پیشرفتهای اخیر در مذاکرات توافق جامع را بسیار محتمل ساخته است

خبرگزاری مهر- گروه بین الملل: عصر روز گذشته پاریس میزبان نشست وزیران امور خارجه آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان درباره موضوع هسته ای ایران بود. 

دو هفته گذشته را می توان یکی از پرکارترین روزهای کاری «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، دانست. چون وی پس از گفتگو با «محمد جواد ظریف» همتای ایرانی خود، در مونترو سوئیس، عازم ریاض شد تا در دیدار با مقامات کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، آنها را در جریان آخرین تحولات مربوط به مذاکرات هسته ای و توافق احتمالی قرار دهد. به اعتقاد برخی کارشناسان هدف کری از این سفر توجیه کشورهای عربی در مورد توافق احتمالی با ایران بود. 

کری پس از پایان دیدارهای خود در ریاض عازم پاریس شد و روز گذشته با «لوران فابیوس»، «فیلیپ هاموند» و «فرانک والتر اشتاین مایر»  همتایان فرانسوی، انگلیسی و آلمانی خود تشکیل جسله داد. 

پس از پایان این نشست، وزير امور خارجه آمريکا، با رد هرگونه اختلاف بين پاريس و واشنگتن بر سر توافق هسته ای با ايران گفت که آمريکا و فرانسه تاکيد دارند که توافقی که اکنون مذاکره بر سر آن جريان دارد، می بايست توافقی محکم باشد.

جان کری تصریح کرد: اگر فکر می کرديم که نياز بيشتری نيست که توافق را محکمتر کرد، الان يک توافقنامه می داشتيم، دليلی که الان توافقنامه هنوز امضا نشده اين است که معتقديم اختلافاتی وجود دارد که می بايست حل شوند. اقداماتی وجود دارند که می بايست انجام شوند تا اين توافق را محکم تر کنند.

به گزارش «فاکس نيوز» در اين کنفرانس خبری لوران فابيوس نیز گفته است: در برخی مسايل پيشرفت های حاصل شده است با اين حال اختلافاتی وجود دارد. 

بر اساس شواهد موجود گویا مهمترین اختلاف موجود میان ایران و کشورهای ۱+۵، نحوه لغو تحریم هاست در همین رابطه با «مارک فیتزپاتریک» معاون اسبق وزارت خارجه آمریکا و مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS) به گفتگو نشستیم تا تحلیل مذاکرات و پیش بینی نتیجه آن را از زبان وی بشنویم. 

متن این مصاحبه به شرح زیر است: 

* همانطور که مطلع هستید دوشنبه هفته گذشته در سوئیس مذاکراتی میان ایران و گروه ۱+۵ انجام شد، نظر به پیشرفت هایی که تا کنون در مذاکرات حاصل شده، ایران بر لغو تمام تحریم ها به صورت یکجا تاکید دارد اما طرف مقابل (گروه ۱+۵) با این موضوع موافق نیست، به نظر شما دلایل این گروه برای مخالفت با رفع یکجای تحریم های ایران چیست؟  

این نکته قابل فهم است که ایران به دنبال لغو فوری تمام تحریم ها باشد، اما سه فاکتور وجود دارند که رفع یکجای تحریم ها را غیر ممکن می کند. اول آنکه بسیاری از تحریم هایی که علیه ایران در طی سال های گذشته توسط آمریکا وضع شده است، به دلیل مواردی به غیر از موضوع هسته ای بوده اند برای مثال به دلیل مواردی همچون حقوق بشر و یا حمایت از گروه هایی همچون حماس و حزب الله، که این تحریم ها همچنان پابرجا خواهند بود. 

دوم آنکه، اگر چه باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، می تواند اغلب تحریم های ایران را تعلیق کند اما نمی تواند آن دسته از تحریم هایی که توسط کنگره تصویب شده اند را لغو کند و فقط خود کنگره است که می تواند این تحریم ها را لغو کند و بر اساس وضعیت سیاسی موجود در واشنگتن (اختلافات میان جمهوریخواهان و کاخ سفید) فکر می کنم لغو تحریم ها در شرایط فعلی غیر ممکن باشد. 

سوم، اگرچه این امر غیر ممکن نیست که تمام تحریم های اتحادیه اروپا و سازمان ملل علیه ایران لغو شوند اما گروه ۱+۵ می خواهد که برخی از تحریم ها برای یک دوره زمانی همچنان پابر جا بمانند تا از این نکته مطمئن شوند که ایران به تعهدات خود در توافقنامه عمل می کند. در میان دیگر مسائل، آنها (گروه ۱+۵) می خواهند مطمئن شوند که ایران به طور رضایتمندانه ای به سوالاتی که از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت هایی که ممکن است ماهیت نظامی داشته باشند پاسخ می دهد.

همچنین به واسطه آنکه برنامه هسته ای ایران به موجب مفاد توافق محدود می شود سازمان ملل نیز باید محدودیت های موجود برای فروش تجهیزات به ایران را نیز سبک تر کند. به عنوان آخرین نکته در این رابطه فکر می کنم مردم ایران نباید بر روی اینکه چه تحریم هایی هنوز وجود دارند تمرکز کنند بلکه باید بر روی این نکته متمرکز شوند که چه تحریم هایی لغو شده اند. به موجب توافق بخش اعظم محدودیت های که علیه فعالیت های اقتصادی ایران وضع شده به راحتی برچیده می شوند.

به گزارش مهر، نظر به کارشکنی های انجام شده از سوی کشورهای غربی در مذاکرات هسته ای رهر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در بیاناتی با دفاع از یک توافق هسته ای خوب فرمودند که توافق باید یک مرحله ای و کاملا صریح و شفاف باشد در همین رابطه فیتزپاتریک در پاسخ به این پرسش که  «در حالیکه ایران بر توافق یک مرحله ای تاکید دارد غرب بر توافق چند مرحله ای برای اعتماد سازی و لغو گام به گام تحریم ها اصرار دارد، چگونه ممکن است این دو دیدگاه همگرا شوند؟»  گفت:

زمانیکه در تاریخ ۲۴ نوامبر با تمدید مذاکرات موافقت شد تمامی طرف های حاضر در مذاکرات از جمله ایران با روندی موافقت کردند. آنها موعدی را برای رسیدن به توافق سیاسی بر اساس توافق جامع هسته ای در طول چهار ماه تعیین کرده اند و پس از آن نیز در مورد هر گونه ضمیمه فنی که وجود داشته باشد تا تاریخ ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵ توافق می شود. در نوامبر سال ۲۰۱۳ زمانیکه با برنامه اقدام مشترک (توافق ژنو) موافقت شد با یک راهبرد دو مرحله ای مشابه موافقت شده بود که در مورد جزئیات آن نیز دو ماه بعد توافقاتی انجام شد. دلیلی وجود ندارد که چنین روندی نتواند مجددا به موفقیت برسد.  روند دو مرحله ای که در نوامبر ۲۰۱۴ در مورد آن توافق شد شامل برخی ابهامات است از جمله اینکه چه میزان توافق سیاسی مورد نیاز است. این ابهام اجازه می دهد تا راهی برای توافق دیدگاه های مختلف وجود داشته باشد. 

* بر چه اساسی رسیدن به توافق سیاسی در ماه مارس، به معنای حصول توافق جامع خواهد بود؟  

هر چند موعد ۲۴ مارس برای رسیدن به توافق سیاسی از سوی بسیاری از ناظران به عنوان «یک ضرب الاجل نرم» ارزیابی می شد اما در هفته های اخیر این تاریخ به صورت یک «ضرب الاجل سخت» خود را نشان داد. در واشنگتن، اوباما اعضای تندرو حزب دموکرات را که در مجلس سنایی که تحت رهبری جمهوریخواهان است حضور دارند متقاعد کرده که تا پیش از پیوستن و حمایت از لایحه اعمال جدید تحریم های علیه ایران تا تاریخ ۲۴ مارس صبر کنند. بنابراین بر اساس تحولات سیاسی موجود در واشنگتن، رسیدن به توافق جامع تا آن تاریخ امری مهم است. می توان در مورد جزئیات نیز در هفته های بعدی به توافق رسید. من اساسا به دورنمای توافق جامع خوشبین هستم و پیشرفت های اخیر در مذاکرات موجب شده تا اکنون معتقد باشم که رسیدن به توافق قبل از موعد تعیین شده امکان پذیر است. 

* «دنیس راس» در مقاله ای عنوان کرده که ایران و آمریکا دشمنان دائمی باقی خواهند ماند. وجود چنین دیدگاه هایی در مراکز تصمیم سازی آمریکا تا چه میزان بر روند مذاکرات تأثیرگذار خواهد بود؟

من از محتویات مقاله ای که دنیس راس و دو نفردیگر در تاریخ ۲۳ ژانویه منتشر کرده و گفته بودند که مقدر شده ایران و آمریکا برای همیشه دشمن بمانند، شگفت زده شدم چون من تا کنون نشنیده ام که هیچ یک از اعضای دولت اوباما چنین دیدگاهی داشته باشد. معتقدم که این دیدگاه (دشمنی دائمی ایران و آمریکا) در اقلیت است و نمی تواند بر مذاکرات تاثیری داشته باشد.

«لرد پالمرستون» که به خاطر جمله «دوستی و یا اتحاد همیشگی وجود ندارد بلکه آنها منافع دائمی با هم دارند» معروف شده است. بر همین اساس می توان گفت کشورهایی که برای همیشه دشمن یکدیگر باشند وجود ندارند. برای مثال انگلیس و فرانسه را در نظر بگیرید که برای قرن ها با یکدیگر در حال جنگ بودند و یا جنگ های ویرانگری را به یاد بیاورید که میان فرانسه و آلمان وجود داشت. اما اکنون هر سه این کشورها با یکدیگر متحدانی نزدیک هستند. ممکن است دنیس راس تحت تاثیر افراد «آنتی امریکنیسم» قرار گرفته باشد.

* در نهایت پیش بینی شما در مورد توافق نهایی به چه شکل است و اساسا این توافق شامل چه مواردی خواهد بود؟ 

معتقدم که مذاکره کنندگان به توافقی که حقوق ایران را به رسمیت بشناسد و اغلب تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه این کشور را لغو کند خواهند رسید.

-----------

گفتگو: عبدالحمید بیاتی