لزوم توجه به «مراقبت های درمانی در معرض خطر» در شرایط درگیر ی

«علی نراقی» رئیس پروژه­ «مراقبت­های درمانی در معرض خطر» در مقر کمیته بین المللی صلیب سرخ در ژنو طی گفتگو با خبرگزاری مهر به  تشریح اهداف، چالش های موجود و چشم انداز آینده این پروژه پرداخت.

۱. لطفا در مورد پروژه ای که در رابطه با آن به ایران آمده اید یعنی «مراقبت های درمانی در معرض خطر» و علت آغاز این پروژه توسط کمیته بین المللی صلیب سرخ توضیح دهید؟

بحث و بررسی برای اجرای پروژه­ «مراقبت های درمانی در معرض خطر» از سال ۲۰۱۱ آغاز شده و یکی از بخش های محوری در فعالیت­های سازمان به شمار می رود. به دلیل اتفاقاتی که به خصوص در دو دهه­ گذشته در سراسر جهان رخ داده به این نتیجه رسیدیم که مراقبت های درمانی و ارائه دهندگان آن در معرض خطر جدی قرار گرفته اند. با استناد به مطالعه ای که کمیته بین المللی صلیب سرخ در سال ۲۰۱۰ در ۱۶ کشور انجام داد، این نتیجه به دست آمد که این خطر جدی است و باید در مورد آن اقدامات جدی انجام گیرد و به این دغدغه رسیدگی شود.

این تصمیمی بود که در اتخاذ آن تمام ۱۸۰ کشور عضو کنوانسیون های ژنو اتفاق نظر داشتند و چیزی نبود که تنها نهضت در خصوص آن تصمیم گرفته باشد. نکته­ مهم این که در کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر که در سال ۲۰۱۱ برگزار شد نمایندگان دولت­ها نیز حضور داشتند و درواقع این تصمیم با تایید آنها گرفته شده است. در قطعنامه­ پنجم در سی و یکمین کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر بر همکاری دولت­ها، نهادهای دولتی و جمعیت­های ملی در تثبیت پروژه­ مراقبتهای درمانی در معرض خطر تأکید شده است.

۲. آیا همزمانی این تصمیم با وقوع جنبش های موسوم به بهار عربی در منطقه­ خاورمیانه که در برخی کشورها به خشونت و ناآرامی انجامید، ارتباطی داشته است؟

نه ارتباط مستقیمی نداشته است. کمیته بین المللی صلیب سرخ در بسیاری از مناطق جهان فعال است و این پروژه نیز جهانی بوده و تنها مربوط به خاورمیانه نیست.

به هر حال براساس تصمیمی که گرفته شد مسئولیت اطلاع رسانی و رهبری این پروژه به کمیته­ ­بین المللی صلیب سرخ سپرده شد. هدف از این پروژه نیز حفظ ایمنی کسانی است که به شکلی با مراقبت­های درمانی مرتبط هستند، به ویژه مجروحان، پرسنل، تاسیسات و وسایل حمل و نقل درمانی در شرایط درگیری و دیگر شرایط اضطراری.

بنابراین این پروژه با همین نام در سال ۲۰۱۱ کلید خورد و از آن زمان فعالیت­ها برای پیش بردن این پروژه با نظارت کمیته بین المللی صلیب سرخ و مشارکت کنشگران بین المللی از جمله جمعیت های ملی، دولت ها، انجمن های پزشکی، دانشگاهیان و سازمان های مردم نهاد آغاز شد. تلاش بر این بوده است که بهترین شیوه­های ممکن برای پاسخگویی به این دغدغه به کار گرفته شود.

۳. گفتید مراقبت های درمانی در معرض خطر پروژه ای ست که توسط کمیته­ بین المللی صلیب سرخ و نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر اجرا می شود. با توجه به این که خشونت علیه تأسیسات و کارکنان درمانی در درگیری های مسلحانه یکی از بزرگترین چالش های کمیته بین المللی صلیب سرخ است، در مورد فعالیت­های این سازمان در این رابطه توضیح دهید. چگونه سعی کرده اید که دیگر کشورها یا سازمان­های بین المللی را در این پروژه سهیم کنید؟

در کل اجرایی کردن این پروژه بسیار پیچیده است و به مشارکت بخش­های کارشناسی و کنشگران مختلف نیاز دارد؛ این کاری نیست که به تنهایی توسط نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر عملی شود.

نخست نیاز بر این بود که ما مطمئن شویم این ضرورت در کل جهان و در تمامی سطوح ملی، منطقه ­ای و بین المللی درک شده و به عنوان یک مشکل اساسی مورد پذیرش قرار گرفته است. از این رو یک کارزار اطلاع رسانی و ارتباطی راه اندازی شد تا ضرورت پرداختن به این امر اشاعه داده شود.

در این راستا و بین سال­های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴، دوازده کارگاه آموزشی در قالب نشست های کارشناسی مشورتی برگزار شد که تمرکز آنها به طور خاص بر روی ۹ موضوع مرتبط با خشونت علیه کارکنان و تاسیسات درمانی بود. در این کارگاه ها کارشناسان و دست اندرکاران این پروژه شرکت داشتند و ماحصل آن توصیه های عملی و اجرایی برای جلوگیری از بروز چنین خشونت هایی بود.

چند مورد از موضوعاتی که در این کارگاه ها مطرح شده عبارتند از: نقش و مسئولیت پرسنل درمانی، چگونگی تامین امنیت و ایمنی تاسیسات درمانی، رفتار گروه های مسلح دولتی برای حفاظت از مراقبت های درمانی، نقش و وظایف گروه های مسلح غیردولتی و نقش و مسئولیت ­های جمعیت­ های ملی در تأمین دسترسی ایمن به مراقبت­ های درمانی در درگیری­های مسلحانه و سایر شرایط اضطراری. در مجموع این کارگاه ها ۱۵۰ توصیه عملی ارائه شد که در چند کتابچه­ منتشر شده است. در حال حاضر نیز مفاد این کتابچه ها در حال ترویج است.

۴. علاوه بر میزگردی که هفته­ گذشته به طور مشترک توسط کمیته بین المللی صلیب سرخ و جمعیت هلال احمر ایران برگزار شد، چند سال قبل هم شاهد رویداد مشترکی در این رابطه بودیم. ممکن است بیشتر در مورد همکاری با جمعیت هلال احمرایران و نحوه­ مشارکت آنها در این پروژه توضیح دهید؟

هلال احمر ایران نقش مهمی در راستای اجرای این پروژه دارد. نخست این که جمعیت هلال احمر ایران از ابتدا از این تصمیم حمایت کرده است. یکی از این کارگاه های تخصصی که پیشتر به آن اشاره کردم در فوریه­ ۲۰۱۳ در تهران برگزار شد که موضوع آن نقش جمعیت های ملی در این زمینه بود. در این کارگاه ۱۳ جمعیت ملی از جمله سوریه، فلسطین، عراق، افغانستان، کلمبیا، آلمان و نروژ و نیز نماینده­ فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر حضور یافته و این موضوع را از نقطه نظرهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار دادند.

دومین دلیل اهمیت جمعیت هلال احمر ایران در این پروژه، نقش محوری آن است. کمیته بین المللی صلیب سرخ به همراه ۴۰ جمعیت ملی دیگر اعضای یک گروه مرجع هستند که جمعیت هلال احمر ایران نیز عضوی از آن است. اعضای این گروه مسئولیت پیگیری بخش­های مختلفی از این پروژه را بر عهده دارند. نشست اخیر که در روز ۲۵ خرداد در تهران برگزار شد نیز تاکید مجددی بر اهمیت نقش هلال احمر ایران در این پروژه است.

ما امیدواریم که جمعیت هلال احمر ایران در ماموریت­ هایی که در نقاط مختلف جهان دارد همچنان مروج و مشوق این پروژه بماند و در سطح ملی نیز فعالیت های خود را گسترش دهد، چرا که دو سوم توصیه های ارائه شده در این پروژه پیشگیرانه است. ما امیدواریم که نتایج برگزاری برنامه ­هایی از این دست به برگزاری جلسات آموزشی بیشتر و آماده سازی تمامی طرف­ها در بحران­ های احتمالی آتی کمک کند.

۵. به جز مباحثی که در زمینه­ پیشگیری مطرح شد، نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر در میدان عمل چه اقداماتی انجام داده است. به طور مثال در بحران­هایی مانند سوریه و یمن چه اقدامات عملی داشته است؟

در واقع این پروژه روند پیچیده ای دارد و نمی توان به سادگی از اجرایی شدن آن در بحران­هایی مانند سوریه و یمن و دیگر مناطقی که شاهد بحران هستند سخن گفت. همانطور که اشاره کردم دو سوم این پروژه شامل اقداماتی پیشگیرانه و مربوط به زمان صلح بوده و نیازمند همکاری کنشگران مختلف جهت اجرایی شدن است. این در واقع فلسفه­ کلی­ است که پشت این توصیه ها قرار دارد.

اما در زمان درگیری نیز کمیته بین المللی صلیب سرخ و شرکای کاری­اش با دهه ­ها تجربه­ فعالیت، آمادگی لازم را برای واکنش به بحران­ها دارند. در سوریه، یمن، غزه و عراق ما شاهد حمله به پرسنل و تاسیسات درمانی هستیم. کمیته بین المللی صلیب سرخ از طریق روش­های کاری خود و رسالتی که بر دوش دارد تلاش می کند با طرف­های درگیر ارتباط برقرار کند. حتی از طریق موضع­گیری رسمی­ که به ندرت از سوی کمیته بین المللی صلیب سرخ اتفاق می افتد، کمیته به مشکلات موجود اشاره و نارضایتی خود را اعلام می کند.

در موضوع یمن و سوریه نیز کمیته بین المللی صلیب سرخ از تمام کنشگران، از پرسنل درمانی گرفته تا دولت­ها، ارتباط دارد و موضوعات را پیگیری می کند. در عین حال ارتباط خود را با کشورهای همسایه­ مناطق بحرانی تقویت کرده و علاوه بر کمک به جمعیت پناهندگان که روانه­ این کشورها می شوند، به جمعیت های ملی محلی نیز کمک های لازم را ارائه می­ کند.

۶. کمیته بین المللی صلیب سرخ در مواجهه با آن دسته از طرف­های درگیر که به هیچ ارزشی پایبند نبوده و اعتنایی به توصیه های مذکور ندارند، چه می کند؟

در واقع این نکته از محدودیت های این پروژه است. اگر یکی از طرفین درگیری متوجه اهمیت حفظ ایمنی پرسنل و تاسیسات درمانی نباشد، نمی توان درباره­اش کاری کرد. اگر واقعگرایانه به قضیه نگاه کنیم باید بگوییم چنین مواردی وجود دارند و کاری که کمیته بین المللی صلیب سرخ می کند این است که باب گفتگو را با این گروه­ها باز می کند و از این طریق آنها را به همکاری وا می دارد، اقدام به شنیدن خواسته های آنها می کند و در کنار این نیز به ترویج ارزش های مورد نظر خود می پردازد. درنهایت این پروژه روندی طولانی دارد و اگر چه پروژه دو سال دیگر به پایان می رسد اما پرداختن به این موضوع با همکاری جمعیت های ملی و دیگر شرکای کمیته ادامه می یابد.

یکی از فعالیت­های ما در صحنه­ نبرد مستند سازی از وقایع است و پس از این که این اسناد جمع آوری شدند کمیته بین المللی صلیب سرخ ضمن گفتگو با طرف­های درگیر، سعی در تغییر رفتار آنها می کند. یکی دیگر از اهداف کمیته از این گفتگوها افزایش دسترسی به مراقبت­های درمانی و کمک رسانی در منطقه است.

۷. برای دو سال آینده که از این پروژه باقی مانده، چه برنامه­هایی در نظر دارید و چشم­انداز آینده­ی آن را چگونه می بینید؟

یکی از مهمترین اقدامات کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر است که دسامبر سال ۲۰۱۵ برگزار خواهد شد و در آن ۱۸۰ کشور عضو شرکت می کنند. هدف این کنفرانس بررسی عملکرد و اقدامات ۴ سال اخیر در این پروژه خواهد بود. درنهایت نیز مصوبه­ای در این خصوص داشته و خواسته ها و انتظارات نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر از این پروژه به صورت مدون ذکر می شود. هدف از این اقدام این است که حرکت مثبتی که آغاز شده ادامه یابد و جمعیت های ملی در این زمینه مشارکت کنند.

پس از اطلاع رسانی و نشست­های تخصصی برگزار شده تاکنون، هدف اصلی در دو سال آینده نحوه­ اجرا، ترویج و پیاده سازی آن در شرایط مختلف خواهد بود. هدف این است که شرکای پروژه احساس مسئولیت در این زمینه کنند و این مسیر را ادامه دهند.

در آخر میل دارم از همکاری جمعیت هلال احمر ایران تشکر کنم چرا که برگزاری این برنامه بدون همکاری نزدیک بین این دو سازمان ممکن نمی­ شد. همچنین می­ خواهم از سخنرانی های ارزشمند نمایندگان وزارت­خانه­ های خارجه، دفاع و بهداشت، سازمان نظام پزشکی کشورو همین­طور جمعیت­ های ملی أفغانستان و نروژ تشکر کنم که حضور همگی آن­ها به غنای میزگردی که در تهران برگزار شد افزود. ما امیدواریم که همکاری ­ها در این زمینه ادامه یابد.