سفر روحانی به نیویورک؛ فرصت‌ها و ایده‌های جدید دیپلماتیک

دکتر افشار سلیمانی*

در سایه اعمال استراتژی نرمش قهرمانانه و حمایتهای بی دریغ مقام معظم رهبری و کاربرد تاکتیک‌های دیپلماتیک، منش اعتدالی و تعامل سازنده دولت تدبیر وامید در عرصه سیاست خارجی در دوسال اخیر همزمان با دومین سالگرد شروع به کار این دولت، تیم هسته ای کشورمان در مصافی نفس گیر و پر و پیچ وخم با اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و آلمان، برجام هسته ای را به ارمغان آورد ومتعاقبا شورای امنیت سازمان ملل نیز با اتفاق آراء برجام را تصویب نمود. 

به رغم انتقاداتی که اقلیتی بواسطه برخی نگرانیها و دلواپسیهای شخصی و باندی به متن برجام هسته ای دارند، این برنامه حاوی نکات کلیدی و استراتژیک در ابعاد مختلف هسته ای وغیرهسته ای، منطقه ای و بین المللی برای جمهوری اسلامی ایران، کشورهای منطقه و بازیگران اصلی نظام بین الملل است که در صورت اجرای مفاد آن به مرور زمان، تأمین کننده منافع ملی ایران و تقویت کننده صلح وامنیت در منطقه وجهان خواهد بود.

از تأثیرات مثبت برجام هسته ای همانا می‌توان به ترافیک سفرهای مقامات اروپایی از قبیل وزیراقتصاد آلمان، وزیر خارجه فرانسه، مسئول هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، وزرای خارجه و اقتصاد ایتالیا، معاون وزیرخارجه روسیه، و وزیرصنعت وتجارت جمهوری آذربایجان به ایران در دوهفته اخیر و مذاکرات سازنده آنها با مقامات عالیرتبه کشورمان و بعضا امضای برخی اسناد اقتصادی با وزرای ایرانی اشاره نمود.

این درحالیست که ظرف روزها و ماههای آینده مقامات دیگری از سایر کشورها از جمله اسپانیا و ژاپن و.. به ایران سفر خواهند کرد و با توجه به دعوتهایی که روسا و دولتهای برخی ازکشورها - ازجمله دعوت رییس جمهور فرانسه و نخست وزیر ایتالیا- از رییس جمهور کشورمان نموده اند و به احتمال زیاد برخی دیگر از دولتهای منطقه و فرامنطقه نیز از ایشان دعوت بعمل خواهند آورد، به احتمال زیاد تا پایان سال جاری شاهد سفرهایی از سوی دکترحسن روحانی به سایر کشورها خواهیم بود که قطعا دیدارها و مذاکرات سودمندی نیز درپی خواهد داشت.

در این میان افزایش تحرک دیپلماتیک ایران در دوره پسا برجام از طریق سفرهای وزیر و معاونین وزیر امور خارجه به کشورهای منطقه و دیگر کشورها به موازات بازدیدهای متقابل مقامات خارجی، حاکی از شروع دوره جدیدی از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سایه نتیجه بخش بودن مذاکرات هسته ای ایران با 1+5 است که با استمرار سیاست تعامل سازنده، تنش زدایی و تقویت اعتماد متقابل، ایران را در مسیر تأمین حداکثری منافع ملی و افزایش و تثبیت نقش منطقه ای خود قرار خواهد داد.

ایجاد چنین فضای دیپلماتیک و سازنده ای برای ایران با توجه به اینکه هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر شهریور و اوایل مهرماه سال جاری برگزار خواهد شد و به احتمال فراوان، رییس جمهوری کشورمان نیز در این نشست شرکت خواهد نمود (که البته در چنین شرایطی حتما باید شرکت نماید) فرصت مغتنم دیگری برای ایران خواهد بود تا در نخستین ماههای دوره پسابرجام، دکترحسن روحانی با ایراد سخنرانی در مقر سازمان ملل متحد درنیوریورک و دیدارها و مذاکرات با همتایان حاضر در این نشست باردیگر ضمن تاکید بر نظریه جهان عاری ازخشونت ودادن پیام صلح و دوستی به جهانیان در راستای تقویت روابط دوجانبه با سایرکشورها و امنیت منطقه ای وجهانی به رایزنی های سازنده بپردازند تا در سایه همکاریهای متقابل و چندجانبه درآینده دستاوردهای آنرا شاهد باشیم.

در شرایط کنونی هر چند برجام هسته ای به مورد اجرا گذاشته نشده و حداقل سه ماه به شروع اجرای آن باقی مانده و جمهوریخواهان در کنگره آمریکا به تأسی از صهیونیستها درصدد مانع تراشی در برابر آن هستند اما با توجه به همسویی دولت امریکا ودررأس آن شخص باراک اوباما و دول اروپایی، چین و روسیه با ایران در اجرای برنامه جامع اقدام مشترک و صدور قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر تایید برجام، احتمال اینکه کنگره امریکا بتواند مانع جدی در برابر اجرای مفاد برجام ایجاد نماید اندک است، حداقل اینکه تعداد آراء مخالفان درکنگره به میزانی نخواهد بود که رییس جمهور آمریکا نتواند قطعنامه آنهارا وتو کند. هرچند این احتمال نیز وجود دارد که درفرصت باقیمانده با اقناع تعدادی از نمایندگان جمهوریخواه کنگره از سوی اوباما و موافقان برجام، مخالفان نتوانند در رد برجام قطعنامه ای صادرنمایند.

از آنجا که جمهوریخواهان این موضوع را به ابزاری برای پیروزی درانتخابات ریاست جمهوری سال 2016 تبدیل کرده اند، با توجه به موافقت اکثریت امریکاییها با برجام، محتمل است استمرار مخالفت جمهوریخواهان منجر به کاهش آرای آنها در انتخابات ریاست جمهوری آتی گردد، چرا که آنها با مخالفت خود موجب تضعیف دولت امریکا، فروپاشی اتحاد جهانی علیه ایران، سست شدن پایه های تحریم ایران و کم توجهی به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل خواهند شد و این مسایل از دید رأی دهندگان امریکایی دور نخواهند ماند.

از منظری دیگر، برجام هسته ای فارغ از مفاد متن و ضمایم آن که به موضوع هسته ای ایران، لغو تحریمها و چگونگی اجرای این برنامه ازسوی همه طرفها درقالب کمیسیونی مربوط می‌شود، اما می‌تواند بعنوان مدلی برای حل وفصل بحرانهای منطقه ای و جهانی مورد استفاده قرارگیرد.

از آنجا که مبارزه با تروریسم و دررأس آن داعش در اولویت مسایل مربوط به تامین صلح وامنیت جهانی قرار دارد، بدیهی است گروه 1+5 با مشارکت دیگر کشورهای ذی مدخل ازقبیل ایران، عراق، ترکیه، سوریه، عربستان، قطر، عمان و درصورت لزوم نمایندگانی از سازمان همکاریهای اسلامی و شورای همکاری خلیج فارس میتوانند نسبت به شیوه مبارزه با داعش رایزنی نموده و به تصمیماتی تحت عنوان "برنام مبارزه با داعش " یا "برنامه مبارزه با تروریسم " نایل گردند.

متعاقبا یا به موازات این اقدام، همین گروه با کسر واضافاتی در اعضای گروه میتوانند نسبت به حل بحران سوریه اقدام نمایند که درصورت موفقیت آمیز بودن چنین فرایندی که صد البته درسایه تنش زدایی، اعتمادسازی، تعامل سازنده و پرهیز از زیاده خواهیهای همه اعضا میسر خواهد بود. برغم سخت و زمانبر بودن، این پارادیم میتواند آنرا به حل سایر بحرانهای موجود درخاورمیانه، کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و اوکراین و سایر مناطق تسری دهند.

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان

5252