مصادره مفاخر علمی ایران درغفلت مسوولان/تولید بدون کارخانه، راهبردی کارآمد در فضای پساتحریم

عضو شورای علمی سازمان جهانی علائم تجاری با اشاره به رویکرد شرکت های بزرگ دنیا به «تولید بدون کارخانه»، اتخاذ این راهبرد را با توجه به ظرفیت‌های خالی موجود در صنایع کشور راهکاری موثر در بهبود فضای کسب و کار کشور در فضای پساتحریم عنوان کرد.

به گزارش خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دکتر عظیم فضلی پور که با موضوع "برند و تولید بدون کارخانه در فضای پساتحریم" در جمع مدیران شرکت های مختلف دولتی و خصوصی در دومین اجلاس "مدیر شایسته" سخن می‌گفت، خاطر‌ نشان کرد: ایران پس از سال‌ها پیگیری در سال 1384 به عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد که دوره عضویت نظارتی ما چند هفته‌ پیش به پایان رسیده است. سازمان تجارت جهانی در سال 84 (2005) حدود 34 قلم کالا و خدمت استراتژیک را به ایران معرفی کرد تا در پایان دوره عضویت ناظر عملکرد ما را در این حوزه‌ها بررسی کند که متاسفانه هیچ دستاوردی در این بخش‌ها نداشته‌ایم.

وی خاطر‌ نشان کرد: سهم ایران از فضای تجارت جهانی در سال 1355 حدود یک و نیم درصد بود که با وجود گسترش شش برابری این فضا تا سال 1393 سهم ما به 0.6 درصد کاهش یافته است.

عضو کمیته‌ علمی برند در پیش‌بینی وضعیت اقتصاد ایران در دوره پساتحریم به درآمدهای نفتی فوق‌العاده‌ بالای ایران در بین سال‌های 84 تا 92 اشاره کرد و گفت: میزان نفت فروخته شده بین سال‌های 1358 تا 1383 معادل کل تاریخ فروش نفت ایران در سالهای پیش بود و در سال‌های 1384 تا 1392 با افزایشی چشمگیر به 1.5 برابر کل دوره 25 ساله یاد شده رسید. با این حال شاخص فلاکت در کشور در فاصله سال‌های 84 تا 92 از 22 درصد به 51 درصد افزایش یافت که نشان می دهد در صورتی که مدیریت مناسبی در حوزه اقتصاد و تولید اعمال نشود در شرایط پساتحریم هم وضع خوبی نخواهیم داشت.

وی در تبیین اهمیت مدیریت صحیح به نمونه‌هایی از پیشنهادهای خارجی برای بهره‌برداری از ظرفیتهای گردشگری و کشاورزی مناطقی از ایران با درآمدزایی ای معادل کل فروش نفت کشور از هر یک از آنها اشاره کرد و گفت: ماهاتیر محمد - نخست وزیر سابق مالزی - چند سال پیش در سفری که به اصفهان داشت با اشاره به ظرفیت‌های کلان گردشگری این شهر پیشنهاد کرده بود با گرفتن مدیریت گردشگری اصفهان درآمدی معادل کل فروش نفت را عاید ایران کند. فرانسوی‌ها هم که علاقه زیادی به کاروانسراهای تاریخی ایران دارند، پیشنهاد کرده بودند با در اختیار گرفتن مدیریت کاروانسراهای تاریخی، سالانه معادل پول نفت ایران را پرداخت کنند. گروهی دیگر هم اعلام کرده بودند حاضرند با مدیریت کشت گندم خوزستان کل نیاز کشور به گندم و با مدیریت کشاورزی خوزستان معادل کل درآمدهایی نفتی درآمدزایی کنند یعنی تنها با مدیریت صحیح سه بخش می‌توان سه برابر فروش نفت برای کشور درآمدزایی کرد.

فضلی پور در ادامه با طرح این سوال از حضار که «تهران ولی» (Tehran Valley) کجاست، اظها‌ر کرد: همه ما «سیلیکون ولی» در کالیفرنیا را می‌شناسیم، ولی شاید کمتر کسی «تهران ولی» را بشناسد. منطقه‌ای که نه در ایران که در قلب سئول قرار دارد و مرکز تکنولوژی کره جنوبی است.

وی گفت: شهردار سئول سال 1353 در سفر به تهران با مقایسه پیشرفت‌های ایران و کره جنوبی گفته بود نمی دانم عمر من کفاف می‌دهد که روزی را ببینم که سئول، تهران و کره جنوبی، ایران شده است یا نه. در همان سفر بود که خیابانی در تهران به نام سئول و خیابانی در سئول به نام تهران نامگذاری شد.

در آن زمان GDP کره جنوبی 1.5 برابر کمتر از کره شمالی بود. کره‌ای‌ها که عمده صادرات آنها کلاه گیس زنانه، ماهی و میوه بود برای ورود جدی به عرصه تولید خودرو درصدد ایجاد یک کارخانه فولاد بر آمدند، ولی بانک جهانی با توجه به نبود مواد اولیه و ظرفیت‌های ضعیف صنعتی این کشور حاضر به پرداخت وام نشد و آنها با وامی که از ژاپن گرفتند با واردات سنگ معدن از خارج صنعت فولاد خود را پایه گذاری کردند. صنعتی که امروز سنگ معدن ما را 40 دلار می خرد و فولاد تولیدی را 450 دلار به ما می‌فروشد.

وی با اشاره به برندهای معروف کره جنوبی مثل ال جی، سامسونگ، کیا، دوو، هیوندا و ... و نبود هیچ برند ایرانی شناخته شده در دنیا گفت: نکته جالب درباره برندهای معروف این است که اغلب آنها مثل شرکت های Apple، Nike، Dell، Redbull و ... کارخانه خاصی ندارند و بر اساس مدل مدولار فعالیت دارند یعنی بر خلاف بنگاه‌های تولیدی سنتی (یکپارچه) که همه کارها در شرکت مادر انجام می‌شود، عمده کارها را به شرکتها و صنایع مختلف برون سپاری کرده اند.

فضلی پور با اشاره به سه مدل قراردادهای برون سپاری که CM (سازنده بر اساس قرارداد)، OEM (سازنده تجهیزات اصلی) و ODM (طراحی و سازنده اصلی) هستند و بر اساس آنها به ترتیب ساخت تجهیزات، ساخت اجزای اصلی تجهیزات و در مدل اخیر، طراحی محصول به پیمانکاران برون سپاری می‌شود، توسعه مدل مدولار در صنعت رایانه را مثال زد و گفت: در دهه 1975 تا 85 شرکت IBM تمام تجهیزات رایانه را تولید می‌کرد، ولی در فاصله 1985 تا 2000 شرکت ها و کارخانه‌های متعددی راه‌اندازی شدند که هر کدام در یک یا چند حوزه سخت افزاری و نرم افزاری تخصص داشتند. از سال 2000 به این طرف با برندهای بزرگی مثل اپل، سونی، دل، و ... مواجهیم که اساسا کارخانه‌ای ندارند و شرکت مادر تنها طراحی یا بخشی از فرایند طراحی را انجام می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: در حال‌ حاضر اسمبل کردن 85 درصد رایانه‌های جهان در تایوان صورت می‌گیرد و شرکتی مثل اپل قطعات اصلی گوشی‌های خود را که حدود 33 قلم هستند در 17 کشور مختلف تولید می کند و در نهایت گوشی‌ها در تایوان اسمبل و در چین بسته بندی می‌شوند. در واقع این شرکت حتی یک کارخانه هم ندارد.

کل واحد صنعتی شرکت Nike هم فضایی در حدود 320 متر مربع است که عمل هوادهی کفش‌ها را انجام می‌دهد و مابقی روند تولید محصولات آن در کارخانه‌های مختلف در سراسر دنیا انجام می‌شود. شرکت GAP هم طراحی و ایده پردازی محصولات خود را در دفاتر طراحی در پاریس، لندن، نیویورک و میلان، تامین مواد اولیه را از شرکت هایی در برزیل، آفریقای جنوبی، هند و چین و تولید را در جنوب شرق آسیا و فروش را در از طریق سیستم های منطقه‌ایی انجام می‌دهد.

فضلی پور گفت: در حال حاضر قریب 70 درصد صنایع غذایی ما ظرفیت مازاد دارند با این حال برخی دنبال اخذ مجوزهای جدید هستند در حالی که شرکتهای جدید می توانند از ظرفیتهای مازاد واحدهای موجود با برند و استاندارد خود استفاده کنند.

این کارشناس بین‌المللی حوزه برندینگ در ادامه ثبت جهانی برند را خصوصا در عرصه تولید برون کارخانه بسیار با اهمیت خواند و گفت: در صورت عضویت رسمی ایران در سازمان تجارت جهانی، ثبت برند برای شرکت های ایرانی الزامی خواهد بود.

استاد حقوق دانشگاه سوربن در ادامه با تاکید بر ضرورت تلاش در جهت ارتقای برند ملی به حذف تعرفه ترجیحی در مبادلات ایران و ترکیه اشاره کرد و گفت: با اجرای این قانون از ابتدای سال 2015 که آرزوی تولید کنندگان ترک بود قرار شد ترکیه 142 کالای مهم از قبیل منسوجات، مبلمان و ... را با حذف تعرفه به ایران صادر کند و در مقابل ما هم اقلامی با ارزش بسیار ناچیز مثل آب پنیر، شلغم و کاهو به ترکیه صادر کنیم!

وی همچنین به معاهده لیسبون اشاره کرد و گفت: معاهده لیسبون تصریح می‌کند برخی کالاها ریشه سرزمینی دارند که گروهی نظیر محصولات کشاورزی مثل زعفران، انار، انجیر کد جغرافیایی (GI) می گیرند و گروهی دیگر مثل صنایع دستی مناطق مختلف که ساخته دست بشر هستند کد AO می گیرند. کشورهایی که کد جغرافیایی یا AO محصولات را می گیرند میتوانند از کشورهای دیگر که قصد تولید و صادرات آنها را دارند حق امتیاز دریافت کنند. متأسفانه امروز، شش کشور اسپانیا، چین، ترکیه، مراکش، کشمیر و افغانستان مدعی زعفران هستند و در ایران هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. جالب است بدانید زعفران افغانستان که حاصل پیازهای رغفران اهدایی ایران است پارسال در جایزه کیفیت، بهترین زعفران جهان شناخته شد و بعید نیست که تا چند سال دیگر با ثبت جهانی زعفران به نام افغانستان مجبور به پرداخت حق امتیاز این محصول سرزمینی خود به افغانستان شویم، کما این که فیروزه ایران هم به نام افغانستان ثبت شده است!

فضلی پور با بیان این که در سایه بی توجهی دستگاه های ذی ربط این اتفاق به نحوی گسترده تر درباره میراث ناملموس کشور نیز افتاده است اظهار داشت: در شرایطی که مسوولان مربوطه در کشور کاملا خوابند، بادگیرهای یزد به نام امارات، چوگان ایرانی و تار ایرانی به نام کشور آذربایجان، نان لواش به نام ارمنستان، زورخانه به نام ترکیه ثبت شده و پرونده سنتهای قهوه‌خانه‌یی و شب چله (یلدا) که ترکیه و آذربایجان مدعی آن‌ها شده اند در یونسکو در حال بررسی است و شاید سال آینده باید از ثبت آنها به نام این کشورها ابراز تاسف کنیم!

وی در ادامه به مصادره شخصیتهای برجسته علمی و فرهنگی ایران توسط کشورهای همسایه و درج تصاویر آنها روی اسکناس‌های کشورهای اطراف اشاره کرد و گفت: تصویر ابن‌سینا بر روی اسکناس‌های تاجیکستان، ابونصر فارابی بر اسکناسهای کشور قزاقستان، نظامی گنجه‌یی که یک سطر شعر به زبان ترکی ندارد بر اسکناسهای آذربایجان چاپ شده و این شخصیتها را متعلق به کشور خود می دانند همچنان که ازبک‌ها، مدعی ابوریحان بیرونی، قزاق‌ها، مدعی فارابی، افغان‌ها مدعی خواجه عبدالله انصاری و پیش از آنها، ترک‌ها، مدعی مولانا هستند و نمی‌دانم چند سال دیگر تاریخ گذشته ما چگونه روایت خواهد شد و چه طور باید ایرانی بودن این شخصیتها را که در یونسکو به نام کشورهای دیگر ثبت می شوند به فرزندان خود ثابت کنیم.