بافت تاریخی شاهدیه در غربت/رنگ تخریب بر تابلوی خانه‌‌باغ ها

خبرگزاری مهر ـ گروه استان‌ها: وقتی نام یزد به‌ میان می‌آید، نخستین تصور در ذهن افرادی که به این شهر سفر کرده‌اند، بافت تاریخی و زیبای آن است اما واقعیت این است که تنها شهر یزد از این زیبایی و جلوه‌گری هنر معماری بهره‌مند نیست و این هنر در گوشه و کنار همه شهرها و محله‌های مختلف استان یزد خودنمایی می‌کند.

بافت تاریخی با خانه‌های خشت و گلی و حوض‌های کم عرض و طویل، انارستان و نارنجستان، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری با شیشه‌های رنگی، سرداب‌های وهم‌انگیز و بادگیرهای بلند تنها منحصر به شهر یزد نیست و از فهرج و زارچ تا اردکان و میبد و خاتم از این بافت بهره‌مند هستند.

اما یکی از زیباترین بافت‌های تاریخی در استان یزد که می‌توان آن را در منطقه جنوب‌شرق کشور بی‌نظیر خواند، بافت تاریخی شاهدیه است.

این بافت که در هر یک از مناطق سه‌گانه شاهدیه به شکلی خاص مشاهده می‌شود، به خاطر قرار گرفتن در کنار باغ‌ها زیبایی منحصر به فرد و خیره‌کننده‌ای به نمایش گذاشته است.

خانه‌های تاریخی شاهدیه در کنار برج و باروی آن و باغ‌های انار و زردآلو و جوی‌هایی که روزگاری مملو از آب قنات‌ها بودند، تابلویی زیبا از هنر آفریدگار و هنری که در دستان بشر قرار داده، به نمایش گذاشته است.

سکوت سنگین در کوچه پس‌کوچه‌های کاه‌گلی

شاهدیه که تا سال‌ها پیش مملو از جمعیت بود اما اکنون شرایط به‌نحوی دیگر رقم خورده و دیگر از پویایی و نشاط در بافت تاریخی شاهدیه خبری نیست.

یکی از اهالی شاهدیه در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: تا حدود ۱۵ سال پیش با پدر و مادر و همه خواهرا و برادرها در بافت تاریخی و در خانه‌های قدیمی که گرچه از هم جدا بود اما حیاط‌های تو در تو داشت با هم زندگی می‌کردیم.

محمد اسلامی عنوان کرد: با بزرگتر شدن بچه‌ها و تغییر شیوه‌های زندگی در همه نقاط کشور، به تدریج همه ساز رفتن از بافت تاریخی و خانه قدیمی پدری را کوک کردند و هر خانواده به منطقه‌ای جدید از شهر رفت و تنها و پدر و مادرمان در خانه تاریخی ماندند.

وی با بیان اینکه به تدریج با خروج جمعیت از بافت تاریخی، امکانات نیز کمتر به این بافت آمد، عنوان کرد: اکنون پنج سال است که پدر و مادرمان به رحمت خدا رفته‌اند و خانه تخلیه شده و چون به قیمت چندانی نمی‌خرند، مدتی خالی بود و اکنون چند افغانی آن را اجاره کرده‌اند.

این شرایط تقریبا روایط ۸۰ درصد افرادی است که از بافت تاریخی شاهدیه خارج شده‌اند و این خروج به تدریج، ‌ تخریب بافت را رقم زده است.

درختان انار تصاویر زیبا در کوچه‌های کاهگلی خلق کرده‌اند

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بافت تاریخی شاهدیه، تلفیق خانه‌های قدیمی و باغ‌های انار با یکدیگر است به‌نحوی که درختان انار از پس دیوارهای کاهگلی کوچه‌باغ‌ها سر بیرون آورده‌اند و مناظر بسیار زیبایی را به تصویر کشیده‌اند، مناظری که توریست‌ها برای ثبت تصاویر آن، ساعت‌ها وقت می‌گذارند.

در بسیاری از مناطق شاهدیه نیز به دلیل نوع آبیاری، باغ‌ها در گودی واقع شده‌اند و تاج درختان با کف خیابان هم‌سطح است که این خود زیبایی بی‌نظیر در بافت تاریخی و کوچه‌ پس کوچه‌های شاهدیه به وجود آورده است.

نه تنها بافت تاریخی در حال تخریب است که با‌غ‌ها نیز به تدریخ به دلیل خشک شدن یا خشکانیده شدن، بریده می‌شوند و اراضی آنها تخریب و پس از مدتی به جای درختان زیبای انار، ساختمان‌های چند طبقه سر بر می‌آورند.

این موضوع با شهردار شاهدیه نیز درمیان گذاشته شد، شهرداری که خود دغدغه حفظ باغ‌ها و خانه‌های تاریخی شاهدیه را دارد.

شاهدیه ریه تنفسی شهر یزد

محمدجواد ابوالحسینی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: شاهدیه بالغ بر ۲۰ کیلومتر مربع وسعت و ۱۸ هزار نفر جمعیت دارد و وجود باغ‌های گسترده در این شهر، شاهدیه را به ریه تنفسی شهر یزد تبدیل کرده است.

وی با اشاره به وجود باغ‌های گسترده در سطح شهر شاهدیه که هوای این بخش را با یزد که در دو سه کیلومتری این شهر واقع شده، بسیار متفاوت کرده است، خاطرنشان کرد: به دلیل کم‌آبی و ارزش افزوده پایین، نگهداری این باغ‌ها کاری بسیار دشوار است.

ابوالحسینی با تاکید بر اینکه این باغ‌ها در کنار بافت تاریخی باید به عنوان یک ظرفیت گردشگری دیده شود، بیان کرد: می‌توان با فرهنگ‌سازی و ایجاد اشتیاق برای مردم و هدایت گردشگران به این سمت، برای حفظ این باغ‌ها به صورت خصوصی اقدام کرد.

تلفیق باغ‌ها با بافت تاریخی ویژگی منحصر به فرد بافت تاریخی ابرندآباد است

وی با بیان اینکه بافت تاریخی ابرندآباد در شاهدیه یک ویژگی منحصر به فرد دارد و آن تلفیق بافت تاریخی با باغ‌ها است، خاطرنشان کرد: این بافت تاریخی در جای‌ جای شهر شاهدیه بی‌نظیر است اما متاسفانه مورد غفلت واقع شده در حالی که می‌توان از آن به عنوان یک سرمایه اجتماعی و فرهنگی بهره برد.

شهردار شاهدیه با بیان اینکه هم‌اکنون در این شهر، ۴۰۰ هکتار بافت تاریخی وجود دارد، عنوان کرد: ۴۰۰ هکتار بافت تاریخی، سرمایه‌ای است که متاسفانه روز به روز شاهد زوال آن هستیم.

وی از تخریب باغ‌ها به عنوان یک تهدید برای شاهدیه یاد کرد و افزود: اینکه اراضی شاهدیه به ویژه‌ باغ‌ها، نسبت به اراضی در کمی آنسوتر از شهر و در کمتر از پنج کیلومتر فاصله، بسیار ارزان‌تر است را برای باغ‌ها کشنده خواند و یادآور شد: این شرایط نیازمند چاره‌اندیشی است وگرنه دیری نمی‌پاید که شاهدیه به جای باغ‌شهر، شهری با خانه‌های چند طبقه خواهد بود.

تبدیل باغ‌ها به خانه‌باغ، راهکاری برای حفظ باغ‌ها و توسعه گردشگری

وی تاکید کرد: به دنبال این هستیم که باغ‌ها را تبدیل به خانه باغ کنیم به این معنا که یک متراژ مشخص از باغ‌ها را به ساخت ملک اختصاص دهیم و بقیه را به شکل باغ حفظ کنیم و به نظر می‌رسد با این شیوه بتوان باغ‌های شاهدیه را در کنار بافت تاریخی حفظ کرد.

شهردار گفت: اگر شرایطی فراهم شود که باغ‌های فعلی شاهدیه ابتدا ساماندهی شده و سپس تبدیل به خانه‌باغ‌ با عمارت‌هایی شبیه به عمارت‌های قدیمی شود، می‌تواند یک ظرفیت بزرگ گردشگری باشد.

وی افزود: تبدیل حتی چند مورد از این خانه‌باغ‌ها به چایخانه‌های سنتی، رستوران‌ سنتی می‌تواند شاهدیه را به منبع لامتناهی گردشگری متصل کند.

مشکل بافت تاریخی شاهدیه این است که تاکنون هیچ مرجعی برای آن هزینه‌ای انجام نداده اما به نظر می‌رسد شهرداری شاهدیه بودجه خاصی برای این بافت لحاظ کرده و میراث فرهنگی نیز قرار شده بودجه‌ای برای بافت تاریخی شاهدیه اختصاص دهد.

اگر این اتفاق‌ها رخ دهد و بتوان از تلفیق باغ‌ها با خانه‌های تاریخی، فضاهایی رویایی و بی‌نظیر خلق و با کاربری مناسب از آن استفاده کرد، آنگاه شاهدیه نه تنها بافت تاریخی خود را به بهترین شکل ممکن حفظ خواهد کرد بلکه جوانان آن، به درآمدهای شیرین و سرشار صنعت گردشگری متصل می‌‌شوند و این شهر روز به روز به سمت توسعه و آبادانی پیش خواهد رفت.

خبرنگار: نیره شفیعی پور