آنچه باید در مورد «فکت شیت» هسته‌ای آمریکا بدانیم

تابناک ـ محمود ملکی: دعوای «فکت شیت‌‌» ها‌؛ این روزهای اختلاف نظر دربرخی رسانه‌های ایرانی است؛ «فکت شیتی» که آمریکایی‌ها درباره بیانیه مطبوعاتی سوئیس منتشر کرده‌اند و در این طرف کره خاکی، در ایران، برای برخی تبدیل به یک سوژه تحلیلی ونقد هیئت مذاکره کننده شده است.

‌این روز‌ها تلویزیون ایران خیلی از فکت شیت آمریکایی‌ها درباره بیانیه مطبوعاتی سوئیس و اختلاف آن با سخنان مقامات ایرانی درباره بیانیه سخن می‌گوید؛ اما برای مردم روشن نمی‌کنند که فکت‌ها شیت‌ها چه هستند و چرا ممکن است در بین فکت شیت‌های منتشر شده در مورد یک موضوع واحد، اختلافاتی دیده شود؛ که اگر بگویند و توضیح دهند، شاید نه دعوایی پیش بیاید و نه این همه سردرگمی !

«فکت شیت»‌ها چه هستند؟

در برخی از کشور‌ها مانند ایران که عموما تکیه مردم و حتی مقامات بر فرهنگ شفاهی است، عموما جمع بندی و تفاسیر حول یک اتفاق مهم بین‌المللی و حتی داخلی، از طریق مصاحبه با مقام مسئول مربوطه در داخل راهروهای یک همایش، یک مراسم ختم، در هنگام سوار یا پیاده شدن از هواپیما و... انجام می‌شود. ایرانیان در بهترین حالت زمانی به نوشتن می‌پردازند که نتوانند‌ شفاهی در رسانه مطلبی را بگویند.

این سنت ایرانی، البته در آمریکا وجود ندارد. آمریکایی‌ها عموما در مورد مسائل مهم بین‌المللی و داخلی، استنباط و برداشت خود را به صورت اطلاعیه‌ای رسمی به منظور توجیه افکار عمومی و سایر مقامات منتشر می‌کنند. این اطلاعیه رسمی فکت شیت نام دارد که عموما در کنار برداشت از یک واقعه مهم، حاوی اطلاعاتی مختصر درباره ‌آن واقعه نیز هست.

در اروپا انتشار «فکت شیت» به سفت و سختی آمریکا نیست. هرچند اروپایی‌ها نیز ‌مانند ما سنت شفاهی ندارند، ‌برداشت و تحلیل خود درباره یک اتفاق مهم به ویژه بین‌المللی را در قالب یک بیانیه کلی اظهار ‌و روند کلی و گرایش عمومی خود از روند و سیر یک اتفاق مهم بین المللی بیان می‌کنند.

چرا ممکن است بین دو فکت شیت با موضوع واحد اختلاف نظر باشد؟

همان طور که گفته شد، فکت شیت‌ها، متونی استنباطی از یک واقعه مهم برای معرفی دستاورد‌های کشورهای دخیل در آن واقعه یا اتفاق است. ‌طبیعی است که وقتی دو کشور متخاصم یا رقیب بخواهند دستاوردهای خود را از یک واقعه برای مردم خود بیان کنند، آنچه‌ مطلوب خود و مردم می‌دانند، برجسته سازی می‌کنند. تأکید می‌شود که اطلاعات موجود در فکت شیت‌ها لزوما غلط نیستند، بلکه جنبه‌ای از یک توافق مهم در یک فکت شیت برجسته سازی می‌شود و جنبه‌ای دیگر از آن ممکن است پردازش نشود.

‌از آنجا که فکت شیت بیان دستاوردهای یک کشور است، لزوما از دستاوردهای خودی گفته می‌شود و ممکن نیست در فکت شیت آمریکایی‌ها گفته شود: ما حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناختیم یا ما تحریم‌های ایران را یکجا برخواهیم داشت یا راکتور آب سنگین اراک را برای ایرانیان تثبیت خواهیم کرد و یا دارایی‌های ایرانیان را به آنان بازخواهیم گرد‌اند یا ایران حق فروش مواد غنی شده خود را خواهد داشت. در حالی که همه این‌ها را بر اساس بیانیه سوئیس ایران به دست آورده است.

در یک فکت شیت با اطلاعات مهم در یک سند بین‌المللی به گونه‌ای بازی می‌شود و از هنر برجسته سازی دستاوردهای و کوچک شمردن دستاوردهای طرف مقابل بحث می‌شود که برای افکار عمومی، خاطر جمعی حاصل شود که دستاورد حاصل شده است. طبیعتا در یک مذاکره بین‌المللی هم یکی برنده و دیگری بازنده مطلق نیست و هر کسی می‌تواند با استناد به دستاوردهای خود، روایت خود را بگوید. به همین دلیل است که از بیانیه سوئیس، همزمان ایران و آمریکا می‌توانند روایت خاص خود را داشته باشند و هرچند هیچ کدام هم دروغ نمی‌گویند، ‌روایاتشان بر اساس نگاه هر یک به دستاورد‌ها متفاوت است.

لذا اگر چه دعوای فکت شیت‌ها، اصالتی ندارد، ‌با استناد به این‌ها، روحیه ملت را تضعیف کردن درست نیست .