اختلافات شش گانه کاسته شدند/ سه مورد از اختلافات چگونه حل شدند؟

سعید جعفری پویا - وین

مذاکرات به معنای واقعی در حال پیشرفت است. گفتگوهایی که هم به پیش می روند و هم از حجم اختلافات آن کاسته می شود. چند روز قبل از اختلافات شش گانه ایران و ۵+۱ گفتیم و حالا آخرین تحولات حاکی از آن است که سه مورد از این مسائل مرتفع شده و تنها سه موضوع دیگر باقی مانده است.

۱ - نظارت ها و دسترسی ها

موضوع نظارت‌ها و دسترسی‌ها که سر و صدای زیادی به پا کرده بود حالا راه حل پیدا کرده است. طبق توافقاتی که میان دو طرف انجام شده ایران و ۵+۱ پذیرفته‌اند بحث نظارت را به پروتکل‌های آژانس واگذار نمایند و در زمانی که توافق، اجرایی شود تکلیفِ مسئله نظارت روشن می‌شود. البته توافق شده که نظارت‌ها تنها در محدوده پروتکلی آژانس خواهد بود و ایران هیچ نظارت و بازرسی فراتر از آن را بر اسناد، اشخاص و اماکن نخواهد پذیرفت. بر این اساس طرفین می‌توانند از یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های اختلاف خود عبور کنند و با مذاکراتی که ایران با آژانس انجام می‌دهد در نتیجه ساز و کار این مسئله به صورت مشترک تدوین خواهد شد. بخش مهمی از این موضوع در دیدار آمانو با روحانی و شمخانی به نتیجه رسیده است و رئیس آژانس انرژی اتمی پیشنهادات ایران را متقاعد کننده دانسته و حاضر شده طرح ایران در این باره را بپذیرد.

۲ - پی ام دی PMD

همانطور که {اینجا} اشاره کردیم پی ام دی و حل و فصل آن هم تا اندازه زیادی مرهون ابتکار ایران برای دعوت از آمانو به تهران بوده است. ایران در این سفر طرحی متشکل از چارچوبی برای همکاری ایران و آژانس ارائه داده که در آن قالب نگرانی‌های غرب و آژانس برای ابعاد احتمالی نظامی گذشته برنامه هسته‌ای ایران از بین می‌رود. ضمن اینکه ۵+۱ موافقت کرده موضوع پی ام دی به عنوان یکی از اصول توافق جامع مورد توجه قرار نگیرد و تنها به صورت گذرا اشاره‌ای به ساز و کاری می‌شود که قرار است از مسیر آژانس حل و فصل شود. به عبارت دیگر یکی از موضوعاتی که طرف غربی همواره برای فشار بر ایران روی آن متمرکز بوده هم دور خارج می‌شود.

۳ - بازگشت پذیری تحریم‌ها

از همان روزهای پایانی تفاهم لوزان بحث‌ها پیرامون چگونگی بازگشت تحریم‌ها در صورت نقض احتمالی ایران از تعهداتش جدی شد. غربی‌ها و به ویژه فرانسوی‌ها خواهان بازگشت بلادرنگ همه تحریم‌ها در صورت زیر پا گذاشتن تعهدات از سوی ایران بودند. این در حالی بود که چین و روسیه با این موضوع مخالفت کرده و  تاکید داشتند هر نوع بازگشت‌پذیری تحریم‌ها باید در ساز و کار شورای امنیت به تصویب برسد. این در حالیست که کشورهای غربی نگران بودند با چنین ساز و کاری روسیه و چین با حق وتوی خود مانع بازگشت تحریم‌ها شوند. حالا گفته می‌شود طرفین به راه حل میانی دست یافته‌اند. بر این اساس که کمیته‌ای بین‌المللی مسئول ارزیابی پایبندی ایران بر تعهداتش می‌شود تا در صورتی که ایران مفاد توافق را نقض کرد موضوع به شورای امنیت می‌رود و در آنجا با رای گیری اعضا بازگشت تحریم‌ها بررسی می‌شود. با این تفاوت که برای این مورد خاص هیچ کشوری حق وتو نخواهد داشت.     

اختلافات باقی مانده

اما هنوز اختلافات بر سر رفع تحریم‌های تسلیحاتی و اشاعه‌ای، تحقیق و توسعه و همچنین زمان‌بندی توافقات و بازه زمانی محدودیت‌ها ادامه دارد. موضوعاتی که طی روزهای آینده احتمالا تمامِ وقت مذاکره کنندگان را به خود اختصاص خواهد داد.  

49308