تهدیدها و فرصت‌های باغبان طبیعت یا حیوان زیانکار

در استان همدان کمتر از سه درصد سطح استان به مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست اختصاص داشته که از متوسط کشوری و جهانی پایین‌تر است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه همدان، به نقل از اداره محیط زیست همدان، گونه‌های شاخص استان همدان نیز شامل سه گونه، کل و بز، قوچ و میش و گراز است و سایر گونه‌های مهم استان از جمله سیاه‌گوش، پلنگ، خرس قهوه‌ای و سایر موارد در اکثر مناطق استان طی سالیان گذشته منقرض شده‌اند، بنابراین حفظ این گونه‌های باقی‌مانده برای حفظ ارزش‌های اکولوژیکی و بوم‌شناختی استان بسیار حیاتی است که در این راستا اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست همدان طبق وظایف ذاتی با صرف هزینه‌های جانی، مالی و نیروی انسانی فراوان و اهداء چند شهید و جانباز در این مسیر در راستای حفاظت از این گونه‌ها اقدام کرده و می‌کند.

معرفی گونه گراز

خوک وحشی(sus scrofa) یا گراز حیوانی، متعلق به راسته زوج سمان و از خانواده خوک‌هاست که ظاهری کاملا مشخص با جثه بزرگ و گردنی کوتاه دارد. پوزه دراز و استوانه‌ای شکل، دندان‌های نیش بلند، بدنی پوشیده از موهای زبر و چشم‌های ریز از مشخصه‌های بارز این پستاندار است. گراز ایرانی در زمره بزرگ‌ترین زیرگونه گرازهای دنیا قرار داشته و اهمیت زیست‌شناسی بسیار بالایی دارد. این گونه در اواخر پاییز و اوائل زمستان جفت‌گیری می‌کند و مدت آبستنی آن 4 ماه است و 4 تا 8 و گاهی 12 بچه می‌زاید و طول عمری در حدود 20 سال دارد.

باغبان طبیعت یا حیوان زیانکار

گراز از جمله مفیدترین حیوانات طبیعت بوده، بطوری‌که اکولوژیست‌ها نام باغبان طبیعت برآن نهاده‌اند، این حیوان با پوزه و دندان‌های قوی خود در جستجوی غذا و ریشه گیاهان، خاک را زیررو رو می‌کند و با این‌کار باعث هوادهی، حاصلخیزی خاک و نفوذ بذرهای ریخته شده گیاهان کف جنگل به درون خاک می‌شود و به این ترتیب به رویش گیاهان و شادابی جنگل یا مرتع کمک می‌کند.

حتی در زمستان و مناطق برف‌گیر که غذای کمی در دسترس حیوانات است، گراز با برهم زدن برف، لارو حشرات را از درون خاک خارج کرده، غذای دیگر جانوران از جمله پرندگانی را که به‌دنبال آن راه افتاده‌اند، تامین می‌کند. همچنین حیوانات گوشت‌خوار مانند پلنگ و گرگ از بچه‌های گراز و گاهاً خود گراز تغذیه کرده و مجبور به حمله به احشام و یا انسان نمی‌شوند. تمامی این موارد غیر از درآمد‌های ارزی و ریالی است که دولت می‌تواند از بخش شکار تروفه و یا طبیعت‌گردی از طریق گردشگران داخلی و خارجی در این زمینه کسب کند.

اشغال روز افزون عرصه‌های طبیعی از سوی انسان و هجوم بی‌ضابطه به زیستگاه‌های وحوش در سراسر کشور که با برهم زدن تعادل چرخه اکوسیستم همراه بوده است باعث ایجاد تعارض بین گونه گراز و انسان شده است، بطوری‌که برخی کشاورزان ساکن در اطراف مناطق حفاظت شده از آن به عنوان آفت مزارع کشاورزی و به عبارت دیگر(حیوان زیانکار) نام برده و خواهان کشتن گرازها هستند.

البته این موضوع در تمامی مناطق استان به یک شکل نبوده، بطوری‌که یک کشاورز خواهان کشتن حداقل 40 راس گراز بود، کشاورز دیگری در نقطه دیگری از استان که به همان میزان خسارت دیده بود، اعتقاد داشت گراز سهم خود را از مزرعه برداشته و این موضوع را طبیعی می‌دانست.

وضعیت فعلی گونه گراز در استان همدان

گزارش‌های واصله از مناطق مختلف استان نشان می‌دهد که غالب خسارات وارده از طرف گراز به کشاورزان در داخل یا حاشیه مناطق حفاظت شده یا شکار ممنوع تحت مدیریت این اداره‌کل بوده که قاعدتا توسط دولت به عنوان زیستگاه حیات وحش در نظر گرفته شده است، همچنین با توجه به بازدیدهای بعمل آمده از خسارت‌های وارده به زمین‌های کشاورزی و باغات مشاهده می‌شود که این خسارت‌ها به طور عمده ناچیز بوده و حتی در حد برآورد خسارت نیز نبوده و بیشتر بهانه‌جویی برای اخذ پول از دولت به بهانه دریافت خسارت است.

اقدامات انجام شده در سالیان گذشته

هرچند کشتن گونه گراز در مناطق حفاظت شده با توجه به تعداد محدود و این موضوع که دولت همه ساله هزینه هنگفتی را به صورت مستقیم از محل بودجه‌های عمرانی، جاری و ... صرف حمایت از حیات وحش در این مناطق می‌کند(که این علاوه بر هزینه‌های غیرمستقیم مانند منع قانونی فعالیت‌های معدنی و منع قانونی عبور خطوط لوله گاز و انتقال نیرو و منع قانونی فعالیت‌های صنعتی آلاینده در داخل این مناطق است) کاری ناصواب بوده و هرگز توصیه نمی‌شود اما با این حال این اداره در سال گذشته اقدام به صدور تعداد زیادی پروانه ویژه رسمی و به همین مقدار مجوز میرشکاری برای معدوم کردن گونه گراز در مناطق مختلف استان کرده است، اما به نظر می‌رسد روستاییان حاشیه مناطق به چیزی غیر از نابودی کامل و انهدام گونه گراز راضی نمی‌شوند.

راهکارهای پیشنهادی

کشتن گونه گراز در منطقه‌ای که به منظور زیست همین گونه توسط دولت در نظر گرفته شده، علاوه بر ایجاد دوگانگی رفتار در منظر عمومی باعث دلسردی ضابطین قضایی(محیط‌بانان) و قضات برخوردکننده با مجرمین حیات وحش شده و این سوال ایجاد می‌شود که چرا فردی برای صید غیرمجاز یک قطعه ماهی یا سهره طلایی یا کبوتر برای امرار معاش توسط قاضی محکوم به زندان و جریمه نقدی می‌شود، اما خود سازمان حامی حیات وحش برای تخریب چند مترمربع نخود یا گندم اقدام به کشتن گونه شاخص گراز می‌کند. بنابراین باید راهکاری غیرکشتار برای حل اساسی و ریشه‌ای مشکل اندیشید که در این راستا پیشنهاد می‌شود زمین‌های کشاورزی و باغات در برابر هجوم حیوانات وحشی توسط کشاورزان حاشیه مناطق بیمه شود، حق بیمه عادلانه و پرداخت خسارت به موقع و متناسب توسط شرکت‌های بیمه‌گر با حمایت دولت دریافت شود، خسارت متناسب و به موقع به روستاییان بیمه نشده توسط سازمان محیط‌زیست پس از تائید و تعیین خسارت و طی روال قانونی پرداخت شود و از روش‌های سنتی دفع گراز از جمله حصار کشی، نگهبانی شبانه، ایجاد سر و صدا و استفاده از سگ نگهبان استفاده شود.

انتهای پیام