دهشیری: سیاست داعش مبتنی بر ملیت‌سازی خشونت‌آمیز است

یک استاد دانشگاه با بیان این که بحران هویت و معنا در جامعه عرب به ویژه در عراق و سوریه یکی از علت‌های عمده ایجاد داعش است تصریح کرد:‌ غرب به دنبال داعش تضعیف شده است.

به گزارش خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، محمدرضا دهشیری، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه در نشست تخصصی "بررسی ریشه‌های شکل‌گیری داعش و آینده پژوهشی وضعیت منطقه" که از سوی معاونت بین‌الملل سازمان بسیج مستضعفان برگزار شده بود به تشریح زمینه‌های فکری و اندیشه‌ای داعش و چگونگی شکل گیری آن پرداخت و افزود:‌ آن چه که باعث شکل‌گیری داعش شد در حقیقت یک نوعی بازگشت به خویشتن و جست‌وجوی هویتی جدید بود. در واقع وجود بحران هویت و معنا در جامعه عرب به ویژه در اهل سنت عراق و سوریه باعث ایجاد داعش شد. آن‌ها در واقع می‌خواستند هویت اهل سنت را احیا کنند و احساس می‌کردند که در اثر حکومت شیعیان به نوعی سنی‌ها سرخورده شده اند. و این نوع احساس سرخوردگی باعث شد که آن‌ها یک نوع هویت مقاومت از خود بروز دهند. در واقع این هویت مقاومت به یک گسست هویتی بر می‌گردد که مرزی خونین‌وار بین شیعه و سنی قائلند.

این استاد دانشگاه با بیان این که در واقع آن‌ها به دنبال ایجاد یک نوع هویت انحصاری بوده‌اند در مورد پایه‌های این هویت انحصاری گفت: یکی از پایه‌های این هویت شریعت است. آن‌ها تفسیر خاصی از شریعت دارند که مبتنی بر نقل‌گرایی است و بر اساس همین موضوع آن‌ها در دو جبهه درگیر هستند. جبهه اول تشیع است، که مبتنی بر نگاه عقل‌گرا و مبتنی بر اجتهاد است.

دهشیری در مورد جبهه دوم گفت: جبهه دوم مدرنیته است و آن‌ها معتقدند که غرب مظهر مدرنیته است و به نوعی این مدرنیته را جاهلیت مدرن می‌دانند که باید با آن مبارزه کنند.

او با اشاره به این که آن‌ها تفسیر حداکثری از دین دارند تصریح کرد: داعش معتقد است که اول باید با شیعه مبارزه کرد و بعد از آن اقدام به مقابله با مدرنیته غربی کرد.

معاون مرکز ملی مطالعات جهانی شدن در ادامه صحبت‌هایش به تشریح اختلاف داعش و القاعده پرداخت و گفت: داعش اولویت اولش مبارزه با شیعه و سپس مرزبندی با غرب است ولی القاعده دشمن اول خود را غرب می‌داند و در مرحله دوم با شیعیان دشمن است.

وی با بیان این که آن‌ها (گروه‌های سلفی و تکفیری) دوران صدر اسلام یعنی دوران خلفای راشیدن را دوران طلایی می‌دانند وبا پیروی از علمای سلفی درصدد هستند حکومت جدیدی را ایجاد کنند افزود: در مورد حکومت جدید نیز در بین آن‌ها تفسیر متفاوتی وجود دارد و هر گروه تفسیر انحصاری خود را دارد. مثلا داعش معتقد است که تفسیر آن‌ها از حکومت اسلامی بر حق است و جبهه النصره تفسیر خودش از حکومت اسلامی را بر حق می‌داند. در واقع آن‌ها هر کدام خود را تمام حقیقت می‌دانند و معتقدند گروه‌های دیگر هم‌فکرشان در این ارتباط به خطا رفتند.

این استاد دانشگاه با اشاره به پایه‌های ایدئولوژیک این گروه‌ها گفت: آن‌ها پایه‌های حکومت خودشان را مبتنی بر خدا محوری و شریعت می‌دانند. در نگاه آن‌ها افراد به سه دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول کسانی هستند که از آن‌ها تبعیت می‌کنند و به نوعی در زمره‌ی داعش محسوب می‌شوند. گروه دوم کفار هستند که جزیه پرداخت می‌کنند و گروه سوم نیز کسانی هستند که با آن‌ها مخالفند و باید کشته شوند. آن‌ها سرزمین‌هایی را که اشغال کرده‌اند را دارالاسلام می‌دانند و به نوعی به ملیت‌سازی خشونت‌آمیز گرایش دارند. آن‌ها تاکید بر آن دارند که هر کس با آن‌ها مخالف است باید از بین برود. علاوه بر شیعیان، با کردها و ایزدی‌ها و ترکمن‌ها نیز مبارزه می‌کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که داعش تفسیر متحجرانه از دین دارد ادامه داد: در حالی که آن‌ها از نظر فکری و اعتقادی خود را به نوعی ضد جهانی شدن معرفی می‌کنند ولی از ابزارهای جهانی شدن و فضای مجازی حداکثر استفاده را می‌کنند و بسیاری از مواقع از همین فضای مجازی جذب نیرو می‌کنند. در تصاویری که از کشتن افراد ارائه می‌دهند از سبک‌های هالیوودی استفاده می‌کنند و به نوعی می‌خواهند اقتدار خودشان را نشان دهند و به نوعی در تلاش هستند که فراواقعیت را جایگزین واقعیت کنند.

دهشیری با اشاره به این که داعش تلاش می‌کند که در فضای مجازی این تصور را ایجاد کند که گروهی قدرتمند است که می‌تواند مناطق زیادی را در اختیار بگیرد افزود: داعش به نوعی هویت خشونت‌آمیز خود را به عنوان عنصر قدرت جلوه می‌دهد و به نوعی یک مرز هویتی بین خود و دیگران ایجاد کرده است.

او با تاکید بر این که در حال حاضر مساله داعش به یک مساله‌ی هویتی در جهان عرب تبدیل شده است و توانسته تعدادی از اهل سنت رابه سمت خود جذب کند، گفت: آن‌ها این گونه تبلیغ می‌کنند که دولت فعلی عراق با صفویان که منظورش همان شیعیان است همراهی می‌کند و معتقدند که باید حکومت فعلی عراق را از بین برد.

این استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه با بیان این که جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا داعش را به عنوان یک تهدید تلقی کرده است گفت: کشورهای دیگری نیز اعلام کردند که داعش تهدید امنیتی است و شاید بتوان به جهانی شدن تهدید امنیتی داعش اشاره کرد و این تهدید دیگر محدود به منطقه نیست.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران معتقد است که باید با داعش مقابله هوشمند صورت بگیرد که این مقابله مبتنی بر مقابله نظامی و نرم است. در واقع علاوه بر این که با این گروه باید مقابله نظامی کرد چرا که به سلاح‌های پیشرفته دسترسی دارد از طرف دیگر زمینه‌های فرهنگی که در عراق باعث ایجاد داعش شده است را اصلاح کرد و این نیازمند کار اعتقادی و فرهنگی است. به نحوی که اهل سنت احساس وجود یک مرز خون‌بار بین خود و اهل شیعه را نداشته باشند.

دهشیری با اشاره به این که این گروه با فروش قاچاقی نفت و غارت اموال عمومی توانسته به سرقت هنگفتی دست پیدا کند و بر مناطق نفت‌خیز تسلط داشته باشد ادامه داد: در بحث مقابله با داعش ضربه زدن به توان اقتصادی این گروه باید مورد توجه قرار بگیرد.

دهشیری در ادامه سخنانش به تشریح سه سناریو در ارتباط با آینده تحولات منطقه پرداخت و تصریح کرد: سناریوی اول که از آن به عنوان خلیفه گرایی جدید تعبیر می‌شود آن است که داعش مبتنی بر تفسیر ایوئولوژیک خود و مقابله با شیعیان و غرب، منطقه پرآشوبی را ایجاد کند و این که دایره فعالیت خود را از مرزهای سوریه و عراق به اردن و عربستان گسترش دهد. موضوعی که در حال حاضرعربستان از آن احساس تهدید می‌کند.

وی سناریوی دوم را قرون وسطی‌گرایی تعبیر کرد و گفت: در این سناریو هویت غیر ملی نسبت به هویت ملی اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند و واحدهای سیاسی به اجزای کوچک‌تری خرد می‌شوند.

دهشیری در این ارتباط ادامه داد: در این سناریو به دلیل ظهور فضای جدید مجازی هویت غیر ملی جایگزین هویت جغرافیایی کنونی می‌شود به نحوی که مثلا عراق و سوریه هر کدام به سه قسمت تقسیم شوند و این کشورها تبدیل به واحدهای کوچک‌تری شوند. و در ادامه آن، اقتدار حکومت‌ها در سراشیبی سقوط قرار بگیرد و سیاست هویتی مبتنی بر قومیت جایگزین سیاست جغرافیایی کنونی که مبتنی برمرزهاست شود.

این استاد دانشگاه در تشریح سومین سناریو که خوشبینانه‌ترین سناریو بود گفت: در این سناریو جامعه بین‌الملل با تشخیص خطر داعش به مقابله با این گروه می‌پردازد و از مسلح شدن هر چه بیش‌تر داعش جلوگیری می‌کند. در این سناریو باید قطعنامه‌ای در شورای امنیت تصویب شود که هیچ کشوری حق کمک نظامی به داعش را نداشته باشد همان کاری که عربستان در مورد یمن انجام داد.

بر اساس این سناریو حمایت‌های تسلیحاتی برخی از کشورهای عربی و غیرعربی باید قطع شود. و یک نوع تفسیر حداقلی از اسلام در کشورهای سوریه و عراق شکل بگیرد که منجر به تصادم تفسیر حداکثری شیعه و سنی نشود.

او ادامه داد: در این سناریو تفسیر حداقلی از اسلام صورت می‌گیرد و به نوعی صلح به منطقه بر می‌گردد و هویت‌های مبتنی بر ژئوپولتیک بار دیگر بازگشت پیدا می‌کند و دولت‌ها اقتدار خود را پیدا می‌کنند. من امیدوارم با شکست داعش از نظر اقتصادی، سیاسی و نظامی، سناریو سوم محقق شود و یک همکاری منطقه‌یی و بین‌المللی جهت مبارزه با این گروه ایجاد شود.

معاون مرکز ملی مطالعات جهانی شدن در مورد نگاه غرب به داعش اظهار کرد: غرب به نوعی خواستار داعش تضعیف شده است. و از سوی دیگر به هیچ وجه خواهان این نیست که نیروهایی که از غرب به داعش پیوستند بار دیگر به غرب برگردند و به نوعی این موضوع را مدیریت می‌کنند.

دهشیری گفت: غرب نمی‌خواهد داعش نابود شود بلکه می‌خواهد تضعیف شود و به عنوان یک شمشیر بالای سر کشورهای منطقه باشد.

وی در پاسخ به این سوال که اخیرا کلیپی در فضای مجازی پخش شده که ایران موشک‌های لازم را به عراق فرستاده و این که آیا نوع کمک ایران به عراق از حالت مستشاری به حالت نظامی تغییرکرده است افزود: من معتقدم که ایران کمک نظامی نکرده و در فاز مستشاری باقی مانده است.

او در مورد حمایت عربستان از داعش نیز گفت: تردیدی نیست که عربستان حمایت مالی از این گروه می‌کند ولی از طرف دیگر عربستان نمی‌خواهد که این گروه وارد مرحله جغرافیایی‌اش شود در واقع سیاست عربستان دور کردن داعش از مرزهای خود است.

انتهای پیام