قنادباشی: تنها متحد سعودی‌ها در یمن اخوانی ها هستند/ عربستان به حمایت مالی قطر نیازمند است

زهره نوروزپور:  چندی پیش، بعد از صدور حکم محمد مرسی رئیس جمهور مخلوع مصر و رهبر اخوان المسلمین، رسانه های عربی خبری منتشر کردند مبنی بر دیدار محرمانه ملک سلمان با سیسی که در این دیدار پادشاه عربستان از رئیس جمهور مصر خواسته بود مواضع خود را در قبال اخوان المسلمین نرم کند. این خبر اشاره ای به حکم مرسی و یارانش نداشت اما تنها نکته مهم تغییر رویکرد عربستان نسبت به اخوان ها بود، چرا که عربستان بعد از ناصر و خصوصا پس از انور سادات به دشمن اصلی اخوان تبدیل شده بود و این دشمنی با انقلاب مصر و روی کار امدن اخوانی ها به اوج خود رسید و باعث این شد که رئیس جمهوری منتخب مردم یعنی مرسی با حمایت و دخالت عربستان توسط سیسی کنار زده شده و مجددا حکومت به دست نظامیان بیفتد. اما اکنون به نظر می رسد که عربستان سعودی با توجه به تغییر اوضاع منطقه ای و بحران یمن و تشدید بحران سوریه سیاست تازه ای را در قبال اخوان المسلمین در پیش گرفته است. این موضوع را با جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل مصر و آفریقا در میان گذاشته ایم که پاسخ وی را می خوانید:

دلایل تغییر رویکرد پادشاه عربستان نسبت به اخوان المسلمین را چگونه ارزیابی می کنید؟

دو فرضیه برای این تغییر سیاست مطرح است، مساله اول دیدگاه پادشاه جدید با وضعیت جدید و تفاوت آن با دیدگاه ملک عبدالله و دوستانش. ملک عبدالله و دیگر مقامات دوره حیات او، مخالف سرسخت اخوان ها بودند تا جایی که هزینه کودتا علیه مرسی و اخوان را فراهم کردند.   لذا دیدگاه آنها متفاوت است و می خواهند با سیاست دیگری در منطقه ظاهر شوند.  

مساله دوم مربوط به حوادث یمن است. در یمن تنها گروهی که با عربستان همکاری می کند حزب اصلاح است که اخیرا همکاری خودشان را با سعودی ها افزایش داده اند و نمایندگان آنها در عربستان حضور دارند. حزب اصلاح یک حزب اخوانی است و تمایلات اخوانی ها را دارد آنها با انصارالله میانه خوبی ندارند. عربستان به دلیل اینکه برای جلب همکاری های بیشتر حزب اصلاح یمن را به خودش نزدیک کرده است قصد دارد با این روند اخوان های منطقه را به سمت خود بکشاند. عربستان در قبال همکاری حزب اصلاح یمن تعهد داده است که سیاست خود را درباره اخوان المسلمین تغییر دهد که این برای سعودی ها یک امتیاز بالقوه محسوب می‌شود زیرا تعداد اخوانی ها در منطقه کم نیست و از طرفی این امتیاز برای اخوانی ها هم محسوب می شود.

موضوعی دیگری که اهمیت به سزایی دارد نزدیکی مواضع قطر به عربستان است. که این هم باز مربوط به روی کار آمدن پادشاه جدید می شود. زمانی که پادشاه جدید بر کرسی دربار سعودی تکیه زد روابط تیره ای که با قطر داشت بهبود بخشید. که این موضوع بسیار مهم است؛ زیرا قطر یک حامی جدی مالی، سیاسی و تبلیغاتی اخوان است و امپراطوری شبکه الجزیره را کاملا در  اختیار انها گذاشته است. نزدیکی این دو کشور باعث شده است که سیاست عربستان در مورد اخوان‌ها تغییر کند لذا پیش بینی می‌شد که مقامات عربستان از سیسی بخواهند راه را برای اخوان باز کند.

آیا پیشنهاد ملک سلمان از سوی سیسی پذیرفته شده است؟ سیسی چگونه عمل می کند نسبت به سیاست دوگانه عربستان؟
این مساله باز تفسیر مختلف دارد، برخی گفتند اینکه اخیرا با حکم سران اخوان، زمینه برای اعدام مرسی و همراهان او فراهم شد، ناشی از نگرانی دستگاه حکومتی مصر از تغییر سیاست های عربستان است. برای اینکه مجبور نشوند دستورات پادشاه عربستان را عملی کنند، می خواهند احکام را سریع صادر کنند تا ملک سلمان را در یک عمل انجام شده قرار بدهند. مهمترین دشمن آنها در داخل مصر اخوان است. اگر قرار بر این باشد که متحدین مصر آنها را تحت فشار قرار بدهند مبنی بر اینکه دادگاه قاهره اخوان ها  را ازاد کند، لذا آنها احکام را هر چه زودتر صادر می کنند که چنین اتفاقی صورت نگیرد.

با توجه به پیشنهاد پادشاه سعودی، اعراب چه سیاستی را می خواهند در قبال اخوان ها پیش بگیرند؟

عربستان و متحدانش در امارات، کویت و کشورهای خلیج فارس به این نتیجه رسیده اند که اگر اخوان ها را محدود کنند به این خاطر که اخوان یک گروه سلفی است و نسبت به گروهای تکفیری و افراطی تنها گروهی است که انتخابات را قبول دارد و تا حدودی فهم دموکراسی و گرایشات لیبرالیسم دارند.

آنها اگر محدود و سرکوب شوند، فعالیت زیرزمینی را آغاز می کنند و برای آنها خطرناک تر می شود. لذا یک اخوان ضعیف تر شده را الان بها می دهند، اخوانی که با آنها هماهنگ شود. سعی می کنند مهره های اصلی اخوان را در زندانی طولانی مدت نگه دارند و زمانی که آنها آزاد شدند، اخوان بیرون از زندان را  استفاده کنند. چرا که انها نمی توانند اسلام گرایی را در منطقه متمرکز کنند. 

آنها قصد دارند که از اسلام ضعیف شده در واقع همان اخوان المسلمین و دیگر نیروهایی اسلامی را در یک حزب جمع و سازماندهی کنند. این خطرش برای آنها کمتر از افراطی ها است چرا که مفتی های منطقه هم نسبت به تکفیری ها نگرانند. عربستان حتی چراغ سبز را به سیسی  داد که احکام اعدام صادر شود. آنچه که در مصر اتفاق افتاد در واقع یک جریان قضایی طبیعی و یک روند قضایی طی نشده در صدور حکم اعدام مرسی، قرضاوی و محمد بدیع نیست، بلکه این روندی است  ناشی از دو مساله، یکی اقتضائات سیاست خارجی و دیگری سیاست دوستی با عربستان است با توجه به دو تحلیلی که عرض کردم از ترس یا به توصیه عربستان حکم اعدام را صادر کرده است .

منظورتان از اقتضائات داخلی چیست؟

در داخل مصر نظامیان نمی توانند اخوان را سرکوب کنند. تجربه انور سادات و مبارک ثابت کرده است که اخوان ضعیف شده به نفع انهاست. اخوان زمان مبارک مخفی بود که در مجلس هم نماینده داشت که حزب منحله تلقی می شد. این نوع اخوان را آنها می پسندند زیرا خطرات انها بسیار کم است در دستگاه سیاسی قدرتی بلامنازع ظاهر نمی شوند به عنوان قدرتی هستند که محدود شده اند.

لذا اقتصائات نارضایتی در داخل مصر نسبت به نظامیان بسیار زیاد است آنها نمی توانند فضای طرفداران اخوان ها را ببندند و سرکوب کنند، زیرا انتخابات پارلمانی را  پییش دارند و نمی توانند جلوی اسلامگراها را بگیرند. مصر در استانه برگزاری انتخابات است، آنها ناگزیر به استفاده از اسلامگراها در صحنه انتخابات هستند. نکاتی که گفته شد، تغییرات دربار پادشاهی، اوضاع یمن، برخورد سیسی با اسلام گراها اهم مواردی است که بر اوضاع سیاسی مصر تاثیر گذاشته است.

 با توجه به توضیحات شما عربستان با یک تیر دو نشان می زند. یعنی با حمایت از اخوان قطر و ترکیه را هم به سمت خود می کشاند.
یکی از دلایل سعودی همین است. با توجه به شرایطی که در یمن دارد به این کشورها نیاز دارد که کلید حل آن تغییر موضع در قبال اخوان ها بود. زیرا ترکیه و قطر یکی از حامیان سرسخت اخوان ها هستند و در تحلیل بالا اشاره کردم به این که ملک سلمان نسبت به پادشاه قبلی ملک عبدالله با امیر جدید قطر مناسبات خوبی را برقرار کرده است. در حال حاضر عربستان به شدت به کمک مالی قطر نیازمند است و دیگر  اهداف عربستان به قدرت رساندن و حمایت از  حزب اصلاح یمن است. سعودی غیر از این حزب پایگاه دیگری در یمن ندارد پایگاه القاعده و داعش هم برای سعودی ها قابل اطمینان نیست. از این جهت می تواند به ترکیه نزدیک شود و با کمک آن حزب اصلاح و دیگر اخوان ها را برای حمایت از آل سعود بسیج کند.

49310