانشین ولیعهد و بستن یکی از مسیرها برای عبور و مرور ماشین حامل او سخن به میان می آورند. اما حسن هانی زاده تحلیل تازه ای در این باره ارائه می دهد. این کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با خبرآنلاین موضوع احتمال انتشار گازهای سمی را یکی از گزینه های محتمل برای رخ دادن این فاجعه ارزیابی می کند. هانی زاده بر این باور است نوع قرار گرفتن جسدها روی یکدیگر و همچنین توجه به میانگین سنی حجاج کشته شده نشان می دهد بیش از اینکه به احتمال مرگ در اثر فشار فکر کنیم باید گزینه های دیگری را مد توجه قرار دهیم. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با این کارشناس مسائل خاورمیانه را می خوانید.

در برخی تحلیل ها از وجود رقابت داخلی در میان خاندان سعودی سخن به میان می آید. از منظر سیاسی فاجعه منا را چگونه ارزیابی می کنید؟

به نظر من دو عامل باعث بروز در منا شد. یکی مسئله سو مدیریت رژیم آل سعود و ناتوانی این حکومت در فراهم ساختن امکانات رفاهی و امنیتی برای ۲ میلیون زائر در حج است که در طول ده ها سال گذشته به دلیل بی کفایتی این رژیم رخ می دهد. موضوع دیگری که به  هیئت حاکمه عربستان مربوط می شود، وجود جنگ قدرت میان دو طیف حاکم سدیری ها و شمری هاست. دو گروهی که معمولا در طول ۷۰ سال گذشته یک رقابت گسترده و پنهان و آشکاری با هم داشتند برای تصرف  قدرت که به دلیل این رقابت ها و به دلیل جنگ قدرت موجود در خاندان سعودی قربانیان این جنگ همواره حجاج هستند که ر واقع به دلیل این دو طیف سعی می کنند یکدیگر را تخریب کنند. ضمن اینکه به یاد داشته باشید این دو گروه مصاف سیاسی و حقیقی خود را در حج می دانند که از هم انتقام بگیرند. گزارش ها نشان می دهد بی توجهی مقامات سعودی و بستن گذرگاه های منتهی به منا و منطقه رمی جمرات برای عبور کاروان محمد بن سلمان وزیر دفاع به بروز این فاجعه منجر شده است. ضمن اینکه تریدهایی پیرامون مسئله مرگ بیش از ۲ هزار حاجی وجود دارد و نحوه قرار گرفتن اجساد و شرایطی که دیده می شود از احتمال دست داشتن برخی از خاندن سعودی در این کشتار وجود دارد.

یعنی این عامل نفوذی چگونه باعث مرگ این حجاج شده است؟

یک نظریه این است عامل نفوذی از یکی از طیف های قدرتمند که رقیب دیگری است با استفاده از فضای موجود نسبت به انتشار نوعی گازسمی در بین حجاج نقش داشته. این نظریه باید مورد توجه قرار گیرد که عامل انسانی در آن نقش داشته یا نه. برای این امر نیازمند بررسی کمیته پزشکی هستیم که بعد از مطالعه دقیق نتیجه را اعلام نماید. به نظر می آید مرگ دو هزار حاجی به این شکل نمی تواند تنها بر اساس فشار باشد و نحوه مرگ و کنار هم  قرار گرفتن اجساد نشان می دهد احتمال قطع شدن مجاری تنفسی وجود دارد. 

بر چه اساسی شما این استدلال را مطرح می کنید؟ آیا اثری از گاز سمی دیده شده است؟

به هر حال این نظریه وجود دارد و برای اثبات آن باید اجساد مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. اما دلایلی که این تئوری را تقویت می کنند نخست اینکه رنج سنی افراد فوت شده بین ۲۵ تا ۴۰ سال است. گروهی که از توان بالایی برای مقاومت برخوردار هستند و شما میبینید پیرمردان و سالخوردگان کمتر در این حادثه فوت کرده اند. از سوی دیگر نحوه قرار گرفتن اجساد و اینکه روی هم افتادند و همدیگر را گرفته اند دیگر مولفه ای است که نشان می دهد احتمال اینکه این کشتار بیش از اینکه بر اثر فشار بوده باشد بر اثر قطع شدن مجاری تنفسی بوده است.

اما حتی در صحبت هایی که با مصدومان و کسانی که در بیمارستان هستند هم انجام می شود چنین فرضیه ای طرح نشده. به هر حال اگر چنین موضوعی صحت داشت حتما برخی از حجاج این موضوع را متوجه می شدند. آیا شما از منبع موثقی چنین احتمالی را نقل می کنید؟

به هر حال اینها همه گمانه زنی هاست. برخی از تحلیلگران معتقدند برای کشف واقعیات پشت پرده باید یک سری تحقیقات میدانی و کالبدشکافی روی حادثه دیدگان صورت گیرد و این امر هم باید توسط یک تیم متخصص گازهای سمی صورت گیرد. به هر حال این نظریه این روزها وجود دارد هرچند ممکن است مردود باشد. بررسی و تجزیه و تحلیل عکسها و فیلم ها نشان می دهد افتادن جسدها روی هم نمی تواند بر اثر ازدهام باشد و قطع تنفس می تواند گمانه محتمل تری به نظر آید. قطع شدنی که بر اثر انتشار گازهای سمی رخ داده است. 

در بخشی از سوال اول فرمودید رقابت های درون خاندانی سعودی گزینه محتملی است. اما موضوع این است در حال حاضر هم محمد بن سلمان (پسر پادشاه و جانشین ولیعهد و زیر دفاع) و هم محمد بن نایف (ولیعهد و وزیر کشور و مسئول امور حج) مانند پادشاه سدیری هستند و در برابر دشمن مشترکی به نام شمری ها قرار دارند. بر این اساس چرا باید سدیری ها در شرایطی که دشمن مشترکی دارند علیه یکدیگر خدعه کنند؟

در خود سدیری ها و خود شمری ها هم دو طیف دیگری هستند که در درون این دو جریان رقابت هایی وجود دارد. برخی از جریان ها در صدد به دست گرفتن اهرم هایی برای رسیدن به قدرت هستند. در این دو قبیله بزرگ ۶ هزار شاهزاده سعودی به این دو قبیله وابسته هستند در این میان افرادی هستند که می خواهند قدرت را به دست بگیرند. در حال حاضر اختلاف نظر شدید بین بن نایف و بن سلمان وجود دارد و  این دو نفر به دلیل قدرت طلبی با یکدیگر رقابت جدی دارند و هر چند هر دو سدیری هستند ولی وجود اختلاف در خود سدیری ها و شمری ها هم وجود دارد.