اثرات خشکسالی بر کشاورزی خراسان شمالی/ لزوم رویکردهای بازدارنده

به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس شاخص های خشکسالی، امسال در اردیبهشت و خرداد که از ماه های تنش خشکی محسوب می شوند، خراسان شمالی با تنش خشکسالی متوسط و ضعیف مواجه بوده است به خصوص آنکه از ابتدای امسال تاکنون میزان بارندگی در استان ۲۳ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۶ درصد کاهش نشان می دهد.

این کاهش بارندگی طی سه ماه اول سال جاری در خراسان شمالی با افزایش درجه حرارت همراه بوده و این وضعیت موجب شده تا این استان فصل بهار خشک و گرمی را پشت سر بگذارد.

این تنش خشکی بر روی گیاهان اثر سوئی گذاشته و اگر اقدامات و روش های مقابله علمی به کارگیری نشود خشکسالی موجب کاهش تولید معنادار محصولات کشاورزی در خراسان شمالی خواهد شد.

خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه باغی و کشاورزی دارد که ۷۶ نوع محصول زراعی و باغی در این سطح تولید می شود و حدودا نیمی از جمعیت ۹۱۵ هزار نفری این استان به کشاورزی و مشاغل وابسته به آن فعالیت دارند.

اما در سال های اخیر خشکسالی بر کشاورزی و تولید انواع محصولات زراعی و باغی در این استان تأثیر بسیاری گذاشته به گونه ای که در چند سال اخیر، هر سال بیش از ۳۰ درصد از ظرفيت هاي کشاورزي خراسان شمالی به دلیل خشکسالي از بين می رود.

هزارتوی مشکلات در کشاورزی خراسان شمالی

عضو شورای اسلامی شهر آوا در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه بیشترین فعالیت مردم این شهر کشاورزی است افزود: امسال به دلیل خشکسالی و کم آبی برداشت محصول کشاورزی در اراضی این منطقه نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کاهش داشته است.

علیرضا صداقت می افزاید: کشاورزی در اراضی این منطقه بیشتر به روش های سنتی صورت گرفته و فقط چهار الی پنج هکتار از زمین های زراعی آن از روش های مکانیزه استفاده می کنند.

وی با بیان اینکه برای آموزش روش های نوین کشاورزی در کلاس های جهاد کشاورزی شرکت می کنیم افزود: در حال حاضر برخی برای گرفتن تسهیلات لازم در راستای ایجاد روش های نوین کشاورزی اقدام کرده اند اما سرعت و روند اجرای این امور چندان رضایت بخش نیست.

عضو شورای شهر تیتکانلو نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به این که غالب مردم این شهر به کشاورزی اشتغال دارند، می گوید: کمبود آب یکی از معضلات اصلی است که کشاورزان شهر تیتکانلو با آن مواجه هستند.

مجید محمدی می افزاید: در اراضی کشاورزی تیتکانلو ۱۰ موتور آب وجود دارد که ۷۰ الی ۸۰ درصد از کشاورزان با لوله کشی بر روی زمین های کشاورزی  مانع از هدر رفت آب شده اند.

وی با بیان اینکه ۹۵ درصد از مردم شهر تیتکانلو کشاورز هستند، اظهار می کند: جهاد کشاورزی، کشاورزان را برای استفاده از روش های نوین کشاورزی آموزش می دهد اما به دلیل اینکه خرده مالک بوده و مساحت اراضی آنها کم است، اجرای روش های نوین کشاورزی از جمله سیستم آبیاری تحت فشار برای آنها امکان پذیر نیست.

عضو شورای شهر حصارگرمخان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: بیشتر مردم شهر حصار گرمخان کشاورز بوده و غالب زمین های زراعی این منطقه نیز آبی است.

شیرزاد زارعی می افزاید: امسال به دلیل کم آبی کشاورزان تیتکانلو با کاهش برداشت گندم نسبت به سال گذشته مواجه بوده اند.

وی در رابطه با اینکه کشاورزان چه مقدار از راهکارهای علمی برای مقابله با تاثیر خشکسالی بر کشاورزی اطلاع دارند، اظهار می کند: اطلاعی در این مورد ندارند و همچنین هیچ یک از روش های نوین کشاورزی در این منطقه استفاده نمی شود.

خرده مالکی؛ مانع اصلی اجرای روش های نوین آبیاری در خراسان شمالی

معاون بهبود تولیدات گیاهان سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در زمینه خشکسالی در استان و راهکارهای کاهش اثرات آن، در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: جهاد کشاورزی استان برنامه هایی برای مقابله با خشکی و کم آبی اراضی دیمی و آبی دارد که در صورت اجرای درست می توانند بخش مهمی از تأثیرت سوء این تنش ها را جبران کنند.

محمدجواد تشکری می افزاید: توسعه سیستم آبی تحت فشار با روش های آبیاری بارانی، قطره ای و کم فشار از راهکارهایی است که برای کاهش مصرف آب در اراضی آبی پیگیری می شود.

وی اضافه می کند: از سال گذشته تسهیلاتی در خصوص راه اندازی سیستم های آبی تحت فشار در اراضی آبی استان در نظر گرفته شده که در قالب این طرح ۸۵ درصد هزینه اجرایی تاسیسات آبیاری تحت فشار و در برخی موارد ۱۰۰ درصد هزینه به کشاورزان داده می شود.

تشکری می گوید: در حال حاضر ۱۸ هزار هکتار از اراضی استان تحت پوشش آبیاری تحت فشار هستند که با اعتبارات داده شده در سال جاری شش هزار هکتار دیگر نیز به این میزان افزوده خواهد شد.

وی با بیان اینکه روش آبیاری تحت فشار در زمین زراعی با مساحت کم امکان پذیر نیست، می افزاید: خرده مالکان زمین های زراعی می توانند با همکاری هم و یکپارچه کردن زمین های زراعی از این روش استفاده کنند.

اگر کشاورزی استان از سنتی به صنعتی تبدیل شده و عملیات کشت با دستگاه های نوین انجام شود، محصول در آب اول و در مدت زمان کمتری یکنواخت می شود و بهره وری در تولید افزایش می یابد.تشکری با اشاره به توسعه ارقام بذرهای اصلاح شده گندم، جو، ذرت و پنبه در بین کشاورزان استان که از چند سال گذشته در دستور کار جهاد کشاورزی قرار دارد، می گوید: این ارقام بذر با داشتن خصوصیات مختلف از جمله زودرس بودن و مقاومت نسبت به تنش های خشکی و شوری، قادر هستند مدیریت کشاورز در زمینه تولیدات زراعی در زمان کاهش آب را افزایش دهند.

لزوم توسعه کشت مکانیزاسیون در استان

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ادامه توسعه مکانیزاسیون کشاورزی را یکی دیگر از اقدامات سازمان جهاد کشاورزی استان در راستای مقابله با تنش خشسکالی عنوان می کند و می گوید: طی سه سال گذشته طرح کشت مکانیزاسیون کشاورزی پیگیری و از محل اعتبارات مختلف، تسهیلاتی برای تهیه ادوات نوین به کشاورزان استان داده شد.

تشکری می افزاید: اگر کشاورزی استان از سنتی به صنعتی تبدیل شده و عملیات کشت با دستگاه های نوین انجام شود، محصول در آب اول و در مدت زمان کمتری یکنواخت می شود و بهره وری در تولید افزایش می یابد.

وی ادامه می دهد: مکانیزاسیون کشت موجب دقت بیشتری در عملیات آبیاری می شود و در کل دوره رشد گیاه، میزان آب کمتری مصرف خواهد شد.

تشکری می گوید: برای افزایش کشت مکانیزاسیون، توسعه دستگاه های تسریع و آماده سازی زمین و انواع خطی کار و ردیف کار در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی قرار داده شده است.

وی اظهار می کند: در این راستا سال گذشته ۱۶۶ میلیارد ریال و در سال جاری نیز همین میزان اعتبار برای کشاورزان دارای زمین برای خرید دستگاه های مکانیزاسیون در نظر گرفته شده است.

تشکری اعلام می کند: از ۱۷۰ هزار هکتار اراضی دیم موجود استان، کاشت در ۵۰ درصد آنها به روش های مکانیزه صورت می گیرد حال آن که در کشت آبی گندم در خراسان شمالی، ۳۰ درصد به صورت مکانیزه انجام می شود.

رعایت الگوی کشت؛ حلقه مفقوده کشاورزی

تشکری با بیان این که تنها راه مقابله با خشکی و خشکسالی در کشاورزی رویکرد علمی است، می افزاید: یکی از موارد بسیار مهم در این زمینه رعایت الگوی کشت و رعایت تناسب میزان زمین و آب است.

وی می گوید: با برگزاری کلاس های آموزشی و کلاس های ترویجی در سطح استان مسائل مرتبط با کشاورزی به کشاورزان اطلاع رسانی می شود.

تشکری می افزاید: در شرایط کم آبی که چند سالی است استان با آن مواجه شده باید از کشت های پر آب طلب مانند گوجه فرهنگی و پیاز در سطح بالا خودداری شود و کشت های مقاوم به خشکی و کم آبی مانند زراعت کلزا مدنظر کشاورزان قرار گیرد.

رعایت تغذیه گیاهی

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: از دیگر راهکارهای مقابله با خشکی در کشاورزی، رعایت تغذیه گیاهی است.  

وی با اشاره به اینکه برای رعایت تغذیه گیاهی، سازمان جهاد کشاورزی انواع کودهای شیمیایی مورد نیاز را برای کشاورزان تدارک دیده است، می افزاید: در شرایط خشکسالی فعلی کودهای پایه مانند فسفاته و پتاسه برای زمین زراعی بسیار ضروری هستند و همچنین کود اوره هم که باید در حد مناسب و کنترل شده مورد مصرف قرار گیرد، لازم است.

تشکری با تاکید بر این که مصرف بهینه کودهای شیمیایی برای رشد متعدل گیاه ضروری است اما باید از مصرف مقدار بیش از حد مجاز خودداری شود، می گوید: در کنار استفاده از این کودها، کودهای آلی و کودهای ریزمغذی نفش زیادی در افزایش تولید و کاهش راندمان مصرف آب خواهند داشت.

وی می افزاید: در شرایط خشکی وجود عناصر غذایی مهمی مانند روی و پتاسیم برای گیاه بسیار ضروری است که باید بر طبق نظر کارشناسان کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.

کشاورزی حفاظتی ؛ راهکار تولید در شرایط خشکسالی

تشکری یادآور می شود: در شرایط خشکسالی موجود، اتخاذ رویکرد کشاورزی حفاظتی با تاکید بر حفظ مواد آلی در سطح خاک بسیار ضروری و موثر است.

وی با بیان این که در کشاورزی حفاظتی باید عملیات شخم برگردان حذف شده و همچنین مواد آلی در سطح خاک مانند کاه و کُلش و بقایای گیاهی حفظ شود، می افزاید: حذف عملیات شخم برگردان و وجود مواد آلی درسطح خاک تلفات آب را کاهش داده و گیاهان را در مقابل شرایط خشکی محافظت می کند.

در شرایط خشکسالی فعلی کودهای پایه مانند فسفاته و پتاسه برای زمین زراعی بسیار ضروری هستند و همچنین کود اوره هم که باید در حد مناسب و کنترل شده مورد مصرف قرار گیرد، لازم است.تشکری ادامه می دهد: رعایت تناوب زراعی و استفاده از روش های کشت مستقیم نیز می تواند در کشاورزی حفاظتی مورد استفاده قرارگیرد.

وی یادآور می شود: نکته اساسی در کشاورزی حفاظتی چه در اراضی دیم و چه در اراضی آبی حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک به منظور کاهش تبخیر و تعریق است.

تشکری می گوید: در حال حاضر کشاورزی حفاظتی در هشت هزار هکتار از اراضی استان انجام می شود که لازم است این مقدار توسعه یابد.

لزوم مدیریت تاریخ کاشت در کشاورزی خراسان شمالی

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: برخی محصولات زراعی با مدیریت تاریخ کشت امکان مقابله با خشکی را دارند که چغندرقند یکی از این محصولات است.

تشکری می افزاید: با تغییر کشت چغندرقند از بهاره به پاییزه می توان موجب کم شدن مصرف آب تا ۵۰ درصد شد و همچنین در خصوص محصولات پنبه و ذرت نیز امکان استفاده از ارقام بذر زودرس وجود دارد.

وی با بیان این که استفاده از بذور اصلاح شده نیز یکی از ضرورت های موجود در این بخش است، عنوان می کند: متأسفانه در استان تنها ۲۵ درصد از بذر اصلاح شده استفاده می شود که این خود جای نقد بسیار  دارد.

تشکری با اشاره به این که زراعت دیمی اتکای کامل به نزولات جوی دارد، می گوید: باید کشاورزی دیمی کاری فعلی استان به دیم کاری علمی تبدیل شود تا عملکرد قابل قبولی در برداشت محصول وجود داشته باشد.

تشکری یادآور می شود: باید خرده مالکان استان به این موضوع توجه لازم را داشته باشند که می توانند به غیر از سیستم آبیاری تحت فشار، اجرای تمامی این راهکارهای علمی و نوین را برای اراضی کشاورزی خود اعمال کنند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در خاتمه تصریح می کند: به منظور مدیریت ریسک در عملیات کشاورزی، باید استفاده از اهرم بیمه کشاورزی در سطح استان توسعه یابد تا در صورت بحران خشکسالی بخشی از زیان کشاورزان جبران شود.