هوشمندسازی سیستم حمل و نقل ریلی در جهان

چند روز قبل در خبرها گفته شد که یک قطار مسافربری وابسته به شرکت آمتراک امریکا در شمال فیلادلفیا از ریل خارج شد و بر خلاف آنکه همگان تصور می‌کردند فناوری‌های نوین و پیشرفته جلوی چنین اتفاقی را می‌گیرند، این حادثه 6 کشته و 140 زخمی برجا گذاشت. این قطار با 243 خدمه و مسافر در مسیر واشنگتن به نیویورک حرکت می‌کرد. از نگاه کارشناسان فناوریٰ در شرایطی که سیستم حمل و نقل ریلی به فناوری‌های مسیریابی، ماهواره‌ای و راهبردی مجهز هستند این سانحه یکی از بزرگترین سوانح ریلی امریکا در عصر تکنولوژی یک فاجعه محسوب می شود. این روزها فناوری هوشمندی با نام «کنترل مثبت ترن» (PTC) ارائه شده است که به کمک گیرنده‌های ماهواره‌ای و ابزارهای مسیریابی می‌تواند چند دقیقه زودتر خطرات احتمالی را شناسایی کند و قطاری که با سرعت بیش از 100 مایل در ساعت حرکت می‌کند را به صورت خودکار نگه دارد. «رابرت ساموالت» مدیر سازمان ملی امنیت حمل‌ونقل امریکا گفت که اگر این فناوری در قطار منطقه‌ای واشنگتن- نیویورک نصب شده بود چنین اتفاقی صورت نمی‌گرفت. او توضیح داد: «بر اساس نتایج حاصل از بررسی‌های خود متوجه شدیم که اگر چنین فناوری هوشمندی را مورد استفاده قرار می‌دادیم، هرگز شاهد بروز این اتفاق نبودیم. این اتفاق نتیجه استفاده نکردن از فناوری‌های مدرن است و باید اعتراف کرد که زمان جایگزینی سیستم‌های راهبردی با لکوموتیوران فرارسیده است.»

انسان یا فناوری؟
حادثه مرگبار فیلادلفیا خاطره تلخ آخرین روزهای سال 2013 میلادی را برای مردم امریکا زنده کرد که در آن اتفاق هم خروج از ریل در نیویورک ده‌ها کشته و زخمی برجا گذاشت، ولی این ماجرا تبعات گسترده‌تری هم داشت و این سؤال را در ذهن مردم جهان ایجاد کرد که در وسایل نقلیه مختلف از جمله قطار، هواپیما یا خودرو چه زمان باید به فناوری‌هایی مانند راننده خودکار، ترمز الکترونیک، فرمان هوشمند یا... اعتماد کرد تا فناوری‌های اضطراری جایگزین انسان شوند و از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کنند؟ آیا سیستم‌هایی مانند خلبان اتوماتیک در هواپیما یا راننده خودکار در نسل جدید خودروها تا این اندازه قابل اعتماد هستند که در شرایط بحرانی کنترل وسیله نقلیه را به طور کامل در اختیار بگیرند و انسان را کنار بگذارند؟ فناوری ترمز هوشمند در قطارها نیز می‌توانند با همین اطمینان به کار گرفته شود؟

تراژدی راه‌آهن فیلادلفیا اتفاقی است که مردم امریکا آن را فراموش نخواهند کرد. اما هزاره سوم زمانی است که می‌تواند به سؤالات مذکور پاسخ دهد و برای مردم مشخص کند که چگونه با سوار شدن بر چهار چرخ فناوری، ایمنی کامل برای انواع سفرهای زمینی و آسمانی فراهم می‌شود.

پاسخ کوتاه کارشناسان به سؤالات مذکور مثبت است و به عبارت دیگر، در حالت کلی می‌توان گفت فناوری به قدری پیشرفت کرده است که با اطمینان کامل جایگزین انسان می‌شود. مسئولان امنیت خطوط راه‌آهن برای مدت‌های طولانی مدل‌های مختلف فناوری «کنترل مثبت ترن» را مورد استفاده قرار داده‌اند که این فناوری در هسته مرکزی خود سیستم ماهواره‌ای GPS، رادیو بی‌سیم و رایانه‌های هوشمند مخصوص مانیتور قطارها را شامل می‌شود و بر اساس اطلاعات استخراج شده از پردازنده مرکزی خود می‌تواند قطار را در هنگام برخورد، خروج از ریل یا تجاوز از سرعت مجاز متوقف کند، اما باید گفت که صنعت ریلی جهان در بسیاری از مواقع به دلیل هزینه زیاد و پیچیدگی‌های فناورانه این سیستم را مورد استفاده قرار نداده است و قطار مسیر واشنگتن- نیویورک هم به دلیل مشابه بدون استفاده از فناوری «کنترل مثبت ترن» این مسیر را پشت‌سر ‌گذاشته است.

مدیر سازمان ملی امنیت حمل‌ونقل امریکا با اطمینان کامل، به این نتیجه رسیده است که اگر فناوری PTC روی قطارهای آنها مورد استفاده قرار می‌گرفت، احتمال بروز چنین اتفاقی صفر می‌شد. این سازمان بر اساس آخرین بررسی‌های خود اعلام کرد فناوری «کنترل مثبت ترن» در هنگام بروز حوادث ریلی، خطای انسانی را تا 40 درصد کاهش می‌دهد و به همین میزان ایمنی در خطوط راه‌آهن افزایش می‌یابد. البته کنگره امریکا به دنبال بروز حوادث مشابه در چند سال اخیر، کلیه شرکت‌های ریلی این کشور را موظف کرده است از دسامبر 2015 به فناوری PTC مجهز شوند.

«استیون دیتمِیر» مدیر اسبق سازمان فدرال راه‌آهن امریکا که هم‌اکنون در دانشگاه میشیگان تدریس می‌کند در این خصوص گفت: «این فناوری در قالب سیستم مفهومی جنگ‌افزار شبکه‌محور در ارتش امریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. به صورت مشابه هم‌اکنون نسل بعدی سیستم کنترل ترافیک هوایی برای تردد هواپیماها به کار می‌رود. این سیستم‌ها از داده‌های دیجیتال، فناوری‌های ارتباطی، گیرنده‌های ماهواره‌ای و رایانه‌ها استفاده می‌کنند و یک مرکز کنترل آنها را زیر نظر دارد و در مجموع عملکرد آنها از انسان بهتر است.»

کنترل مثبت
فناوری «کنترل مثبت ترن» یک اتفاق کاملاً جدید در خطوط ریلی محسوب می‌شود که بررسی‌های علمی روی آن نتایج مثبتی را به جا گذاشته است. سازمان ملی ایمنی حمل‌ونقل امریکا (NTSB) براساس آخرین گزارش خود اعلام کرد که بخش اعظم حوادث ریلی در این کشور به دنبال اشتباهات انسانی رخ می‌دهد و برای مثال طی سال 2014 میلادی هشت حادثه بر اثر توجه نکردن لکوموتیورانان به چراغ‌های قرمز مخصوص نگه داشتن قطار به وقوع پیوسته است اما اگر فناوری «کنترل مثبت ترن» به کار گرفته شده بود،‌ هر هشت قطار یاد شده به صورت خودکار متوقف می‌شدند.

اگرچه دولت امریکا شرکت آمتراک و دیگر مراکز ارائه دهنده خدمات ریلی خود را موظف کرده‌ است از پایان سال جاری میلادی به فناوری مذکور مجهز شوند، اما باید توجه داشت که این تحول بزرگ، سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری را می‌طلبد و به همین خاطر احتمال می‌رود قانون یاد شده چندان هم عملی نباشد. برخی کارشناسان فناوری پیش‌بینی کردند فناوری PTC از سال 2020 میلادی به صورت عمومی در سراسر جهان مورد استفاده قرار گیرد تا حوادث ریلی برای همیشه ریشه‌کن شود.

شرکت آمتراک در آخرین بیانیه خود توضیح داد که تا پایان امسال بیش از 1200 مایل از مسیر ریلی خود را به فناوری PTC مجهز می‌کند و در این فرآیند منطقه فیلادلفیا هم با استفاده از این فناوری، خاطره تلخ مه 2015 را به فراموشی می‌سپارد اما بسیاری از شرکت‌های ریلی بزرگ در امریکا اعلام کردند که نمی‌توانند تا ضرب‌الاجل تعیین شده برای دسامبر 2015 به این فناوری مجهز شوند و این در حالی است که دیگر شرکت‌های راه‌آهن در نقاط مختلف جهان هم توانایی سرمایه‌گذاری چند میلیاردی برای تجهیز به فناوری جدید را ندارند، با وجود این باید دید صنعت فناوری که ادعای جایگزینی با لکوموتیوران را دارد و می‌تواند خطای انسانی را به حداقل برساند، چگونه در گام‌های بعدی خود فناوری‌های مشابه را به صورت گسترده‌تر ارائه می‌دهد.

مدیر سازمان ملی ایمنی حمل‌ونقل امریکا بر این باور است که فناوری مذکور مانند یک کالای لوکس برای خطوط ریلی جهان محسوب می‌شود و او را به یاد زمانی می‌اندازد که تلفن همراه فقط توسط ثروتمندان مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حال حاضر فناوری PTC فقط در شرکت‌های ریلی پردرآمد و بزرگ به کار گرفته‌ شده‌ است و به همین خاطر نمی‌توان امیدوار بود که روزها یا ماه‌های آینده حوادث مشابه در نقاط مختلف جهان صورت نگیرد. او در این خصوص می‌گوید:‌ «ما بر این باوریم که باید هر چه سریع‌تر تمامی خطوط ریلی جهان به فناوری‌های هوشمند با قابلیت کنترل اتوماتیک مجهز شوند. استقرار مدل کنونی این فناوری نیازمند سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری است. با وجود الزاماتی که در این زمینه وجود دارد، هنوز به درستی نمی‌دانیم که چگونه باید هزینه استفاده از این فناوری را کاهش دهیم و آن را مقرون به صرفه کنیم.» به هر حال باید دید صنعت را‌ه‌آهن جهانی چگونه در سال‌های آتی به فناوری‌های نوین مجهز می‌شود.

5656