نگاهی به تاریخچه همکاری نظامی سوریه و روسیه

در حالی که موضوع حضور روسیه در سوریه و آمادگی‌اش برای انجام مانور دریایی در آب‌های سوریه و گمانه‌زنی‌ها از مقاصد مسکو در سوریه در سایه حمایت‌هایش از نظام بشار اسد بحث روز و داغ محافل سیاسی جهان بدل شده است در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه همکاری نظامی روسیه و سوریه که از حدود شش دهه قبل آغاز شد و این همکاری‌ها گسترش یافت و صادرات سلاح و مهمات به ارتش سوریه از سرگ گرفته شدو همچنین در پی آن توافق‌هایی برای آموزش و آماده کردن نظامیان سوری امضا شد و تمامی بخش‌های ارتش سوریه به سلاح و تجهیزات نظامی مجهز شدند.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، شبکه العربیه در گزارشی با عنوان «روسیه، شریان حیاتی نظام سوریه» اعلام کرد: در سال 1963، مرکز حمایت مالی و فنی ناوگان دریایی شوروی در اسکله طرطوس ایجاد شد اما در دهه‌ 90 در دو دوره گورباچف و بورین یلتسین و سقوط شوروی متوقف شد و فعالیت آن در دوره ولادیمیر پوتین از سر گرفته شد که این مرکز حمایت فنی را تبدیل به پایگاه نیروی دریایی روسیه در اسکله طرطوس کرد.

همکاری نظامی میان دمشق و مسکو شاهد سه مرحله بوده است. مرحله نخست در دوره شوروی سابق بود که صادرات مقادیر زیادی سلاح و دیگر کالاها به سوریه صورت گرفت و حجم تجارت سلاح میان دمشق و مسکو در دوره زمانی 1950- 1990 به حدود 34 میلیارد دلار رسید و این امر باعث افزایش بدهی‌های سوریه شد و بدهی‌های این کشور در سال 1992 به بیش از 13 میلیارد دلار رسید. مسکو به این امر تاکید داشت که مذاکرات برای حل و فصل مساله بدهی‌ها در سال 2005 صورت بگیرد و توافق شد که 73 درصد از بدهی‌های سوریه لغو شود تا مبلغ باقی‌مانده که به 2.5 میلیارد دلار می‌رسید، برای اجرای قراردادهای روسی به کار گرفته شود.

اما طرف سوری تصمیم گرفت این مبلغ را براساس قیمت نرخ آزاد رسمی و نه با قیمت‌های تشویقی حساب کند و این امر بدین معنا بود که طرف روسی که از بیش از هشت میلیارد دلار از بدهی‌های سوریه صرف‌نظر کرده بود حدود یک میلیارد و 700 میلیون دلار دیگر را از دست داد و این مساله به وقوع اختلافاتی میان دو کشور و ناکامی در امضای این توافق انجامید. سپس طرف روسی به خواسته سوری‌ها پاسخ مثبت داد و این توافق در سال 2008 امضا شد.

در دهه‌ 90 در دو دوره گورباچف و یلتسین و سقوط شوروی، همکاری نظامی با سوریه متوقف شد و مسکو انعقاد قراردادهای موشک‌های میان‌برد و تانک‌ها یا حتی امضای قراردادهایی برای به روز کردن سلاح‌ها و تجهیزات نظامی روسی را در سایه بهبود روابط مسکو با تل‌آویو نپذیرفت.

دولت سوریه در دوره یلتسین تلاش کرد تا به توافق‌هایی برای به روز کردن تجهیزات و تانک‌ها و همچنین خرید جنگنده‌های میگ 29 و جنگنده‌های سوخوی 27 و همچنین سامانه‌های دفاع موشکی دست یابد و این توافق که ارزش آن به سه میلیارد دلار می‌رسید در اواخر دهه‌ 90 مورد بررسی قرار گرفت اما این توافق امضا نشد.

پس از اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه شد در رویکردهای سیاست خارجه روسیه تغییرات عمیقی رخ داد که از جمله این تغییرات افزایش صادرات سلاح به سوریه به میزان پنج برابر در سال‌های 2007 و 2012 بود و بهره مسکو از آنها طبق برآوردهای موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم 78 درصد بود.

اطلاعات کارشناسان حاکی از این است که حدود 78 درصد تسهیلات ارتش سوریه در دوره زمانی از سال 2006 تا 2011 با سلاح‌ها و تجهیزات روسی بود.

به گفته کارشناسان روس، تمامی این سامانه‌ها تهدیدی را علیه جنگنده‌های جدید از کشورهای ناتو به وجود نمی‌آورد.

مسکو نیروهای سوری را به موشک‌های استریلیتس مجهز کرد و همچنین مذاکرات میان مسکو و دمشق در سال 2011 برای خرید سامانه دفاعی موشک‌های S300 انجام گرفت و سوریه بخشی از مبلغ این قرارداد را پرداخت کرد اما اعتراض‌های واشنگتن و تل‌آویو، روسیه را واداشت از این قرارداد صرف‌نظر کند چراکه روسیه در صادرات سلاح و تجهیزات نظامی به کشورهای خاورمیانه این اصل را در نظر می‌گیرد که توازن نظامی میان اسرائیل و همسایگانش را دچار اختلال نکند.

از اواخر دهه‌های 70 قرن گذشته نیروی هوایی روسیه با بیش از 900 سامانه دفاع هوایی موشکی و حدود 4000 توپخانه ضدهوایی با کالیبر 23-100 میلی‌متر مجهز شد.

بخش دفاع هوایی سوریه همچنین 300 موشک سام از انواع و نسل‌های مختلف را به دست آورد اما از سال‌های گذشته سوریه سامانه موشکی "پانتسیر" را به دست آورده است که برد آن به کمتر از 50 کیلومتر می‌رسد.

ارتش سوریه ظرف سال‌های اخیر حدود 350 فروند تانک از نوع T72 و ده‌ها خودروی زرهی و موشک‌اندازهایی از نوع با ام- 20 و توپخانه‌های ضدهوایی از نوع "شیلکا" برخوردار شده است.

نیروهای سوری همچنین 4500 فروند تانک از انواع مختلف در اختیار دارند که 1000 فروند آن در انبار هستند و از انواع قدیمی و غیرقابل استفاده به شمار می‌آیند.

دولت سوریه در دوره یتلسین تلاش کرد تا به توافق‌های به روز کردن تجهیزات و تانک‌های نیروهای زمینی خود دست یابد و توافقی مورد بررسی قرار گرفت که ارزش آن به بیش از دو میلیارد دلار در اواخر دهه‌ 90 می‌رسید اما این توافق امضا نشد. کامیون‌های نفربر روسی نیز بیشترین استفاده را برای نیروهای زمینی سوری دارند و نیروهای سوری بیش از 2400 کامیون و همچنین 1000 خودروهای زرهی دارند.

ظرف سال‌های اخیر ارتش سوریه از روسیه توپخانه‌های مسلسل از نوع AKC-74 و بمب‌انداز و موشک‌اندازهای ضدتانک خریداری کرده است.

طبق قراردادی که ارزش آن به 550 میلیون دلار می‌رسد، مسکو 36 جنگنده از نوع یاک 130 و تعدادی بالگرد می-25 به سوریه فرستاد و همچنین نیروهای دفاع هوایی سوریه به سامانه‌های دفاع موشکی اسکندر و موشک‌های یاخونت مجهز شدند.

منابع روسی نیز اعلام کرده‌اند که مسکو در دوره زمانی 2011 تا 2012 سلاح‌ها و تجهیزات نظامی‌ای را به ارتش سوریه داد که ارزش آن به حدود یک میلیارد و نیم دلار می‌رسد و 14 کشتی روسی این محموله‌ها را به اسکله طرطوس فرستادند.

رسانه‌های روسی نیز اعلام کرده‌اند که یوری بالووسکی، رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه در جریان سفر خود به دمشق در سال 2006 مذاکراتی با علی حبیب، همتای سوری خود داشت که این مذاکرات به امضای قراردادی جهت به روز کردن 1000 تانک T72 و سامانه‌هایی حفاظتی در برابر آتش‌سوزی‌ها و حملات موشکی انجامید.

همچنین این توافقات شامل صادرات جنگنده‌های سوخوی 30 و میگ 29 می‌شد و 24 جنگنده از نوع میگ 29 در سال 2012 به سوریه صادر شد.

مسکو از زمان درگیری‌ها در سوریه اعلام کرده است که صادرات سلاح‌ها و تجهیزات نظامی‌اش به ارتش سوریه بیشتر برای حفاظت از سوریه در مقابل خطرات خارجی است و شامل سلاح‌هایی نمی‌شود که بتوان از آنها علیه تظاهرکنندگان استفاده کرد.

منابع نزدیک به محافل دیپلمات روسی نیز می‌گویند که مسکو در حال به روز کردن فرودگاه در شمال لاذقیه و گسترش آن است تا هسته یک پایگاه هوایی باشد و هواپیماهای آنتونوف که تانک‌ها و نیروهای نظامی را حمل می‌کند وارد این فرودگاه شوند که این اقدامات در راستای آمادگی روسیه برای عملیات ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی صورت می‌گیرد که روسیه خواهان تشکیل آن برای مبارزه با تروریسم است.

در همین حال گروهی از ناظران بر این باورند که حضور نظامی روسیه در سوریه می‌تواند عاملی تعیین‌کننده در حمایت از نظام سوریه و نجات آن از سقوط باشد. اما حتی اگر به گفته این تحلیلگران نظام سوریه سقوط هم کند حضور نظامی روسیه ضمانتی خواهد بود تا مسکو آخرین پایگاه نفوذ خود در خاورمیانه و در سواحل دریای مدیترانه را از دست ندهد.

انتهای پیام