دسترسی به دانشمندان و تاسیسات؛ بازی با کلمات یا گره جدید مذاکرات

گروه بین الملل- عبدالحمید بیاتی: مذاکرات هسته ای ایران برای رسیدن به توافق جامع در وین اتریش در جریان است و هر چند طرفین تلاش دارند تا در مدت باقی مانده تا تاریخ ۳۰ ژوئن با کم کردن اختلافات احتمال رسیدن به توافق جامع را افزایش دهند اما با این وجود اصرار برخی مقامات آمریکایی بر یک موضوع و مخالفت ایران با آن می تواند روند مذاکرات را از شرایط رو به جلو خارج کند. 

«ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا که در چند دور از مذاکرات هسته ای حاضر بوده و گفتگوهای فشرده ای را با مقامات ایرانی انجام داده شب گذشته در مصاحبه ای با شبکه خبری پی‌بی‌اس بار دیگر بر لزوم دسترسی به اماکن و اشخاص برای توافق هسته‌ای با ایران تأکید کرد.

مونیز در پاسخ به سوال مجری مبنی بر اینکه آیا ضرب‌الاجل ۳۰ ژوئن برای توافق هسته‌ای، موعدی «واقعی» است گفت که واشنگتن خواستار توافق در تاریخ مذکور است.

او گفت: «ما مطمئنا می‌خواهیم در ۳۰ ژوئن به توافق برسیم. دلایل متعددی برای این موضوع داریم، اعم از تعاملاتی که باید بعد از آن با کنگره داشته باشیم و گزارشی که باید به انها بدهیم. بنابراین داریم سخت تلاش می‌کنیم.»

مونیز در بخش دیگری از این مصاحبه «شفافیت و راستی‌آزمایی» را زیربنای توافق هسته‌ای با ایران خواند و افزود: «ما بر سر اقداماتی فوق‌العاده، اعم از آگاهی از کل زنجیره تأمین در سر تا سر فرایند غنی‌سازی توافق کرده‌ایم. این نوع از دسترسی را برای مدت طولانی خواهیم داشت، بنابراین من فکر می‌کنم ما اقدامات راستی‌آزمایی کاملاً فوق‌العاده‌ای خواهیم داشت.»

مونیز این اقدامات راستی‌آزمایی را محور مسدود کردن آنچه راههای مخفیانه ایران برای دست‌یابی به سلاح هسته‌ای خواند عنوان کرد.

وزیر انرژی آمریکا در پاسخ به سوال دیگری درباره مخالفت مقامات ایرانی با دسترسی به «سایت‌های نظامی» و دانشمندان ایران گفت: « ما نیاز داریم اقدامات راستی‌آزمایی که توصیف کردم را داشته باشیم. درباره دانشمندان باید بگویم که بخشی از ابعاد هسته‌ای توافق باید حل مسائل مربوط به PMD یا ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران باشد و دسترسی به آنها و مصاحبه با آنها برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (نه ما) ضروری خواهد بود. برای آژانس، هم دسترسی به اشخاص و هم اماکن ضروری خواهد بود.»

واکنش روس ها به درخواست های نامعقول آمریکا 

مطرح کردن چنین شرایطی در حالی که مذاکرات به مرحله بسیار حساسی رسیده موجب شده که حتی عالی ترین مقامات روس به آن واکنش نشان دهند. برای مثال «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، در اظهارتی نسبت به وارد کردن فشار بر ایران هشدار داد. 

رییس جمهوری روسیه اظهار داشت: «ما خرسندیم از این که موضع ایران به طور چشمگیری تعدیل شده که این امر دستیابی به توافق را تا حدی ممکن می‌کند. ما قطعا از این توافق حمایت می‌کنیم. تنها مسئله‌ای که آسیب‌زننده به نظر می‌رسد این است که به منظور به هم زدن توافق تعمدا – دوست دارم تاکید کنم روی این سخن – تعمدا از ایران خواسته شود دست به اقداماتی بزند که کاملا غیرممکن است انجام‌شان دهد، اقداماتی که در مقایسه با حل و فصل مسئله اصلی، یعنی مسئله منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، بی‌اهمیت است».

این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که بحث دسترسی به مراکز نظامی ایران به یکی از مناقشه‌های هفته‌های اخیر تبدیل شده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و برخی اعضای ۱+۵ از جمله فرانسه تاکید کرده‌اند که هر گونه دستیابی به توافق جامع اتمی باید امکان دسترسی به مراکز نظامی ایران را فراهم بیاورد.

بازرسی و دسترسی به دانشمندان اهرم جدید فشار بر ایران

به نظر می رسد که در شرایط فعلی آمریکا به دنبال یافتن راهی برای گرفتن امتیارات خاص از ایران در ازای رسیدن به توافق جامع هسته ای است از همین رو انگشت بر نقطه ای گذاشته که تهران حساسیت زیادی بر روی آن دارد. ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران کاملا تائید شده است حتی پیش از آغاز روند جدید مذاکرات هسته ای که منجر به توافق ژنو و در ادامه گفتگوها برای رسیدن به توافق جامع شد نیز ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران کاملا تائید شده بود و ۱۶ نهاد امنیتی اطلاعات آمریکا (NIE) در گزارشی که در سال ۲۰۰۷ منتشر کردند به صراحت اعلام کردند که برنامه هسته ای ایران از سال ۲۰۰۳ کاملا صلح آمیز بوده و هیچ گونه انحرافی نداشته است. 

بر همین اساس می توان گفت که هدف از مطرح کردن چنین مواردی از سوی مقامات آمریکایی صرفا کسب امتیازات بیشتر در صورت حصول توافق نهایی است. شکی در این نیست که برای رسیدن به توافق نهایی هریک از طرفین باید قدری از موضع خود عقب نشینی کند و هر چه در این روند عقب نشینی کشوری کمتر باشد آن کشور می تواند مانور بیشتری بر روی این موضوع که پیروز اصلی توافق جامع است داشته باشد.