چرا روحانی به ترکمنستان رفت؟

دکتر افشار سلیمانی*

حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی ایران در رأس یک هیات بلندپایه روزچهارشنبه 20 اسفندماه به دعوت همتای ترکمنستانی خود قربانقلی بردی محمداف به منظور بررسی آخرین وضعیت دوجانبه، منطقه ای و بین المللی دیداری رسمی از این کشور همسایه و خزری به عمل آورد. روسای جمهوری دوکشور پس از مذاکرات تک به تک و عمومی مقامات دو کشور در یک نشستی خبری ضمن ارزیابی از این سفر و مذاکرات انجام شده به پرسشهای خبرنگاران نیز پاسخ دادند. دراین سفر 17 سند همکاری در زمینه های مختلف ازسوی مسئولان ذیربط دو کشور درحضور روسای جمهور به امضاء رسید.

دو رییس جمهور در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با حمایت از گسترش بیش از پیش همکاریهای تهران - عشق آباد در عرصه های مورد علاقه تاکید نمودند که با تحقق این سفر فصل تازه ای در روابط دو کشور آغاز شده است.

روابط تهران و عشق‌آباد روابطی معمولی و عادی نیست، بلکه روابطی جاری در طول قرن‌ها بوده و ریشه در عمق تاریخ دارد.
دکتر روحانی، با تاکید برگسترش بیش ازپیش روابط مستحکم وتاریخی فیمابین ازطریق استفاده از همه ظرفیتهای موجود به مذاکرات مفید و سازنده پیرامون ظرفیت‌ها و مسایل موجود برای توسعه تعاملات و همکاری‌های دو کشور همچون مذاکرات پنجگانه درطول یکسال ونیم اخیر اشاره کرد.
روحانی همچنین با اشاره به اینکه افزایش چشمگیر مبادلات ریلی و جاده‌ای و همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های نفت و گازو برق از توافق دو طرف بر افرایش حجم مبادلات ریلی بین دو کشور تا سه برابر و افزایش حجم مبادلات جاده‌ای بین دو کشور به دو برابر خبرداد و افزود: حجم مبادلات تجاری وهمکاریهای اقتصادی دو کشوراز رقم 3/7 میلیارد دلار به 60 میلیارد دلاردر طول ده سال آینده افزایش خواهد یافت.

وی ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با ارایه خدمات فنی و تأمین کالاهای مورد نیاز ترکمنستان در زمینه‌های مختلف با تاکید بر اینکه ایران و ترکمنستان دریای خزر را دریای صلح، دوستی و برادری می‌دانند و به لحاظ حقوقی نیز برای بهره‌برداری از منابع مختلف دریای خزر و نیز فعال کردن بنادر و کشتیرانی در این دریا آماده همکاری همه جانبه می باشند.

رییس جمهور کشورمان با ابراز خرسندی از فعال شدن کریدور عمان، ایران، ترکمنستان و ازبکستان بر گسترش بهره برداری از این مسیر برای تحقق اهداف کریدورشمال - جنوب با هدف تامین منافع کشورهای ذینفع و منطقه تاکید کرد. روحانی همچنین ضرورت همکاری دوکشور در زمینه حفاظت مؤثرتر از محیط زیست و توسعه گردشگری را خاطرنشان ساخت.
رییس دولت تدبیر و امید با مشابه دانستن مواضع و دیگاههای دو کشور در مسایل بین‌المللی خاطر نشان کرد: ایران، ندای جهان عاری از خشونت را در جهان سر داد که همه کشورها به آن پیوستند و ترکمنستان در این زمینه نظرهای مشابه و مشترکی با جمهوری اسلامی ایران دارد. وی همچنین تاکید کرد، ایران شعار و ندای اعتدال، اسلام رحمانی و صلح و دوستی را دنبال می‌کند و در این راستا حامی سیاست‌های کشور دوست و همسایه خود، ترکمنستان در زمینه صلح و بی‌طرفی است.

رییس جمهوری کشورمان با اشاره به ضرورت تقویت و تحکیم صلح و دوستی وبرداری در منطقه، ابراز امیدواری نمود که کنفرانس صلح و دوستی ترکمنستان در پایان سال جاری میلادی هرچه با شکوهتر برگزار شود.
رییس‌ جمهوری ترکمنستان نیز دراین نشست خبری مشترک با اشاره به مفید و سازنده بودن مذاکرات مقامات دو کشور و اهمیت فراوان توافقات صورت گرفته در سفر همتای ایرانی خود، از اینکه اسناد امضا شده صفحات جدیدی در تاریخ روابط دو کشور خواهد گشود ابراز اطمینان کرد.

بردی محمداف با ابراز خرسندی از موفقیت‌های ایران و افتخار به آن، اسناد امضاء شده میان دوکشور را مستحکم کننده پایه‌های حقوقی روابط دو کشور و تسهیل کننده شرایط حسن همجواری و یافتن زمینه‌های جدید همکاری به فیمابین دوکشور تلقی کرد.
رییس جمهور ترکمنستان همچنین با اعلام اینکه مردم ایران و ترکمنستان قرن‌ها با یکدیگر در فضایی دوستانه و مسالمت‌آمیز زندگی کرده‌اند و امروز نیز بسیار بهم نزدیک هستند، ایران را که به عنوان یکی از اولین کشورها استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت، کشور دوست و برادر ترکمنستان دانست و خاطرنشان کرد که روابط ایران و ترکمنستان ازبدو شروع روابط دوکشور یشرفت زیادی کرده و دردوره جدید به لحاظ محتوایی کاملاً متفاوت از قبل است. وی با ابراز رضایت از روند موجود مناسبات دوکشور بر گسترش روابط با ایران در عرصه‌های مختلف تاکید کرد و گفت: فصل جدیدی در تاریخ روابط دو کشور آغاز شده است و در جریان این سفر در فضایی کاملاً دوستانه و با حسن تفاهم بسیارخوبی مسایل منطقه و جهان را نیز مرور کردیم و جای خوشحالی است که دو کشور در زمینه تلاش برای تحکیم صلح پایدار و برقراری صلح و ثبات در همه جهان مواضع نزدیکی داشته و تمایل به همکاری دارند.
رییس جمهور ترکمنستان با اشاره به عضویت ترکمنستان و ایران در سازمان همکاری‌های اسلامی، سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو و جنبش عدم تعهد، گفت: امروز همچنین درباره مقابله با مسایلی چون تروریسم، تجارت مواد مخدر و جنایات سازمان یافته که دو کشور همکاری‌های نزدیکی در آنها با یکدیگر دارند نیز مذاکره کردیم. بردی محمداف با تشکر از حمایت های ایران از ابتکارات بین‌المللی ترکمنستان، تصریح کرد: ایران و ترکمنستان در موضوع دریای خزر نیز همکاری‌های نزدیکی با یکدیگر دارند و معتقدند باید این دریا، دریای صلح و دوستی باشد و همکاری‌ها در آن با در نظر گرفتن اصول حسن همجواری گسترش یابد. وی افزود: ایران و ترکمنستان پیشنهادهای خود درباره رژیم حقوقی دریای خزر را ارایه کرده‌اند و به روند رو به رشد نهایی شدن اسناد این رژیم حقوقی امیدوار هستند. توسعه همکاری وزارتخانه‌های امور خارجه دو کشور، گسترش روابط روسای جمهور دو کشور از مذاکره پیرامون همکاریهای بازرگانی و تجاری،همکاری در اجرای طرح‌های بزرگ و توسعه مسیرهای ریلی و جاده‌ای و فعال کردن کریدورهای منطقه‌ای ابراز رضایت کردند.

بردی محمداف باتشکر از پذیرش دعوتش ازسوی حسن روحانی این دیدار را تاریخی دانست و با ابراز خوشحالی از اینکه دیدارها و مذاکرات دوطرف در فضایی گرم و دوستانه برگزار شد ابراز امیدواری نمود روابط دو کشور از استحکام هر چه بیشتر ی برخوردارگردد. وی درپایان برای مردم ایران صلح، شکوفایی و پیشرفت‌های فراوان آرزو کرد.

اسناد امضاء شده در این سفر
17عناوین سند در زمینه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، حقوقی و علمی و فناوری با هدف هموار نمودن بسترهای گسترش همکاری‌های همه جانبه تهران - عشق آباد با حضور دو رییس دولت توسط مسولان ذیربط دوکشور بامضاء رسید، به شرح ذیل میباشد :
- برنامه همکاری پنج ساله وزارتخانه‌های امور خارجه دو کشور
- پروتکل انتقال محکومان به حبس بین دو کشور
- همکاری در زمینه محیط زیست
- مبادلات فرهنگی، هنری، علمی و آموزشی در فاصله سال‌های 1394 تا 1397
- همکاری در زمینه مبارزه با پولشویی
- همکاری در زمینه بررسی احداث پل سرخس
- همکاری در زمینه بررسی ساخت و احداث جاده
- همکاری در زمینه تولید و تبادل برق
- همکاری در زمینه صادرات کالا و محصولات شیمیایی
- همکاری‌های کشاورزی
- همکاری در بخش راه‌آهن
- همکاری‌های بخش خصوصی دو کشور
- همکاری در زمینه نسخ خطی
- همکاری اتاق‌های بازرگانی دو کشور
- همکاری میان استان خراسان شمالی و استان آخال ترکمنستان
- همکاری بین استان گلستان و استان بالکان ترکمنستان
- همکاری بین خراسان رضوی و استان مرو ترکمنستان

تحلیل 
مناسبات دوجانبه ایران و ترکمنستان از زمان شروع فعالیت دولت تدبیر وامید به واسطه رویکرد تعاملی رییس جمهوری اسلامی ایران و گام برداشتن در مسیر اعتمادسازی و احترام متقابل از روند رو به رشدی برخورداربوده و به نظر میرسد مذاکرات سازنده دوطرف در جریان این سفر و اسناد امضاء شده می تواند بعنوان نقطه حرکت نوین دیگری در راستای توسعه، تعمیق وتحکیم روابط دوکشوردر زمینه های دوجانبه، منطقه ای وبین المللی محسوب گردد.
پیوستگی ژئوپولیتیکی دو کشور با اجرای طرحهای مختلف انرژی، حمل ونقلی و... می تواند موجبات چسبندگی اقتصادی بیشتر دوکشور همسایه و خزری را فراهم آورد. ترکمنستان دروازه ورود ایران به آسیای مرکزی است و توسعه روابط با این کشور در گسترش مناسبات ایران با دیگر کشورهای آسیای مرکزی آثار مثبتی در بردارد.
ازسوی دیگر همکاری نزدیک تهران -عشق آباد در تنظیم و ایجاد توازن در مسایل مربوط به دریای خزر تاثیر گذاراست. دوکشور در زمینه انتقال گاز ترکمنستان به مقاصد ثالث (که هم اکنون به ایران صادر میشود) نیازمند همکاری متقابل هستند و ترانزیت گاز ترکمنستان به ترکیه و ازاین طریق به مقاصد اروپایی میتواند بیش ازپیش غیر اقتصادی بودن انتقال گاز ترکمنستان ازطریق بستر دریای خزر را که به لحاظ محیط زیستی وصرفه اقتصادی با مشکلاتی مواجه است باثبات رسانده و موقعیت ترانزیتی و امنیتی ایران را ارتقاء بخشد.
(هرچند طرح انتقال گازاز بستر دریای خزرموسوم به ترانس خزر با مخالف تهران ومسکو روبروست اما گاه وبیگاه مطرح میشود)
دو کشور همچنین میتوانند در سایه تقویت اعتماد متقابل وبا استفاده از ظرفیتهای مختلف و اینکه درچند سازمان منطقه ای وبین المللی عضو هستند دراین عرصه ها نیزبه نفع ملتهای خود و صلح وثبات منطقه ای وجهانی به میزان قدر السهم خود نقش سازنده ای ایفا نمایند.

سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان 

5252