اهداف سفر «خالد مشعل» به عربستان در برهه کنونی چه بود

خبرگزاری مهر ـ گروه بین الملل:  «خالد مشعل» رئیس دفتر سیاسی حماس روز چهارشنبه هفته گذشته در رأس هیئتی بلندپایه از اعضای این جنبش وارد عربستان شد. از ۳ سال گذشته تاکنون و از زمانی که «سلمان بن عبدالعزیز» بر کرسی حکومت تکیه زده است، این اولین سفر خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس به شمار می رود. نکته ای که بیش از هر چیز دیگری جالب به نظر می رسد، این است که رسانه های سعودی تاکنون دیدگاه خود را نسبت به سفر خالد مشعل به ریاض و حتی محورهایی که در جریان این سفر با مقامات سعودی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است اعلام نکرده اند و نوعی سیاست سانسور خبری را در پیش گرفته اند.

رسانه های سعودی و در رأس آنها خبرگزاری رسمی عربستان (واس) حتی از انتشار تصویر خالد مشعل در عربستان، بیان اهداف سفر وی و برنامه های وی در جریان این سفر خودداری کردند. تحلیلگران بر این باورند که اقدام هماهنگ تمامی رسانه های سعودی در خودداری از انتشار هر مطلب مربوط به سفر رئیس دفتر سیاسی حماس به ریاض کاملا هدفمند و از پیش تعیین شده بوده است. به گفته این تحلیلگران، بدون شک این اقدام، نسخه ای بوده است که مقامات سعودی برای رسانه های خود پیچیده و از آنها خواسته اند تا اطلاع ثانوی و صدور دستورات بعدی از انتشار هرگونه مطلب در این زمینه اجتناب کنند.

در ارتباط با اهداف سفر «خالد مشعل» رئیس دفتر سیاسی حماس به ریاض رسانه های عربی مطالب متفاوتی را منتشر کرده اند. روزنامه «رأی الیوم» با اشاره به این سفر، مدعی شده است: حماس به دنبال پیوستن به ائتلاف ترکیه، قطر و عربستان بوده و اندیشه خروج از ائتلاف با ایران را در سر می پروراند. این روزنامه در توجیه تحلیل خود از سفر مشعل به عربستان به موضوع انتقال دفتر حماس و فرماندهان این جنبش از دمشق به دوحه طی سال ۲۰۱۲ میلادی استناد کرده و مدعی است: حماس با این اقدام به صورت کاملا غیرمستقیم اعلام کرد که قصد خروج از ائتلاف ایران را دارد.

پاسخ تحلیل این روزنامه عربی و دیگر رسانه های همسوی آن در جهان عرب را می توان در سخنان «صلاح بردویل» از اعضای ارشد حماس یافت. بردویل در پاسخ به سؤال که آیا حماس به دنبال جایگزینی برای هم پیمان دیرینه خود یعنی ایران است، به صراحت پاسخ می دهد: تحت هیچ شرایطی تن به آغاز رابطه ای به قیمت پایان دادن به رابطه ای دیگر نمی دهیم. وی در قسمت دیگری از سخنان خود که قابل تأمل است، تصریح می کند: حماس روابط خود با کشورهایی را که همواره از آن حمایت مادی، معنوی و نظامی کرده اند، حفظ می کند.

این عضو ارشد جنبش حماس در بخش دیگری از سخنان خود به یکی از مهمترین اهدف سفر خالد مشعل به ریاض اشاره کرده و می گوید: آنچه که اکنون برای ما بسیار حائز اهمیت است، موضوع فلسطین است. ما به دنبال بسیج کردن کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی برای حمایت از موضوع فلسطین و برقراری هرچه سریعتر آشتی ملی در کشور خود هستیم. به گفته بردویل، بهبود روابط میان حماس و عربستان سعودی از مهمترین محورهای سفر مشعل به ریاض بوده است.

برخی دیگر از رسانه های عربی نیز در خصوص سفر ناگهانی و غیرمنتظره خالد مشعل به عربستان سعودی که طی سالهای اخیر بی سابقه بوده است، مدعی هستند: تأیید ضمنی عملیات «توفان کوبنده» عربستان سعودی در یمن از سوی حماس، هسته اصلی در مسیر بهبود روابط میان حماس و عربستان محسوب می شود. این رسانه ها برای اثبات ادعای خود به سخنان «محمود الزهار» عضو ارشد حماس استناد می کنند که گفته است: حماس خواستار وحدت مردم یمن در چارچوب «مشروعیت» است. رسانه های عربی مدعی هستند که مقصود این عضو مشهور حماس از به کار بردن کلمه مشروعیت، عبد ربه منصور هادی بوده است؛ حال آنکه این ادعا تنها می تواند برداشت رسانه های سعودی ـ صهیونیستی از کلمه مشروعیت، باشد.

از سوی دیگر، برخی از رسانه های عربی در تحلیل سفر غیرمنتظره «خالد مشعل» رئیس دفتر سیاسی حماس به ریاض فراتر رفته و معتقدند که این سفر در بازه زمانی خاصی صورت گرفته است. از جمله این رسانه ها می توان به روزنامه «شؤون خلیجیه» اشاره کرد که در تحلیلی نوشته است: سفر مشعل به ریاض تنها دو روز پس از امضای توافقنامه هسته ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ در شهر وین اتریش انجام شد و این بدان معناست که رئیس دفتر سیاسی حماس به منظور هماهنگی با مقامات سعودی در برنامه ریزی برای مسائل منطقه ای در دوران بعد از توافق هسته ای ایران به ریاض سفر کرده است.

برخی دیگر از رسانه های عربی نیز بر این باورند که اهداف سفر خالد مشعل به شهر ریاض بر ۳ محور استوار بوده است، اول: فراهم کردن زمینه برای حمایت های گسترده عربستان سعودی از مسأله فلسطین و همچنین کمک این کشور به برقراری آشتی ملی در فلسطین. دوم: میانجی‌گری برای بهبود روابط حماس و قاهره که بدون شک یک نتیجه اساسی یعنی «بازگشایی گذرگاه های مرزی غره و مصر» را به دنبال خواهد داشت. و سوم: ایجاد هماهنگی های لازم با مقامات سعودی به منظور برنامه ریزی برای مسائل مختلف منطقه ای پس از امضای توافقنامه هسته ای میان ایران و غرب.

در همین حال، اظهارنظرهای مختلف اعضای ارشد حماس نشان می دهد که این جنبش در وهله اول وی پیش از هر چیز به دنبال بهبود روابط خود با عربستان سعودی است. «اسماعیل هنیه» عضو ارشد حماس در این ارتباط تصریح می کند: حماس به دنبال بهبود روابط خود با تمامی کشورهای عربی است و از تنش با این کشورها تحت هیچ شرایطی استقبال نمی کند».

«محمود الزهار» نیز در این زمینه اظهار داشته است: ما از داشتن روابط خوب و حسنه با عربستان سعودی استقبال و به زودی نتیجه اقدامات خود در این خصوص را به صورت علنی اعلام می کنیم».

همچنین «اسماعیل رضوان» از اعضای ارشد حماس در زمینه بهبود روابط این جنبش با عربستان سعودی می گوید: بدون شک دوران پس از بهبود روابط حماس و عربستان با دوران پیش از آن تفاوت های زیادی دارد. روابط حماس با عربستان، منافع فلسطین را تأمین می کند.

برخی تحلیلگران معتقدند که این عربستان است که حماس را به سمت خود می کشاند. بر اساس تحلیل این رسانه ها، عربستان سعودی از افزایش نفوذ نیروهای خود در منطقه به ستوه آمده و قصد دارد حماس را از این نیروها و همچنین ایران به دور نگاه دارد. به گفته این رسانه ها، از آنجایی که سلمان بن عبدالعزیز در مقایسه با ملک عبدالله دشمنی کمتری با اخوان المسلمین ـ که حماس وابسته به آن است ـ دارد، بنابر این سعی می کند حتی الامکان حماس را از ایران و حزب الله به دور کند.

با وجود این گمانه زن ها، هنوز قضاوت در رابطه با ماهیت روابط آینده حماس و عربستان سعودی زود است. روابط میان آل سعود و حماس هر چند ظاهرا رو به بهبود باشد، همچنان در دوره های اولیه خود به سر می برد و نمی توان مسیر حرکت و همچنین آینده آن را پیش بینی کرد.