آخرین مانع دربرابر برجام و سناریوهای محتمل

سید صادق روحانی: در حالی که جمهوری خواهان و مخالفان برجام برای انجام رای گیری به ۶۰ رای نیاز داشتند نتوانستند بیش از ۵۸ سناتور را راضی کنند و در مقابل ۴۲ سناتور دموکرات و مستقل مخالفت خود را با رای گیری در این رابطه اعلام کردند. اگرچه هنوز تا پایان مهلت بررسی توافق در سنا چند هفته ای باقی مانده است و هنوز این احتمال وجود دارد که جمهوری خواهان بتوانند یک بار دیگر بررسی توافق در سنا را به رای بگذارند، اما اولا این بار کارشان دشوارتر خواهد بود و ثانیا حق وتوی رئیس جمهور نیز محفوظ خواهد ماند.  حالا نگاه ها به مجلس ایران معطوف شده است که چه تصمیمی درباره برجام خواهند گرفت.

در ایران کمیسیون ویژه ای مسئول بررسی مفاد برجام گشته است و تا کنون چندین جلسه با حضور مسئولان فعلی و گذشته مذاکرات انجام داده اند. اما در کلیت ماجرا، ایران می توانست سه نوع برخورد با این توافق بکند.

سناریوی اول: مجلس دخالت نکند

در سناریوی اول که پیشتر دولت در پی آن بود، دولت قصد داشت که مجلس ورود در رد یا تایید این برجام نکند. استدلال رئیس جمهور هم این بود که برجام سند امضا شده ای نیست که دولت مجبور باشد آن را به عنوان لایحه به مجلس ببرد. از سوی دیگر اگر قرار باشد که مجلس برجام را رد یا تصویب کند، به لحاظ حقوقی نیازمند امضای رئیس جمهور است و این امضا در حقیقت پذیرش تعهدی علاوه بر تعهداتی است که طرف های دیگر مذاکره کننده پذیرفته اند. اما مخالفان این نظریه عنوان می کردند که چه سندی امضا شده باشد و چه نشده باشد، مجلس حق دارد که در این مسئله ورود پیدا کند چرا که یک بار حقوقی یا سیاسی برای کشور ایجاد می کند. نمایندگان معتقد بودند که کنار گذاشته شدن مجلس از بررسی برجام با روح قانون اساسی سازگاری ندارد. با سخنان هفته گذشته رهبر انقلاب که گفتند نباید مجلس این موضوع کنار گذاشته شود، عملا این سناریو منتفی شد.

سناریو دوم: ارسال برجام به صورت لایحه به مجلس و تصمیم گیری مجلس درباره آن

در این سناریو، دولت موظف می شد که برجام را به صورت لایحه به مجلس بفرستد و نمایندگان درباره رد یا تایید آن تصمیم گیری کنند. این سناریو از اول با مخالفت دولت مواجه بود. علت آن هم روشن بود. در صورتی که نمایندگان بخواهند برجام را رد کنند، هزینه سیاسی بالایی به کشور وارد می شود و اجماعی جهانی علیه کشور ایجاد می شود. این موضوع به خصوص پس از ماه ها مذاکره فشرده با غربی ها، ایران را در انزوای بی سابقه ای در جامعه جهانی قرار می دهد. در این صورت کشور هزینه ای را می پذیرد بدون آنکه فایده ای برده باشد. در صورتی هم که بخواهد این توافق را قبول کند، در حقیقت همه اقدامات داوطلبانه ای که ایران پذیرفته است به صورت یک وظیفه قانونی در می آید. این درحالی است که غربی ها هیچ سندی را امضا نکرده و هیچ قانونی را وضع نکرده اند و این منطقی نیست که ما قوانینی را اضافه بر آنکه غربی ها پذیرفته اند ، بپذیریم. بنابر این با وجود اینکه این سناریو یک سناریوی محتمل است، اما اجرایی کردن آن کشور را دچار مشکل می کند.

سناریوی سوم: نظارت محدود مجلس بر مذاکرات بدون تصویب یا رد آن به صورت لایحه

سناریو سوم که تا کنون نیز به آن عمل شده است، نظارت نمایندگان بر متن برجام است، بدون آنکه دولت لایحه در قبال آن بدهد. این سناریو هم اکنون درحال انجام است. به این معنی که نمایندگان دولت، وزارت امورخارجه، سازمان انرژی اتمی و کارشناسان در جلسات کمیسیون ویژه بررسی برجام حاضر می شوند و به سوالات نمایندگان پاسخ می دهند. اما در نهایت برجام به صورت قانون در نخواهد آمد.

آخرین مانع

منتقدان دولت و توافق هسته ای تمایل دارند که سناریوی دوم به نتیجه برسد. علت هم مشخص است. در این صورت اولا این احتمال وجود خواهد داشت که برجام در مجلس رای نیاورد و دولت را در زمینه سیاست خارجی ناکام خواهند گذاشت. ثانیا در صورتی که برجام  به صورت لایحه در مجلس مطرح شود، نمایندگان می توانند به وسیله اهرم های قانونی که در اختیار دارند، به دولت فشار بیاورند. در حقیقت ، آخرین مانع در برابر اجرایی شدن برجام منتقدان دولت در مجلس خواهند بود. 

2929