یک توافق هسته‌ای خوب و تاریخی برد-برد در دسترس است

به گزارش خبرگزاری مهر، بر اساس برنامه اعلام شده دور جدید مذاکرت ایران و کشورهای ۱+۵ برای رسیدن به توافق جامع هسته ای از تاریخ ۲۵ اسفند آغاز می شود. این گفتگوها پس از مذاکرات هفته گذشته که در شهر مونترو برگزار شد و پس از آن «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، راهی ریاض و پاریس شد تا با مقامات کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و همچنین همتایان خود از کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان درباره آخرین تحولات پرونده هسته ای ایران رایزنی کند برگزار می شود. 

هر چند گفته می شود که در مذاکرات انجام شده پیشرفت هایی حاصل شده اما با این وجود سنگ اندازی برخی کشورهای ۱+۵ همچون فرانسه و همچنین زیاده خواهی های طرف غربی موجب شده تا تردیدهایی در مورد به سرانجام رسیدن مذاکرات سیاسی تا مهلت تعیین شده یعنی پایان ماه مارس وجود داشته باشد. 

در همین رابطه با «داریل کیمبال» مدیر انجمن کنترل سلاح آمریکا، که از نزدیک پرونده هسته ای ایران و مذاکرات در حال انجام را زیر نظر دارد به گفتگو نشستیم. متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است: 

* همانطور که می دانید دور جدید مذاکرات هسته ای ایران قرار است در هفته آینده برگزار شود، ایران و آمریکا و همچنین دیگر کشورهای گروه ۱+۵ در هفته گذشته نیز در سوئیس گفتگوهایی را انجام داده بودند. در این میان نگاهی بر گزارش های منتشر شده در رسانه ها و اظهارات مسئولان هر دو طرف نشان می دهد که جوی مثبت برای رسیدن به توافق تا مهلت تعیین شده در ماه مارس وجود دارد، ارزیابی شما در این رابطه چیست؟ 

بر اساس ماهیت پیچیده این موضوع اینطور که مشخص است مذاکرات به آرامی در حال پیشرفت است و این پیشرفتی مستمر است. هنوز اختلافاتی میان طرفین وجود دارد، هر چند این اختلافات کم تعداد و کوچک هستند اما زمان برای هر دو طرف برای آنکه در مورد مسائل باقی مانده تصمیم کلیدی سیاسی اتخاذ کنند رو به پایان است. دو طرف باید در مواردی همچون سانتریفیوژهای تحقیق و توسعه، دوره و مدتی که توافق اجرا خواهد شد، وضعیت لغو تحریم ها و اینکه در مورد پرسش های باقیمانده آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران چه اقداماتی را می توان انجام داد تصمیم گیری کنند. یک توافق تاریخی برد-برد در دسترس است. هیچ یک از طرفین نمی تواند این موقعیت بوجود آمده را از بین ببرد. 

* در این مذاکرات ایران بر لغو تمامی تحریم ها تاکید دارد اما طرف مقابل با این موضوع مخالف است، دلیل کشورهای ۱+۵ برای مخالفت با لغو یکباره تحریم ها چیست؟ 

وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، عنوان داشته که اگر غرب تحریم ها را به سرعت لغو کند ایران می تواند به سرعت گام هایی را برای نشان دادن اینکه برنامه هسته ای اش صلح آمیز است بردارد. در حالت کلی این امر امکان پذیر است اما در عمل اجرای آن مشکل است. برداشت من این است که آنچه بیش از هر چیزی در این مورد محدود شده آن است که اتحادیه اروپا و آمریکا پیشنهاداتی در مورد لغو تحریم به ایران داده اند که برای مثال می توان به لغو تحریم های اتحادیه اروپا و همچنین بخشودگی از تحریم های آمریکا همچون آزادسازی پول های بلوکه شده ایران که در مقایسه با رقمی که بواسطه برنامه اقدام مشترک (توافقنامه ژنو) در اختیار ایران قرار گرفت، رقم بسیار بیشتری است اشاره کرد.

با این وجود بسیاری از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل به گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد احتمال انحرافات نظامی در برنامه هسته ای است که رفع نگرانی  آنها مدتی طول می کشد و این دوره می تواند یک سال و یا بیشتر باشد و در طی آن ایران باید همکاری های لازم با آژانس را انجام دهد. همچنین برای لغو تحریم های آمریکا علیه ایران، کنگره ایالات متحده باید در مورد آن رای گیری کند و یا اینکه اجازه بدهیم دوره اجرای این تحریم ها به پایان برسد. برای مثال دوره اعمال برخی از تحریم ها در پایان سال ۲۰۱۶ به اتمام می رسد مگر اینکه کنگره مجددا آنها را تمدید کند. اگر در ماه جولای در کنگره برای لغو تحریم های ایران رای گیری انجام شود، نمی توان گفت این آرا به راحتی در حمایت از لغو تحریم ها خواهد بود.  

اما با توجه به آنکه حمایت ها و انتقادهای زیادی از برنامه اقدام مشترک (توافقنامه ژنو) وجود دارد فکر می کنم اگر هر دو طرف بر تعهدات خود در توافق جامع پایبند باشند در طول یک سال و یا بیشتر از آن اعتماد سیاسی قابل توجهی از توافق جامع شکل بگیرد. این امر موجب خواهد شد تا اراده ای سیاسی برای لغو آن دسته از تحریمهای آمریکا علیه ایران که به موجب برنامه هسته ای این کشور علیه تهران اعمال شده اند شکل بگیرد.

* به چه میزان توافق سیاسی ایران و ۱+۵ تا پایان ماه مارس (ماه جاری) به معنای رسیدن به توافق جامع هسته ای خواهد بود؟ 

در نوامبر ۲۰۱۴ زمانیکه دو طرف موافقت کردند تا مذاکرات خود و برنامه اقدام مشترک را ادامه دهند اعلام کردند که قصد دارند تا چارچوب مذاکرات را تا انتهای ماه مارس تکمیل کنند بر همین اساس زمان برای تکمیل مباحث فنی تا انتهای ماه ژوئن وجود دارد. هر دو طرف بدنبال توافق هستند و بر اساس حداکثر جزئیاتی که ممکن است توافق بر یک چارچوب سیاسی خواهد بود که تمامی مسائل کلیدی را پوشش دهد. مواردی همچون زمانبندی، اقدامات و گام هایی که هر یک از طرفین باید بردارد. انجام چنین اقداماتی تا پایان ماه مارس امری اساسی برای متقاعد کردن کنگره ای است که نسبت به ثمر بخش بودن این مذاکرات امیدی ندارند. 

* دنیس راس در مقاله ای عنوان کرده بود که مقدر شده تا ایران و آمریکا برای همیشه دشمن باشند. آیا چنین دیدگاهی و طرفداران آنها تاثیری بر نتیجه مذاکرات خواهند داشت؟ 

متاسفانه آمریکا و ایران برای چند دهه روابط خصمانه ای با هم داشته اند. اگر یک توافق جامع هسته ای موثر داشته باشیم آنگاه روابط موجود میان کشورهای ما بویژه در مواردی که منافع مشترک در آنها وجود دارد بسیار مفیدتر و سازنده تر خواهد شد. اما مطمئنا موارد اختلافی زیادی میان دو کشور وجود دارد و هر دو طرف نسبت به یکدیگر بدبینی داشته و افرادی هستند که خواهان آشتی دو کشور نیستند. 

با این وجود حتی آن دسته از افرادی که گمان می کنند توافق جامع هسته ای به اندازه کافی مناسب نخواهد بود به این نتیجه رسیده اند که در مورد ایران اعمال تحریم های بیشتر سازنده نیست و اقدام نظامی نیز گزینه ای بسیار بسیار بدتر است.  

* در نهایت اساسا شما فکر می کنید چه نوع توافقی میان طرفین حاصل شود؟ 

یک توافق متعادل که برای یک دهه و یا بیشتر وجود داشته باشد، توافقی که شامل مراحل مختلف و گام های مشخصی باشد که هر دو طرف باید بردارند. در حالیکه هنوز مواردی وجود دارند که باید حل شوند اما مشخص است که دو طرف اگر نگوئیم در تمامی موارد در بسیاری از موارد مهم به راه حل هایی رسیده اند. به نظر من توافق جامع موثر می تواند شامل این مواردی باشد که اول؛ محدودیت های مشخصی برای غنی سازی اورانیوم در ایران اعمال نماید. دوم؛ توانایی جامعه بین الملل برای تائید اینکه ایران به تعهدات خود بر اساس توافق انجام شده و معاهده ان پی تی پایبند است را افزایش بدهد و سوم اینکه توافق منجر به لغو بخش قابل توجهی از تحریم های ایران شده و در حالیکه تهران گام های اساسی در مورد برنامه هسته ای خود بر می دارد تحریم های وابسته به برنامه هسته ای ایران نیز لغو شوند. 

* شما سفر بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران و بازرسی های آنها از تاسیسات هسته ای را چطور ارزیابی کرده و تاثیر آن را بر توافق نهایی به چه شکل می دانید؟ 

هر دو طرف می دانند که بازرسی های در حال انجام آژانس بین المللی انرژی اتمی از فعالیت های قبلی ایران حتی پس از توافق جامع نیز ادامه خواهد داشت. در همین زمان این نکته نیز روشن است که تحریم های کلیدی ایران که شامل تحریم های سازمان ملل بواسطه فعالیت هسته ای ایران هستند تا زمانیکه بازرسی های آژانس در ایران تکمیل نشود برچیده نخواهند شد. 

در پایان اینکه رهبران امریکا و ایران با این نکته موافق هستند که عدم توافق بهتر از یک توافق بد است اما این نکته نیز روشن است که یک توافق برد-برد بهتر از عدم توافق است و چنین توافقی اکنون در دسترس است.

خبرنگار: عبدالحمید بیاتی