همکاری‌های راهبردی جدید چین و روسیه در محیط بین‌المللی

یک کارشناس مسائل روسیه گفت: چین و روسیه نگران پیامدهای امنیتی و بی‌ثباتی در خاورمیانه هستند.

جهانگیر کرمی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به افزایش تعاملات دیپلماتیک میان دولت‌های روسیه و چین در طی چند ماه اخیر، خاطرنشان کرد: در رابطه با روابط روسیه و چین قبل از هر چیز مسأله مهم آن است که دو کشور منافع گسترده‌ای در سطح کلان بین‌المللی دارند.

وی ادامه داد: این منافع در درجه اول در درون یک نظام چندقطبی و چندجانبه‌گرا و در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل متحد قابل تعریف است. به عبارت دیگر مفهوم نظام وستفالیایی یعنی نظام دولت‌های دارای حاکمیت ملی و متعهد به اصل نداشتن مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر موضوعی است که چین و روسیه را در نظام بین‌المللی کنونی به یکدیگر پیوند می‌دهد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان این‌که چین و روسیه هر دو در داخل کشور خود با مسایل سیاسی و قومی و حقوق بشری مختلفی روبرو بوده و در مقابل فضای سیاسی جهانی شدن و نظام بین‌المللی پسا وستفالیایی تک قطبی تحت کنترل غرب و اقدامات یک جانبه و مداخله جویانه دولت‌های غربی و ناتو در نقض حاکمیت‌های ملی و مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر به شدت آسیب‌پذیر هستند.

وی ادامه داد: در همین راستا روسیه و چین نگران ساختارهای ذکر شده هستند و از سوی دیگر شرایط بین‌المللی نیز به گونه‌ای است که از وضعیت دوره پس از جنگ سرد در دو دهه گذشته فاصله گرفته است. در نتیجه در نظام بین‌المللی امروز که به سمت تکثر و تعدد پیش می‌رود چین و روسیه در شکل دهی به چنین نظامی که هم از نظام مورد نظر غرب فاصله بگیرد و هم در چارچوب مقررات حقوق بین‌الملل سنتی و اصول منشور سازمان ملل متحد باشد منافع مشترک جدی دارند.

کرمی خاطرنشان کرد: روسیه و چین طی دو سال اخیر همکاری‌های جدی‌تری را دنبال می‌کنند. بخشی از این همکاری‌ها تحت تأثیر شرایط پس از بحران اوکراین است و بخش دیگر آن مربوط به نگرانی‌هایی می‌شود که دو طرف نسبت به تحولات امنیتی مناطق مجاور از جمله منطقه خاورمیانه دارند.

دانشیار دانشکده مطالعات جهان با اشاره به تأثیرگذاری تحولات خاورمیانه بر روابط چین و روسیه، گفت: این تحولات از جهت دامن زدن به تندروی، افراط‌ گرایی، تغییر نظام‌های سیاسی، مداخله در امور داخلی سایر کشورها و ایجاد یک نیروی بین‌المللی تندرو مذهبی موضوعی است که هم برای محیط منطقه ای روسیه و در داخل این کشور مهم است و هم برای محیط منطقه‌ای چین و در درون مرزهای این کشور تهدید کننده می باشد. از این رو دو کشور خواهان ثبات در مناطق نزدیک هستند و همین موضوع نیز باعث گسترش بیش از پیش روابط دو کشور شده است. امروزه چین در آسیای مرکزی و تا دریای خزر منافع اقتصادی و امنیتی گسترده ای برای خود تعریف کرده است و روسیه نیز در مناطق جنوبی خود تا خاورمیانه در معرض فشارنیروهای دولتی و غیر دولتی قرار گرفته است.

کرمی در رابطه با ساخت ایستگاه‌های اتمی در چین و کمک‌های احتمالی روسیه به این امر نیز، خاطرنشان کرد: همکاری‌های فنی و صنعتی بین دو کشور در حوزه‌های مختلف سابقه‌ای نسبتاً طولانی دارد و از زمان انقلاب چین در سال 1949 تا امروز این روابط با وجود یک سری دست‌اندازها و فراز و نشیب‌ها در جریان بوده است و آنچه که چین در دهه‌های 50 و 60 میلادی در عرصه‌های مهم فنی از جمله در حوزه انرژی هسته‌ای دست یافته است عمدتاً با حمایت و کمک مهندسان بخش صنعتی شوروی بوده است.

وی ادامه داد: در دوره جدید نیز پس از فروپاشی اتحاد شوروی بین روسیه جدید و چین روابط فنی گسترده‌ای برقرار شد و این روابط فنی امروزه به یکی از اولویت‌های مهم دولت روسیه تبدیل شده است،‌چرا که این کشور تحت فشار و تحریم کشورهای غربی است. به همین دلیل روسیه همکاری با چین در حوزه‌های مختلف انرژی به ویژه انرژی هسته‌ای را یک فرصت مغتنم برای خود می‌داند. باید در این رابطه به قرارداد 400 میلیارد دلاری انرژی در سال گذشته میان دو کشور اشاره کرد .

این کارشناس مسائل بین‌الملل با تأکید بر اینکه چین نیز برای همکاری با روسیه محدودیتی قائل نیست،‌ افزود: به طور مشخص می‌توان گفت این همکاری‌ها با اراده دو دولت و بر اساس نیازهای دو کشور صورت می‌گیرد. زیرا روسیه خواهان جبران مشکلات و محدودیت‌های تجاری در رابطه با غرب است. به همین دلیل به نظر می‌رسد می‌توان چشم‌انداز این همکاری‌ها را گسترده تلقی کرد.

کرمی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به بررسی جایگاه چین در آسیای مرکزی پرداخت و خاطرنشان کرد: دولت چین منطقه آسیای مرکزی را یک فرصت اقتصادی مهم برای خود می‌داند زیرا این کشور در حال حاضر نفوذ گسترده‌ای در آسیای مرکزی پیدا کرده است و بخش عظیمی از انرژی این منطقه از طریق سه خط انتقال انرژی به سمت چین جریان پیدا کرده است.

وی ادامه داد: خطوط ارتباطی دیگر از جمله خطوط هوایی و همین‌طور جاده ابریشم چینی در منطقه آسیای مرکزی در حال گسترش است و در همین راستا جاده‌ای از کاشغر در ایالت سین کیانگ چین تا داخل قزاقستان، ‌ قرقیزستان، ‌ازبکستان و حتی تاجیکستان کشیده شده است و چینی‌ها قصد دارند این جاده را تا داخل افغانستان و کابل ادامه دهند و طبیعتاً چینی‌ها در رابطه با روابط با افغانستان بسیار راغب هستند. چرا که نفوذ اقتصادی و کنترل‌های امنیتی چه از طریق سازمان همکاری‌ شانگهای و چه از طریق حمایت از طرف دولت افغانستان را برای آنها به همراه خواهد داشت.

این استاد دانشگاه در رابطه با اهمیت خاورمیانه برای روس‌ها، گفت: خاورمیانه نیز برای روس‌ها اهمیت زیادی دارد. البته چینی‌ها نیز نگران مسائل خاورمیانه هستند ولی طبعا روس‌ها نگرانی‌های امنیتی بیشتری نسبت به این منطقه دارند و در رابطه با تحولات پنج سال اخیر خاور میانه که به نام بیداری اسلامی و یا بهار عربی شناخته می‌شود هر دو دولت نگران بوده‌اند و در رابطه با سوریه نیز چین و روسیه هر دو با احتیاط گام برداشته‌اند و تلاش کرده‌اند جلوی قطعنامه‌های شورای امنیت برای مداخله در سوریه را بگیرند.

وی ادامه داد: در رابطه با یمن نیز چین و روسیه نسبت به مداخله عربستان و هجوم این کشور به یمن اظهار نگرانی نموده اند و نقض تمامیت ارضی یمن را نمی‌پذیرند. به همین دلیل خواهان توقف اقدامات نظامی و روی آوردن به مذاکراتی در چارچوب قطعنامه‌های شورای امنیت هستند.

کرمی در پایان افزود: مسائل خاورمیانه به صورت مستقیم بر روسیه تأثیر می‌گذارد و برای چین نیز طبیعتاً تأثیراتی را به دنبال خواهد داشت. برای مثال در دهه 1960 میلادی دولت شوروی و دولت چین هر دو از جمهوری خلق یمن جنوبی حمایت کردند و از چریک‌های ظفار در عمان پشتیبانی می‌کردند و در آن زمان ارتش ایران مستقیما از دولت عمان حمایت عملیاتی می کرد. همچنان با وجود فروپاشی شوروی باز هم روسیه خواهان رابطه با خاورمیانه و حمایت از یمن است.

انتهای پیام