ترک ها به دنبال جای پای محکم در آسیای میانه

محمود فاضلی

اردوغان رئیس جمهور ترکیه که به همراه 200 نفر از تجار ترک برای یک دیدار سه روزه و با هدف تشکیل دومین نشست شورای عالی همکاری راهبردی ترکیه – قزاقستان به این کشور سفر کرده بود، با همتای قزاق خود دیدار و پیرامون توسعه مناسبات دوجانبه، اقتصادی، سرمایه‌گذاری، صنعتی، حمل و نقل، فرهنگی، منطقه‌ای و بین‌المللی تبادل نظر کرد. اردوغان را در این سفر وزرای خارجه، دفاع، اقتصاد، کشاورزی، انرژی، ترابری، فرهنگ و گردشگری همراهی می‌کردند. نظربایف روابط کشورش با ترکیه را دوستانه و برادرانه توصیف کرد و سطح همکاری‌های میان آستانه و آنکارا را عالی دانست و سفر اردوغان به آستانه را صفحه‌ جدیدی در روابط میان قزاقستان و ترکیه خواند. به گفته وی مردم کشورش نسبت به ترکیه که استقلال قزاقستان را به سرعت به رسمیت شناخت، احترام ویژه‌ای دارند.

سفر رئیس جمهور ترکیه به قزاقستان که دارای ریشه‌های ترکی می‌باشد، اقدامی نمادین به شمار می‌رود. ترکیه یکی از نزدیک‌ترین و با اعتماد‌ترین شرکای سیاسی و اقتصادی قزاقستان است. به گفته نظربایف، هم اکنون در قزاقستان بیش از 1600 شرکت با حضور سرمایه ترکیه فعالیت دارند و تجار ترک در ساخت «آستانه» پایتخت جدید قزاقستان سهم فعالی برعهده گرفتند. ارزش کلی فعالیت‌های پیمانکاری شرکت‌های ترکی در قزاقستان حدود 20 میلیارد دلار بوده و در حال حاضر 14 پروژه سرمایه‌گذاری به ارزش 1.5 میلیارد دلار در دست اجرا قرار دارد. همچنین به طرف ترک همکاری در زمینه تحقق 25 پروژه جدید صنعتی نیز پیشنهاد شده است.

اردوغان قزاقستان را نه تنها یک کشور دوست و برادر بلکه یک شریک راهبردی دانست. وی سفر رئیس جمهور قزاقستان به ترکیه در سال 2009 را که در جریان این سفر توافق راهبردی بین دو کشور امضا رسیده بود، تاریخی می‌داند. اردوغان با ابراز خوشحالی از توسعه روابط میان دو کشور، اعلام داشت از سال 2009 تاکنون روابط ترکیه و قزاقستان وارد مرحله استراتژیک شده و با ایجاد شورای همکاری‌های استراتژیک سطح عالی دو کشور در سال 2012 زمینه برای توسعه مناسبات بیشتر فراهم شد. در جریان سفر گذشته توافق راهبردی بین دو کشور به امضاء رسیده بود. وی با ابراز رضایت از روابط راهبردی کشورش با قزاقستان، برای همتای قزاقی خود در پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری این کشور که قرار است در ششم اردیبشهت ماه برگزار شود، آرزوی موفقیت کرد.

به اعتقاد اردوغان، دو کشور دارای ظرفیت‌های  بسیار زیادی برای توسعه روابط بوده و قزاقستان در جهت ورود کشورهای آسیای مرکزی از طریق دریای خزر به بازارهای بین‌المللی نقش مهمی خواهد داشت و پروژه‌های را که در این زمینه مد نظر قرار داده‌ایم به افزایش سطح رفاه کل منطقه کمک خواهد کرد. ترکیه همچنین از عضویت غیردائم قزاقستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای سال‌های 2017-2018 حمایت می‌کند.

 طرف ترک پیشنهاد همکاری با قزاقستان در دو برنامه اقتصادی «طرح راهبردی 2050» و «برنامه اقتصادی این کشور» را ارائه و برنامه‌های اقتصادی قزاقستان را شایسته تقدیر دانست. مهمترین بخش برنامه اقتصادی قزاقستان را پروژه کریدور خزر تشکیل خواهد داد. نظربایف از کارفرمایان ترک برای شرکت در 25 پروژه از اکسپو 2017 که قزاقستان میزبان آن خواهد بود، دعوت بعمل آورد.  قزاقستان هدف خود را تبدیل شدن به سی امین اقتصاد بزرگ جهان در سال 2050 اعلام داشته است. این کشور تولید 265 کالای صنعتی جدید در این کشور را هدف گذاری کرده است. برای تهیه زیرساخت و احداث اماکن این برنامه که شامل 800 پروژه به ارزش 7 میلیارد دلار است، امسال 17 میلیارد دلار بودجه اختصاص یافته است.

در راستای برنامه‌های این کشور تاکنون شرکت‌های ترک 2 میلیارد دلار در قزاقستان سرمایه گذاری کرده‌اند که بیش از 15 هزار نفر اشتغال زایی کرده‌اند. شرکت‌های پیمانکاری ترکیه بیش از 400 پروژه به ارزش 20 میلیارد دلار در قزاقستان قرارداد امضاء کرده‌اند. در این سفر تفاهم نامه بروز رسانی طرح اجرایی مشترک طرفین که در سال 2012 میان دو کشور به امضاء رسیده بود، امضای مجدد شد. این تفاهم نامه شامل 19 پروژه به ارزش 800 میلیون دلار همچون لوازم و مصالح ساختمانی و ساخت کشتی تجاری و نظامی میان ترکیه و قزاقستان است. ترکیه طی 10 سال اخیر در قزاقستان به میزان بیش از 1.8 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده و در حال حاضر طرفین اجرای 35 پروژه مشترک با هزینه 3.5 میلیارد دلار را دنبال می‌کنند. ایجاد مناطق صنعتی قزاقی- ترکی در استان‌های آلماتی، قزاقستان غربی و قزاقستان جنوبی در دستور همکاری‌های مشترک قرار دارد.

    اردوغان در این سفر ضمن بازدید از دانشگاه استاد احمد یسوی در شهر ترکستان، نشان دکترای افتخاری دریافت کرد. در این مراسم وی به آخرین مواضع کشورش در قبال سوریه، عراق، مصر، فلسطین، لیبی، افغانستان و میانمار اشاره و با تاکید بر تلاش‌ها و ابتکارات ترکیه برای تشکیل یک نظام بین‌المللی که صلح، آرامش، رفاه و امنیت را مبنا قرار می‌دهد، مدعی شد «شورای امنیت سازمان ملل که در مقابل کشته شدن 300 هزار نفر در سوریه نظاره گر مانده است، چگونه می‌تواند آینده امن برای میلیون‌ها انسان را وعده بدهد؟ یک نظام بین‌المللی که حتی از دیکتاتوری که با کودتای نظامی، سیاستمداران منتخب مردم را سرنگون کرده و خود بر راس کشور آمده است، حمایت می‌کند، چگونه می‌تواند قول آینده آزاد برای بشریت بدهد؟ وی مدعی شد تعداد پناهجویان سوری و عراقی در ترکیه به 2 میلیون نفر رسیده است و سازمان ملل فقط 250 میلیون دلار به این پناهجویان کمک کرده است. ترکیه تاکنون 5/5 میلیارد دلار برای پناهجویان هزینه کرده است».

به گفته اردوغان «سازمان تروریستی داعش همچنان به سمی کردن جهان اسلام ادامه می‌دهد. ما نگران آینده لیبی هستیم چرا که به صورت دوفاکتو تجزیه شده است. دولت مصر نیز که پس از کودتا به قدرت رسید، از بازگشت به دموکراسی امتناع می‌کند و با صدور احکام حبس به مردم آسیب می‌زند». به گفته وی درگیری‌ها در یمن بدنبال دو قطبی کردن منطقه است و تنش منطقه‌ای همچنین به دلیل اقدامات سیاستمداران اسرائیل در حال افزایش است. در شرایطی که جهان در روند تغییرات سریع قرار دارد و مسائل امنیتی و آینده مشترک هرچه بیشتر پیچیده می‌شود، ارزیابی مناسب لازم است و عوامل بین‌المللی باید با یکدیگر همکاری داشته باشند.

اردوغان در این سفر ضمن حضور در مجمع کاری قزاقستان – ترکیه در شهر آستانه با انتقاد شدید از حکم اخیر پارلمان اروپا در مورد نسل کشی خواندن کشتار ارامنه در سال 1915 و دعوت از ترکیه برای به رسمیت شناختن آن، این تصمیم پارلمان اروپا را مورد انتقاد قرار داد. در جریان این سفر مسجد و مجتمع «خواجه احمد یسوی» که توسط اداره امور مذهبی و اوقاف ترکیه ساخته شده است، افتتاح گردید. در چارچوب این سفر بیانیه مشترکی در خصوص نتایج نشست شورای همکاری‌های استراتژیک سطح عالی قزاقستان و ترکیه و پروتکل در مورد اجرای برنامه مشترک اقتصادی «همکاری‌های جدید» نیز به امضای طرفین رسید. این سفر اولین بازدید اردوغان از قزاقستان پس از انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه در اوت 2014 می‌باشد.

49261