تغییر موضع ترکیه علیه داعش، پیروزی‌ برای آمریکاست

ترکیه که مدت‌ها نقطه با ثبات منطقه پرآشوب خاورمیانه بود، حالا در معرض از دست دادن جایگاهش قرار گرفته است. پس از 13 سال حاکمیت تک حزبی، این کشور اکنون با شکست احزاب سیاسی مختلف آن در ایجاد یک دولت ائتلافی در آستانه برگزاری دومین انتخابات طی شش ماه گذشته قرار دارد.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، "جرمی شاپیرو" از اعضای شورای سیاست خارجه موسسه بروکینگز در تحلیلی درباره تحولات ترکیه برای فایننشال تایمز نوشته است:

«جنگ علیه شبه نظامیان کرد که از سال 2013 با اجرای آتش بس متوقف شده بود، بار دیگر آغاز شده است. هم‌زمان تداوم جنگ داخلی در سوریه تعداد پناهجویان در ترکیه را به دو میلیون تن رسانده است. علاوه بر این تنش‌ها و درگیری‌ها با خلیفه خود خوانده داعش که اخیرا با انتشار فیلمی به زبان ترکی از مردم خواسته علیه دولت "شیطانی" ترکیه به پاخیزند در مرزهای جنوبی این کشور رو به افزایش است.

با این حال هنوز خبرهای بهتری هم هست. عشق واشنگتن به آنکارا، موجب تعمیق همکاری آمریکا و ترکیه شده حتی اگر این همکاری خیلی هم برای آنکارا دلچسب نباشد. آمریکا مدت‌هاست که تلاش می‌کند ترکیه به ائتلاف ضد داعش بپیوندد و حالا تلاش‌هایش به نتیجه رسیده است. آنکارا طی یک تغییر سرنوشت ساز در سیاست خارجه پیوستن به ائتلاف ضد داعش را پذیرفت.

با این حال نگرانی‌های گسترده‌ای درباره همکاری ترکیه وجود دارد. بسیاری از مفسران معتقدند دولت ترکیه از زمان اعلام پیوستگی به ائتلاف ضد داعش در ماه گذشته اکثر حملات هوایی خود را علیه حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و نه افراطیون داعش انجام داده است.

با نتایج انتخابات هفتم ژوئن، پیروزی کردها در آن و کوتاه شدن دست عدالت و توسعه از اکثریت مطلق پارلمان در پی آرای حزب حامی کردها حالا گمانه‌زنی‌های دیگری هم بر این اساس وجود دارد که رجب طیب اردوغان تلاش خود را بر مقابله با کردها متمرکز کرده است. براساس چنین تفسیری، اعلام آمادگی ترکیه برای مقابله با داعش چیزی بیشتر از یک پوشش برای به دست آوردن موافقت غربی‌ها نیست.

اما در صورت درست بودن این فرضیه، تغییری که آنکارا در عرصه سیاسی خود ایجاد کرد، نادیده گرفته شده است. مقامات آمریکایی بارها تاکید کرده‌اند که شکست داعش به همکاری ترکیه بستگی دارد چرا که این کشور باید مرزهای خود با سوریه را کنترل کرده و پایگاه‌های هوایی خود را برای انجام حملات ضد داعش باز کند.

اردوغان اما پس از ماه‌ها بی‌اعتنایی به درخواست غربی‌ها اکنون در شرایط کنونی به آمریکا چیزی را ارائه داد که در پی آن بود. او درخواست آمریکا را حتی بدون دریافت تضمینی از سوی دولت اوباما برای دستیابی به هدف دیرینه‌اش یعنی ایجاد منطقه پرواز ممنوع در بیشتر مناطق سوریه انجام داد. صحبت‌های مبهم درباره ایجاد "منطقه عاری از داعش" در شمال سوریه با تمام این تفاسیر اما گویا بیش از پوششی بر ضعف و شکست دولت ترکیه نیست.

به سادگی می‌توان گفت: رویکرد سیاست خارجه مستقل ترکیه در خاورمیانه کاملا نابود شده است. پس از بمب گذاری در سوروچ و کشته شدن 32 تن در آن ترکیه به این نتیجه رسیده است که داعش تنها تهدید مستقیم علیه این کشور نیست.

حزب عدالت و توسعه که با کاهش رشد اقتصادی و از دست دادن اکثریت مطلق‌اش تضعیف شده باید این ایده را که ترکیه بدون حمایت غرب هم می‌تواند نقش موثری در خاورمیانه داشته باشد مجددا مورد ارزیابی قرار دهد.

در همین حال آمریکا نشان داده است که گزینه‌های دیگری هم دارد که یکی از این گزینه‌ها افزایش همکاری با مبارزان کرد سوریه است که اتفاقا از متحدان پ‌ک‌ک محسوب می‌شوند. به نظر می‌رسد روند همکاری آمریکا با کردها با وجود افزایش خشونت دولت آنکارا علیه شبه نظامیان کرد در این کشور قرار است ادامه داشته باشد چرا که مقامات ارتش آمریکا کردها را کارآمدترین نیروهای زمینی ضد داعش می‌دانند.

در حقیقت موفقیت‌های اخیر کردهای سوریه علیه داعش به گمانه‌زنی‌ها درباره ایجاد یک کشور کرد در جنوب ترکیه دامن زد و این همان مسئله‌ای است که اردوغان و سایر سیاستمداران ترکیه با توجه به خواست کردهای این کشور در داشتن خودمختاری، در تلاشند تا از تحقق آن جلوگیری کنند.

ترکیه اما به زودی باید تاوان عدم تعادل در اقداماتش علیه داعش و پ‌ک‌ک را بپردازد یا این خطر را بپذیرد که اتحاد کردها و آمریکایی‌ها حتی نزدیک‌تر شده و آنکارا یک بار دیگر به حاشیه رانده شود.

چنین روابط چند وجهی "مدل شراکتی" نیست که باراک اوباما در اولین سفر خارجی‌اش به عنوان رئیس جمهور به مقصد ترکیه به آن اشاره کرده بود. اما با این حال همکاری بین واشنگتن و آنکارا یک همکاری مهم است هرچند که شاید نه با توجه به منافع ترکیه بلکه با توجه به خواست یک ابرقدرت شکل گرفته شده باشد چرا که فقط این یک ابرقدرت است که می‌تواند ثابت کند هر شریکی کنار گذاشتنی است و شاید این هم با تمام اوصاف مدلی از یک شراکت باشد.»

انتهای پیام