جاده سنگلاخ مذاکرات بین 2 همسایه ایران

مذاکرات صلح با طالبان هرچند دشوار در جاده‌ای سنگلاخ دنبال می‌شود. به نظر می‌رسد تنش‌های داخلی در افغانستان و پاکستان، فشارهای خارجی و درگیری‌ها در منطقه همین جاده را هم یک طرفه کرده است .

به گزارش خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، سفر آصف علی زرداری، رییس‌جمهور پیشین پاکستان به همراه یوسف رضا گیلانی، نخست وزیر پیشین و رئیس حزب مردم این کشور به افغانستان تحلیل‌های زیادی را در بین کارشناسان و تحلیلگران به همراه داشته است.

برخی بر این باورند با توجه به تحولات عرصه بین‌الملل و افزایش تنش‌ها و درگیری‌ها در منطقه و قدرت گرفتن گروه‌های رادیکال در دو کشور، افغانستان و پاکستان دیگر چاره‌ای جز تفاهم با یکدیگر و نشاندن طالبان پای میز مذاکره ندارند و از سوی دیگر هم با توجه به سبقه اختلافات دولت‌های اسلام آباد و کابل در مورد نتیجه بخش بودن این دیدارها تردیدهایی هم وجود دارد.

دیدارهای مسئولان ارشد افغانستان و پاکستان در دولت جدید وحدت ملی به ریاست اشرف غنی گمانه زنی‌ها را برای آغاز فصل جدیدی در روابط دو کشور تقویت کرده است. در این میان روند گفت‌وگوهای صلح با طالبان نقش تعیین کننده‌ای در تعاملات دو کشور ایفا می‌کند.

پیر محمد ملازهی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به سفر رییس‌جمهور پیشین پاکستان به همراه رئیس حزب مردم این کشور به افغانستان خاطرنشان کرد: چندی پیش مذاکرات جدی بین نواز شریف و اشرف غنی نیز صورت گرفت ولی اخیرا با توجه به تحولات کلی که در افغانستان و منطقه به ویژه در یمن صورت گرفته است به نظر می رسد که غنی از نتیجه‌بخش بودن گفت‌وگو با پاکستان کمی ناامید شده تا حدی که به صورت علنی هم نارضایتی خود را ابراز کرده است.

وی ادامه داد: احتمالا توافقی بین "حزب مسلم لیگ پاکستان" و "حزب مردم پاکستان" این کشور صورت گرفته است که زرداری همراه با رئیس "حزب مردم پاکستان" به افغانستان سفر کرده است زیرا در حال حاضر "حزب مسلم لیگ پاکستان" در این کشور حاکم است. از سوی دیگر احتمال می رود به خاطر بی طرف بودن زرداری او مامور شده است تا شاید از طریق مذاکره بتواند دیدگاه‌های کابل و اسلام‌آباد را به هم نزدیک کند.

طبق اخبار منشر شده در منطقه امام صاحب افغانستان، شبه‌نظامیان داعش از نیروهای محلی طالبان برای افزایش ظرفیت آنها حمایت کرده و آموزش‌شان می‌دهند.

همچنین ماه گذشته نیز صدها تن از شبه‌نظامیان چند ساعت پس از آغاز حملات بهاری طالبان تا شش کیلومتر وارد شهر قندوز شدند؛ اقدامی که جدی‌ترین تهدید علیه مرکز یک ولایت از زمان حمله آمریکا به افغانستان محسوب می‌شود.

در همین راستا مقام های محلی افغانستان نیز اعلام کردند که ده‌ها هزار تن به علت درگیری‌های شدید بین طالبان و نیروهای دولت افغان طی دو هفته گذشته ناگزیر به کوچ اجباری از منازل‌شان در ایلات قندوز شده‌اند.

طالبان راهی جز آمدن پای میز مذاکره ندارد

ملازهی با اشاره به افزایش حملات طالبان در چند هفته گذشته گفت: با توجه به اینکه طالبان عملیات بهاره خود را آغاز کرده است می توان حدس زد که آنها امید دارند تا با تصرف مناطقی در افغانستان دستاورد هایی را از آن خود کنند تا با دستی پر وارد مذاکره شوند.

این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه اصل مذاکرات از سوی طالبان پذیرفته شده است، افزود: طالبان دیگر نمی‌تواند از اصل مذاکره با مسئولان افغانستان و پاکستان طفره برود. از سوی دیگر آمریکایی‌ها هم فشار زیادی به پاکستان می‌آورند تا مواضع خود در این رابطه را تغییر بدهد . علاوه بر این احتمال قطع کمک‌های کشورهای عربی به پاکستان هم مطرح است چرا که عربستان سعودی به شدت در‌گیر مسائل یمن است.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط حاکم در نهایت طالبان مجبور خواهد شد که پای میز مذاکره بنشیند هرچند که از نظر ایدئولوژیک معتقد هستند وقتی وارد سازش شوند در حقیقت دین خود را از دست داده اند ولی شرایط منطقه و تحولات بین‌الملل به گونه ای است که طالبان راهی جز آمدن بر سر میز مذاکره را نخواهد داشت.

سفر اشرف غنی به هند و دیدار با مقام‌های رسمی این کشور که رقیب جدی پاکستان در منطقه محسوب می‌شود بذر ترسی را دل اسلام‌آباد کاشته است که در صورت موفق نبودن مذاکرات با افغانستان این کشور به سمت رقیب اصلی پاکستان سوق یابد.

البته این نگرانی‌ها خیلی هم بیراه نیستند چراکه دهلی نو و کابل تعاملات تجاری و بازرگانی خود را روز به روز افزایش می دهند و حتی بر سر تشکیل اتاق مشترک تجاری نیز توافق کرده اند.علاوه بر این غرب و بویژه آمریکا هم از رابطه هند و افغانستان حمایت می کنند و این امر تا جایی پیش رفته است که وزیر امور خارجه آمریکا رسما در سخنان خود بر آن تاکید می کند.

پاکستان ادامه حضور هند در افغانستان را مخالف منافع خود می‌داند

ملازهی در رابطه با سفر اشرف غنی به هند و نقش هند در گفت‌وگوهای بین اسلام‌آباد و کابل، گفت: ‌هند و پاکستان رقیب جدی یکدیگر محسوب می‌شوند به همین دلیل هندی ها تلاش می‌کنند به هر نحوی که شده پاکستان را دور بزنند. برای مثال آن‌ها بر سر بازسازی بندر چابهار و ساخت اسکله با ایران وارد گفت‌وگو شدند تا بتوانند از طریق ایران خط تجاری خود را به افغانستان و آسیای مرکزی وصل کنند.

وی تاکید کرد: البته شرکت‌های مطرح هندی هم در حال حاضر در افغانستان فعالیت چشمگیری دارند و به ویژه در ذخایر زیر زمینی ، اکتشاف و بهره برداری خوبی از معادن آهن داشته‌اند . همچنین آن‌ها در بازسازی افغانستان نیز نقش چشمگیری ایفا می‌کنند.

این کارشناس مسائل افغانستان با اشاره به طرح‌های عمرانی که هند در افغانستان به عهده گرفته است، خاطرنشان کرد: هند در این عرصه هم حضوری فعال دارد و جاده دلارام به زرنج که از مرز زابل ایران به سمت مرکز افغانستان می‌رود را ساخته‌اند و به همین دلیل هم نگرانی‌های پاکستان از حضور هند در افغانستان باعث می‌شود که اسلام‌آباد دورنمای روشنی از آینده حضور خود در افغانستان نداشته باشد.

وی ادامه داد: البته تنش‌ها در رابطه هند و پاکستان به همین جا ختم نمی‌شود زیرا پاکستان مدعی است که هندی‌ها به جدایی‌طلبان ایالت بلوچستان کمک می‌کنند و ادامه حضور هند در افغانستان هم به این معنا است که دست آن‌ها برای کمک به جدایی‌طلبان بازتر شود و تمام این مسائل در رقابت‌های هند و پاکستان دیده می‌شود.

افغانستان و پاکستان در حالی امید دارند که گفت‌وگو ها و رایزنی‌هایشان با نمایندگان طالبان نتیجه‌بخش باشد که شرایط بین‌المللی نسبت به چند سال گذشته کاملا تغییر کرده و به تبع آن منافع هر کدام نیز به گونه‌ای تغییر کرده است . برای مثال پاکستان در دهه های گذشته رابطه نزدیکی با آمریکا داشت و در واقع متحد این کشور محسوب می شد ولی امروز دیگر آمریکایی ها چنین جایگاهی را برای او قائل نیستند.

غرب بر تعامل هند با افغانستان تاکید دارد

ملازهی با تاکید براینکه در حال حاضر هند به تدریج جایگاه گذشته پاکستان نزد آمریکا را از آن خود کرده است، افزود: هند قدرتی بزرگ در عرصه سیاست و دموکراسی است در حالی که پاکستان همواره دست‌خوش تنش و کودتا بوده است از سوی دیگر بحث حضور گروه‌های رادیکال اسلامی در پاکستان مطرح است و گفته می‌شود ارتش پاکستان به نوعی با آن‌ها همکاری می‌کند. از سوی دیگر گروه طالبان افغانستان نیز به شبکه حقانی و حزب اسلامی حکمت‌یار متصل است و از حمایت آنها برخوردار است. تمام این دلایل باعث شده است تا پاکستان موقعیت خود را نزد آمریکایی‌ها از دست بدهد.

این کارشناس مسائل افغانستان ادامه داد: وقتی در کل شبه قاره هند این هندوستان است که از نظر سیاسی و امنیتی حرف اول را می‌زند قطعا آمریکایی‌ها ترجیح می دهند افغانستان با هندی در تعامل باشد که برای ثبات منطقه تلاش می‌کند نه پاکستان که خود متهم به حمایت از تروریسم است.

شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، طی دیدار ماه گذشته خود از اسلام آباد به مسئولان پاکستان وعده داد کشورش در چند مرحله، ٤٦ میلیارد دلار در پاکستان سرمایه‌گذاری جدید انجام دهد. این سرمایه‌گذاری به ساختن یک کریدور اقتصادی منجر خواهد شد و غرب چین را از طریق پاکستان به خلیج فارس مرتبط خواهد کرد.

همچنین چین، اعلام کرده است که بندر گوادر در بلوچستان پاکستان را توسعه داده و به بندری پیشرفته بدل خواهد کرد تا در چارچوب یک استراتژی در بلند مدت بتواند همچون یک قطب اقتصادی منطقه‌ای با بندر دوبی یا دوحه رقابت کند.

وعده‌های کمک مالی چین به پاکستان از یک سو و رابطه مخدوش پاکستان با غرب بر سر مسائل تروریست و یادآوری این که آمریکایی‌ها در سال‌های اخیر به ویژه در دور دوم ریاست‌جمهوری اوباما با پاکستان بسیار سرد برخورد کرده‌اند از سوی دیگر باعث می‌شود که پاکستان نیز مانند افغانستان که منافع خود را در تعامل با هند می‌بیند برای کسب منافع بیشتر به سمت تعامل با چین برود تا جای خالی کمک های آمریکا را به نوعی پر کند.

چین می تواند جایگزین غرب برای پاکستان باشد

ملازهی گفت: چین در نظر دارد که خط آهن و بزرگراهی از بندر گوادر به کاشغر که ایالتی در ایالت سین کیانگ این کشور است بکشند. همچنین صحبتی هم شده که از همین مسیر خط لوله گاز صلح از ایران به پاکستان کشیده شود و در نهایت این خط لوله هم به کاشغر در چین منتهی شود.

وی تصریح کرد: در حقیقت به صورت طبیعی رقابت بین هند و چین در دو منطقه یعنی بندر چابهار و گوادر از یک طرف و افغانستان از سوی دیگر است. این رقابت‌ها در حال حاضر تشدید شده است و در کنار این رقابت‌ها باید توجه داشت که در هر صورت پاکستان دچار مشکل است و با مسئله تروریسم رادیکال اسلامی مواجه است. در حالی که خود این کشور متهم به حمایت از گروه‌های رادیکال بوده و گفته می‌شود که پاکستان در داخل با تنش میان شیعه و سنی مواجه است و کشتار هدفمند شیعیان در کراچی و کویته نیز در این کشور صورت می گیرد.

در مجموع این پاکستان است که در موقعیتی قرار دارد که ناچار است برای نجات خود به سمت مذاکره با افغانستان و راضی کردن طالبان برای آمدن سر میز مذاکره گام بردارد ولی ازسوی دیگر هند دست بالا را در منطقه داشته و در حقیقت در موضع بالا قرار دارد و می تواند از این موضع علیه پاکستان استفاده کند و چین هم با منابع مالی که دارد تمام تلاش خود را برای کسب سود در پاکستان و منطقه خواهد داشت.

گزارش از خبرنگار ایسنا: آزاده تهرانی

انتهای پیام