بعیدی نژاد: نتیجه کنفرانس ان پی تی برای ایران شکست نبود

به گزارش خبرنگار مهر، حمید بعیدی نژاد، مدیر کل اداره امور خلع سلاح و مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در مطلبی با عنوان كنفرانس «ان پی تی؛ شكستِ چه كسی؟ شكستِ چه چیزی؟» به تشریح آنچه در کنفرانس ان پی تی در که روز گذشته در آمریکا به پایان رسید پرداخت.

بعیدی نژاد در این مطلب که در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد، نوشت: به چند دلیل نمی خواستم دیگر در مورد كنفرانس ان پی تی و نتایج آن صحبت كنم، هم بخاطر خستگی، هم اینكه به اندازه كافی در مورد آن خدمتتان گزارش كرده ام. اما باز به دو دلیل احساس كردم شاید لازم باشد یك جمع بندی آخری هم داشته باشم، اول بخاطر آنكه از مجموعه اخبار منتشره در داخل كشوراحساس كردم ممكن است برای برخی دوستان برداشتهای نادرستی در مورد نتایج كنفرانس مطرح شود و دوم آنكه شاید اگر الان مطالبی كه هست گفته نشود، یا از خاطره ها پاك می شود و یا تازگی مباحث از بین برود و ممكن است دیگر حوصله ای برای نوشتن و خواندن پیرامون این موضوع پیدا نشود. اما محور این بحث آخری كه می خواهم خدمت شما عرض كنم آنست كه شكست این كنفرانس به چه معناست، آیا این به معنی آن است كه ما یك هدفی داشتیم و به آن هدف نرسیدیم وشكست خوردیم، یا به این معناست كه اعضا در سیاست هایشان شكست خوردند.

وی در ادامه با طرح این سئوال که شكست كنفرانس یعنی چه؟، بیان کرد: برای توضیح این مطلب باید اول از همه به این امر توجه کرد كه شكست یك اقدام و یك ابتكار در عالم سیاست، معنای واحدی برای همه اطراف ندارد، و می تواند حتی برای هر یك از اعضا معانی متفاوتی هم داشته باشد. به همین اعتبار در عالم سیاست وعالم روابط بین المللی شكست و پیروزی مفاهیمی اعتباری هستند، یعنی در واقع عدم توافق در خصوص یك موضوع كه از آن به شكست تعبیر می شود حتی ممكن است و حتما همینطور هم هست كه در آن واحد به نفع یك از اطراف دیگر است. خیلی وقتها مثل مرحله مقدماتی در صعود تیم ها در یك گروه بندی است كه شكست در یك مسابقه بین دوتیم برای یكی از آن تیمها شكست و برای تیم سوم گروه كه منتظر شكست این تیم در این گروه است، پیروزی محسوب می شود، و این واقعیت زندگی در دنیاست. و نكته اصلی اینجاست كه به هرصورت شكست یا پیروزی در روابط بین المللی بدون آثار مهم خود نیست. با این مقدمه اجازه بدهید ببینیم شكست كنفرانس ان پی تی برای چه كسانی شكست بود و برای چه كسانی احیانا پیروزی بود.

بعیدی نژاد نوشت: برای ایران: اگر نگوییم نتیجه این كنفرانس برای ایران موفقیت بود حتما شكست نبود. همه اعضا در تماسهای مكرری كه به هیات ایران مراجعه می كردند، از نوع تعامل و سیاستی كه ایران در اجلاس اتخاذ کرده بود تقدیر می کردند. اصول این سیاست تاكید بر حفظ مبانی مبتنی بر عقلانیت و در عین حال استواری وثبات قدم در حفظ اصول اساسی معاهده بود. ایران نقش مهمی در تفاهمات بدست آمده میان اعضا داشت و واقعا همانگونه كه در سخنرانی پایانی گفت می توانست سند پیشنهادی رئیس را بعنوان توافق حداقلی اجلاس بپذیرد.

تیم كارشناسی پنج نفره ایران فوق العاده بود و توانست تمام مواضع حداقلی ایران و عدم تعهد را در سندی كه نزدیك به صدو نود بند داشت و همه بندها هم نكات بسیار مهم حقوقی، سیاسی و فنی داشت تامین كند. ریاست ایران بر عدم تعهد كه خود مسؤولیت بسیار مهم و حساسی بود نیز به گفته همه اعضای عدم تعهد حرفه ای و جامع بود. همه از رهبری مؤثر ایران قدردانی می كردند و این را در جلسات رسمی نیز اعلام می كردند.

بعیدی نژاد در ادامه این مطلب نوشت: جنبش عدم تعهد: برای جنبش نیز قطعا این كنفرانس شكست محسوب نمی شد. اعضای جنبش نقش تعیین كننده ای در تدوین سند نهایی داشتند و در خصوص هر موضوعی مواضع خود را كه تدوین شده بود اعلام می كردند و آنها را با دیگران در میان می گذاشتند و در انتها نیز با آنكه در مجموع تعهدات كشورهای هسته ای را خیلی رضایتبخش نمی دانستند، از طریق ایران اعلام كردند كه آماده بودند با سند پیشنهادی كه بعنوان یك مجموعه  حداقلی كه می توانست در این پنجسال حركتی رو به جلو باشد موافقت كنند.

گروه كشورهای غربی پیشرو: اتریش، سویس، هلند، سوئد، ایرلند و ژاپن بسیار خوب كار كردند. تمركز و كار مشترك این گروه از كشورها با اعضای عدم تعهد در خصوص شناسایی اصول مهم گفتمان جدید تاكید بر ابعاد غیر انسانی استفاده ازسلاح های هسته ای و بر ضرورت اتخاذ اقدامات عملی وعینی ازجمله وضع مقررات حقوقی برای اجرای موثر خلع سلاح هسته ای یك حركت بسیار جدید بود كه در جریان كنفرانس ان پی تی به بلوغ رسید و قطعا ادامه خواهد یافت. تغییر گفتمانی در خصوص برخورد با سلاح های هسته ای از گفتمان امنیتی به گفتمان عواقب غیر انسانی استفاده از این سلاحها، بسیار برای پیشبرد هدف خلع سلاح هسته ای تعیین كننده خواهد بود. كشورهای این گروه پیشرو غرب در تغییر این مبانی گفتمانی كه در كنفرانس اتفاق افتاد قطعا موفق بودند و بیانیه اتریش به نمایندگی جمع كثیری از كشورهای عضو معاهده شاهد آنست.

فرانسه، روسیه و چین: این سه كشور هسته ای چهار هفته سخت را گذراندند و ترجیح آنها قطعا عدم تصویب بخش خلع سلاحِ سند پیشنهادی رئیس اجلاس بود كه علیرغم مخالفت آنها با اصرار عدم تعهد و كشورهای پیشرو گروه غرب به پیش رفته بود. ولی آنها بدرستی صلاح ندیدند كه با این پیشنهادات كه البته پذیرش آن برای آنها بعنوان كشورهای هسته ای كار سختی بود مخالفت كنند. آنها نهایتا جلوی خواسته های اكثریت كشورهای جهان نایستادند ولی مخالفت سه كشور با تصویب سند خیال آنها را راحت كرد. آنها قطعا تا حد زیادی راضی و مشعوف هستند

بعیدی نژاد ادامه داد:  آمریكا و انگلیس؛ این دو كشور شكی نیست كه بازنده اصلی بودند. آنها هم در مقابل حركت منسجم عدم تعهد و گروه پیشرو غرب خیلی سختی ها كشیدند ولی با دشواری و برای آنكه مجبور نباشند در برابر اراده جمع وسیعی از كشورهای جهان قرار گیرند، تن به تعهداتی دادند كه برای آنها آسان نبود. آنها چهار هفته سخت را تجربه كردند و فقط برای عدم مخالفت با سند پیشنهادی تعهدات مهمی را پذیرفتند. ولی در نهایت اسرائیل آنها را مجبور به این كرد كه در برابر اراده جمع وسیعی از كشورهای عضو معاهده بایستند، آنهم در مخالفت با موضوع خاورمیانه كه بعنوان دو كشور بانی قطعنامه ایجاد منطقه عاری از سلاح های هسته ای در خاورمیانه متعهد به اجرای موثر آن هستند. اوباما حتی نماینده ای به تلاویو اعزام كرد ولی نتوانست آنها را راضی كند. اسرائیل كه برای آنها واقعا تحمیلی است، از آنها میخواهد كه هر وقت اسرائیل خواست جلوی تشكیل كنفرانس ایجاد منطقه عاری از سلاحهای هسته ای در خاورمیانه را كه آمریكا و انگلیس به آن متعهد هستند بگیرند. بی شك اوباما باید از موضع بی بی خیلی عصبانی باشد.

كانادا: كانادا از همه بدتر بود. كانادا خیلی سالها نقش بسیار موثری در مباحث خلع سلاح هسته ای داشت و دنیا به آنها بعنوان كشوری كه در پروژه ساخت سلاح هسته ای بعنوان پروژه منهتن نقش داشتند ولی به سراغ سلاح هسته ای نرفتند و آنرا با اختیار كنار گذاشتند احترام می گذاشت. دیپلماتهای فهیم كانادایی كه همواره از بهترین و مستقل ترین دیپلماتهای حرفه ای بودند در مذاكرات خلع سلاح همواره نقش شخصیتهای پیشرو را ایفا میكردند. اما متاسفانه كانادا در این چند سال نقش یك كشور گوش به مواضع اسرائیل را پیدا كرده است و به همین دلیل تمام نقش گذشته خود را از دست داده است. دیگر كسی در اجلاسهای ان پی تی از كانادا كه زمانی كشوری پیشرو بود یاد نمی كند. وقتی با دیپلماتهای سابق كانادا كه با هم آشنایی دیرینه داریم مواجه میشویم، فقط آهسته به ما میگویند ما از مواضع دولت خودمان خجالت میكشیم و نمیدانیم تا كی باید این تحقیرها را تحمل كنیم. آنها در انتظار روزی هستند كه از سیطره دولت دست راستی افراطی خود خلاص شوند.

مدیر کل بین الملل وزارت خارجه کشورمان ادامه داد: اسرائی؛ بازنده بودن اسراییل نیاز چندانی به اثبات ندارد. آنها منزوی ترین در خاورمیانه هستند و كسی جز آمریكا و انگلیس حاضر نیست سرنوشت خود را با آنها گره بزند. عضویت رسمی فلسطین بعنوان یك دولت در كنفرانس شرایط آنها را مشكل دار تر می كند. اما درموضوع خلع سلاح هسته ای در قالب تغییر گفتمانی از امنیت به عواقب غیر انسانی استفاده از آنها، بركات زیادی در آینده خواهیم داشت.

بر اساس این گزارش کنفرانس خلع سلاح هسته ای هر ۵ سال یک بار با حضور امضاكنندگان معاهده منع تكثیر تسلیحات هسته ای برگزار می شود. این كنفرانس ها برای نظارت بر میزان گستردگی تسلیحات هسته ای در جهان حصول اطمینان از اجرای  مفاد معاهده برگزار می شود. این دوره از اجلاس بازنگری «ان پی تی» که از حدود یک ماه پیش آغاز شده بود روز گذشته با كارشكنی امریكا بدون توافق بر سند نهایی پایان یافت.

آمریکا، انگلیس و کانادا عاملان شکست کنفرانس ان پی تی

بعیدی نژاد روز گذشته نیز در صفحه اینستاگرام خود روایتی از این کنفرانس بیان کرد. بعیدی نژاد نوشت: در حالی كه پس از چهار هفته مذاكره شبانه روزی انتظار می رفت كنفرانس بازنگری بتواند سند نهایی اجلاس را تصویب كند، به یكباره امریكا و انگلیس و كانادا اعلام كردند كه به دلیل عدم رضایت از متن بخش مربوط به ایجاد منطقه عاری از سلاح های هسته ای در خاورمیانه، نمی توانند با متن پیشنهادی ریاست كنفرانس موافقت كنند. ایران به عنوان ریاست جنبش عدم تعهد با توجه به آثار مخالفت این سه كشور با تصویب سند اجلاس، تمام تلاش خود را به عمل آورد تا مانع شكست كنفرانس شود، ولی با توجه به عدم همكاری این سه كشور، پیشنهاد كرد برای آنكه كشورهای عضو معاهده بتوانند موضع خود را پیرامون این موضوع بررسی و اعلام كنند، كنفرانس موقتا تعطیل شود. بعد از تعطیلی موقت جلسه، جلسه اعضای جنبش عدم تعهد تشكیل و پیشنهادات ایران را به عنوان مبنای موضع عدم تعهد تصویب كرد. با تشكیل مجدد كنفرانس، ایران از طرف اعضای جنبش عدم تعهد این موارد را به عنوان اصول موضع عدم تعهد اعلام كرد: «ما یاس عمیق و ناراحتی شدید خود را از بیانیه های سه كشور امریكا، انگلیس و كانادا كه با اقدام خود مانع تصویب سند محتوایی و مآلاشكست كنفرانس شدند، اعلام می كنیم. سند ارایه شده توسط ریاست كنفرانس كه حاوی ارزیابی كنفرانس از نحوه اجرای معاهده از یك طرف و تعیین نقشه راه آینده مذاكرات مربوط به خلع سلاح هسته ای بود، حاصل تلاش های تمامی هیات های شركت كننده برای حصول توافق بود كه متاسفانه همه این تلاش ها با مخالفت این سه كشور به هدر رفت. جنبش عدم تعهد این آمادگی را داشت كه با وجود ضعف های زیادی كه این متن داشت با آن موافقت كند. ولی متاسفانه این سه كشور فقط برای تامین منافع یك رژیم غیر عضو معاهده كه با توان هسته ای نظامی خود تمام صلح و امنیت منطقه خاورمیانه و جهان را به خطر انداخته است، حاضر شدند بهای سنگین مخالفت با سند را به جان بخرند. ما از تلاش های رییس كنفرانس برای ارایه سندی كه می توانست از نظر ما نگرانی های اصلی اعضای معاهده را تامین كند، تشكر می كنیم. بعیدی نژاد در ادامه افزود: به دنبال سخنرانی ایران كشورهای زیاد دیگری نیز از موضع سه كشور مخالف ابراز نگرانی كردند. اقدام به موقع ایران و جنبش عدم تعهد در تعطیلی موقت جلسه و اعلام موضع صریح جنبش عدم تعهد در اعلام آنكه حدود ١٢٠ كشور عضو معاهده آماده بودند با متن پیشنهادی رییس موافقت كنند، به طور روشنی مشخص كرد كه مسوولیت شكست كنفرانس به طور روشن و واضح بر عهده سه كشور امریكا، انگلیس و كانادا است.

نقش فعال ایران در جلوگیری از شکست کنفرانس

مدیر کل اداره امور خلع سلاح و مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در بخش دیگری نیز درباره نقش ایران در این کنفرانس نوشت: ایران بعنوان ریاست عدم تعهد نقش فعالی در مذاكرات این حساس ترین روز مذاكرات ایفا کرد و واقعا از هیچ تلاشی برای جلوگیری از شكست كنفرانس مضایقه نكرد. مشورتهای ایران با ریاست كنفرانس، خانم فروخی از الجزایر و هماهنگیهایی كه با كشورهای عدم تعهد انجام داد همه در جهت كمك به موفقیت كنفرانس بود كه مورد تقدیر بسیاری از كشورهای عضو غیر متعهدها و غیر عضو نیز قرار گرفت. امروز تمامی روز را در مشورت با كشورهای عدم تعهد و ریاست كنفرانس سپری كردیم، ولی متاسفانه تلاشهای ما نتوانست سه كشور مخالف كنفرانس را از سیاست خود منصرف نماید. ایران حتی موفق شد كه كشورهای جنبش عدم تعهد را قانع كند كه اعلام نمایند علیرغم ضعفهای متن پیشنهادی رییس با آن همراهی كرده یا حداقل با آن مخالفت نخواهند كرد. اما متاسفانه موضع منفی سه كشور تغییری نكرد. كشورهای جنبش عدم تعهد بویژه از این جهتگیری صریح آمریكا و انگلیس در دفاع از اسراییل خیلی عصبانی و ناراحت بودند و مرتب میگفتند این دو كشور با این موضعگیری صریح به نفع اسراییل و پرداخت هزینه سنگین آن ضعف های عمیق سیاسیت خارجی خود را به نمایش گذاردند. بسیاری از سازمانهای غیردولتی بین المللی و همچنین كشورها نیز این موضع اعلام شده توسط عدم تعهد را تكرار میكردند كه واقعا انصاف نبود كه منفعتهای اصولی یك كنفرانس موفق ان پی تی، قربانی دفاع از منافع اسراییل بعنوان غیر عضو معاهده شود. برخی نیز تحلیل میكردند كه رویارویی إمریكا و اسراییل در قالب اختلاف آنها در مذاكرات هسته ای، دیگر امكان انعطافی برای امریكا در عدم حمایت كامل از اسراییل در دیگر زمینه ها باقی نگذارده است. یكی از محققین كانادایی الاصل خلع سلاح میگفت من از موضع كشورم كه بدست دولت افراطی های دست راستی طرفدار اسراییل تعیین میشود خجالت میكشم.