چرا اردوغان شکست خورد؟ سرنوشت دولت آینده ترکیه چه می‌شود؟/ پرونده ای برای انتخابات ترکیه

سعید جعفری پویا - اردوغان مدتها چشم به این انتخابات دوخته بود. کارزاری که می توانست گام اصلی باشد برای تحقق رویاهای او. تبلیغات انتخاباتی از خیلی وقت پیش شروع شده بود و اردوغان برخلاف قانون اساسی ترکیه که تاکید می کند رئیس جمهور این کشور نباید فردی جناحی و حزبی باشد در تمام این مدت به صورتی آشکار گام های عملی برای حمایت از عدالت و توسعه برداشت. 

بالاخره شمارش معکوس برای انتخابات ترکیه آغاز شد و احزاب و گروه های سیاسی این کشور در رقابتی تنگاتنگ و نزدیک مشغول افزایش آرای خود در میان جامعه این کشور بودند. روز سرنوشت اردوغان فرا رسید و مردم با حضور در پای صندوق های رای باید سرنوشت چهار ساله دولت خود را تعیین می کردند. برخی از ناظران سیاسی با توجه به حضور همه جانبه اردوغان و همچنین تلاش او برای تغییر قانون اساسی ترکیه از این رقابت تحت عنوان پایان اردوغان یا آغاز دوباره او؟ یاد می کردند.

از همان پیش از برگزاری انتخابات هم مشخص بود که کردها نقش ویژه ای در نتیجه انتخابات ایفا می کنند. چرا که آنها این‌بار برای نخستین بار در ائتلافی یکپارچه کردی تحت عنوان دمکرات خلق‌ها در انتخابات شرکت کرده و گمانه‌زنی‌ها حاکی از این بود این‌بار شانس کسب حد نصاب ۱۰ درصدی برای کردها جدی‌تر از همیشه است. جریان‌های سیاسی ترکیه علاوه بر انتقاد بر فضای سیاسی داخلی ترکیه، سیاست خارجی عدالت و توسعه را پاشنه آشیل این حزب می‌دانستند. چرا که عملکرد سوال‌برانگیز و پرهزینه آنکارا در تحولات موسوم به بهار عربی هزینه‌های جدی را متوجه این کشور نمود.

بالاخره روز سرنوشت فرا رسید و مردم به پای صندوق های رای آمدند تا به آرزوهای اردوغان پاسخ دهند. پس از پایان انتخابات و اعلام نتایج، تقریبا همه نظر بودند که کردها شگفتی‌ساز شدند. جایی که اردوغان در دورترین فاصله از آرزوها و ایده‌آل‌هایش قرار می‌گرفت. 

پس از شمارش حدود ۹۹ درصد آرا، مشخص شد که هیچ حزبی نتوانسته به ۵۰ درصد آرای لازم برای تشکیل دولت مستقل دست یابد. در نتیجه حزب عدالت و توسعه باید دولتی ائتلافی تشکیل دهد. بلافاصله پس از اعلام نتایج ناظران و تحلیلگران این انتخابات را نه مردم ترکیه به اردوغان تفسیر کردند. در شرایطی که عدالت و توسعه در سه دوره اخیر توانسته بود به تنهایی اکثریت مطلق آرا را کسب کند و بدون نیاز به احزاب دیگر دولت را تشکیل دهد، این‌بار مجبور است به سمت احزاب دیگر هم برود. شبکه‌های خبری دنیا در تحلیل‌های متفاوتی این نتایج را مورد تفسیر قرار دادند و همه دنبال این پاسخ بودند که چرا اردوغان شکست خورد؟ برخی از افزایش اقتدارگرایی او می‌گفتند و برخی هم نقش عامل کردی را پررنگ می‌دانستند. ضمن اینکه در عموم تحلیل‌ها سیاست خارجی پر سر و صدای این کشور هم در عموم تحلیل‌ می‌گنجید. سیامک کاکایی کارشناس مسائل ترکیه در گفتگو با خبرآنلاین تاکید می‌کند: از قدرت گرفتن کردها تا اقدامات اردوغان و یک‌سری مجموعه عوامل سبب شکل‌گیری این نتیجه شد. خبرآنلاین در اینفوگرافی نتایج انتخابات ترکیه را هم مورد تحلیل قرار داد که می‌توانید آن‌را {اینجا} ببینید.

در شرایطی که همه منتشر نخستین واکنش اردوغان به نتایج انتخابات بودند او در سخنانی اظهار داشت: هیچ حزبی نتوانسته اکثریت مطلق را به دست آورد و در نتیجه از همه احزاب خواست با یکدیگر همکاری کنند تا دولت آتی ترکیه تشکیل شود. هرچند اردوغان از اولویت داشتن نظر مردم سخن می‌گفت اما کیست که نداند او تا چه اندازه از برباد رفتن آرزوهایش غمگین است. با این نتایج اردوغان بیش از همیشه با رویاهایش فاصله گرفت. رجب طیب تا همین چند ماه پیش رویاهای دور و درازی در سر داشت. از ماندن در قدرت تا سال ۲۰۲۳ و جشن حضور در چانکایا و کاخ سفید در یکصدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه گرفته تا تغییر قانون اساسی از نیمه پارلمانی به تمام ریاستی. حالا اما اردوغان بخش قابل توجهی از این آرزوها را بر باد رفته می بیند.

البته در میان نخبگان سیاسی ترکیه بسیاری بر این باور بودند این شکست بیش از اینکه نتیجه اقدامات اردوغان باشد انعکاس رفتار و مدیریت ضعیف احمد داوود اوغلو در اداره کشور بوده است. تئوریسین پیشین سیاست خارجی ترکیه که سابقه انجام کار اجرایی آن‌هم در این سطح را نداشت، نتوانست اوضاع کشور را به سمت آرامش سوق دهد. در آنسو البته برخی ناظران هم بر این باور بودند که داوود اوغلو برنده اصلی این انتخابات است چرا که حالا به نظر می رسد این داوود اوغلوست که اینده حزب را رقم خواهد زد. چرا که  خیلی زود تصمیم گرفت ظرف یک هفته جلسه فوق العاده کنگره حزب عدالت و توسعه را تشکیل دهد تا هم جلوی شایعات اخیر مبنی بر انشعاب حزب را بگیرد و هم با وارد کردن برخی افراد هشدار و زنگ خطری را به دیگر احزاب بدهد که در صورت کارشکنی انتخابات زودرس را نیز در دستور کار قرار می‌گیرد. 

اما این انتخابات یک سوپر پوپولیست دیگر را هم به ترکیه معرفی کرد. در شرایطی که همه اردوغان را مناسب این ویژگی می‌دانستند جریان دموکرات خلق‌ها با معرفی صلاح‌الدین دمیرتاش نشان داد که می‌توانند رقیب قدرتمندی در این عرصه معرفی کنند. رهبر جوان و چپگرای کردها که همانند دیگر دوستانش در این طیف فکری در سراسر جهان عوام فریبی را در دستور کار خود قرار داده و شعارهای لمپنی و جذاب برای طبقات احتماعی پایین را در صدر برنامه های خود قرار داده از نطقی عجیب از نزدیک بودن محاکمه اردوغان خبر داد. دمیرتاش در سخنانی تاکید کرد، اردوغان نگران نباشد، محاکمه او عادلانه خواهد بود. مشخص نیست این مرد جوان کرد که ظاهرا سر پر سودایی دارد چگونه با کسب حدود ۱۲ درصد آنهم در انتخابات پارلمانی به این نتیجه رسیده که می‌تواند برای رئيس جمهوری که بیش از ۵۰ درصد رای آورده خطر و نشان بکشد و حتی نوید محاکمه او را بدهد؟

حالا با تمام تفاسیر عدالت و توسعه ۴۵ روز فرصت دارد دولت آتی را تشکیل دهد. دولتی که حتما ائتلافی خواهد بود. داوود اوغلو می‌تواند یا با کردها که حدود ۱۳ درصد رای آورده‌اند یا با حزب حرکت ملی دولت باغچه‌لی که نزدیک به ۱۵ درصد آرا را به خود اختصاص داده ائتلاف کند. هرچتد رهبران هر دوی این احزاب در اظهارنظرهای جداگانه این احتمال را تکذیب کرده‌اند. اگر عدالت و توسعه از انجام چنین کاری ناکام بمانند این فرصت در اختیار حزب دوم یعنی جمهوری خواه خلق به رهبری قلیچدار اوغلو قرار می‌گیرد. حزبی که تقریبا غیر ممکن است بتواند با دو حزب دیگر یعنی دموکرات خلق‌ها و حرکت ملی به توافق برسد. بر این اساس و در آن صورت انتخابات دوباره در دستور کار قرار می‌گیرد. برخی از رسانه‌های ترکیه در روزهای اخیر از بازی خطرناک اردوغان و عدالت و توسعه برای تغییر سرنوشت انتخابات خبر دادند. آنها در گزارش‌هایی تاکید کردند ممکن است داوود اوغلو و اردوغان با بازی با ارزش سهام نوعی بی ثباتی اقتصادی را به اقتصاد ترکیه وارد سازند تا مردم دوباره به یاد دوران بی ثبات حکومت‌های ائتلافی و ناپایدار دهه ۹۰ میلادی بیفتند. در نتیجه و پس از بی‌فرجام ماندن تلاش‌ها برای تشکیل دولت ائتلافی، انتخابات دوباره برگزار شود و در آنجا مردم از ترس تکرار تجربه تلخ دولت‌های چند حزبی در دهه ۹۰ اینبار عدالت و توسعه را بر می گزینند و هم داوود اوغلو می‌تواند یکباره دیگر به تنهایی در دولما باحچه‌سی حضور داشته باشد و هم اردوغان به آرزوی‌های دیرینش نزدیک می‌شود.

49308