ترکیه با تحولات منطقه چه خواهد کرد؟

با وجود اینکه در حال حاضر تحلیلگران کمی فعالیت‌های کنونی ائتلاف ضد داعش را در طولانی مدت موثر می‌دانند، گزلدر معتقد است، تاثیرات و نتایج ناشی از حمایت ائتلاف بین‌المللی ضد داعش به ویژه حمایت از نیروهای پیشمرگ، در طول زمان نمود پیدا می‌کند.

تقویت نیروهای پیشمرگ در مقابل داعش به عنوان نیروهای محلی یکی از مهم‌ترین استراتژی‌هایی بود که توانست پیشروی‌های شبه‌نظامیان را در شمال عراق متوقف سازد. استراتژی‌ای که در ابتدا با تقویت گمانه‌زنی‌ها مبنی بر حمایت از ایجاد کشوری مستقل توسط کردها بسیاری از جمله ترکیه را به وحشت انداخت.

تاثیر حمله داعشی‌ها به شهر کردنشین کوبانی در مرز ترکیه و سوریه و در پی آن حمایت از نیروهای کرد به حدی بود که دولت ترکیه با تمرکز بیشتر بر رابطه خود با کردها روند صلح با آن‌ها را سرعت بخشید. روند صلح بین کرد‌ها و دولت ترکیه درحالی طی چند ماه اخیر سرعت یافته که بسیاری مسئله کردها را عامل اصلی خصومت بین دولت سوریه و ترکیه می‌دانند.

تحلیلگر 41 ساله خبرگزاری روسی اسپوتنیک با اشاره به مسئله کردها به عنوان موضوعی مهم در سیاست داخلی ترکیه و تسریع روند صلح بین دو گروه در پی نبرد کوبانی عنوان می‌کند: مسئله کردها بیش از 30 سال است که در سیاست داخلی ترکیه موضوعی تعیین کننده به شمار می‌رود اما گاهی تحولات بین‌المللی، مسائل داخلی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. ایجاد سه منطقه کردنشین در شمال سوریه و دفاع موفقیت‌آمیز کردها در کوبانی مواضع کردها را تا جایی تقویت کرد که ترکیه به سمت پیدا کردن یک راه‌حل سیاسی برای مسئله داخلی خود با کردها برآمد.

وی با این حال پیش‌بینی می‌کند که در آینده نه چندان دور، احتمالا کردها در عراق و نه سوریه کشور مستقل خود را ایجاد خواهند کرد.

این کارشناس متخصص در حوزه کردها و روابط این اقلیت می‌افزاید: احتمال ایجاد کشوری کردنشین در سوریه به دلیل نامتجانس بودن بافت کردنشین این کشور وجود ندارد و مشخص است که کردهای این کشور یک راه‌حل سوری با حق برابری برای تمامی اقوام را به ایجاد یک کشور مستقل ترجیح می‌دهند.

با توجه به همکاری کرد‌های ترکیه در روند صلح، گزلدر در پاسخ به سوالی درباره شرایط کردهای ترکیه نیز توضیح می‌دهد: کردهای ترکیه هم شرایط مشابهی با کردهای سوریه دارند و یک راه‌حل سیاسی را به تشکیل کشوری مستقل ترجیح می‌دهند.

با توجه به اینکه کردهای عراق طی دو دهه اخیر منابع مالی و ارتش مورد نیاز خود را فراهم کرده، بسیاری از کارشناسان دیگر نیز تنها استقلال این اقلیت در عراق را محتمل می‌دانند. با این حال در صورت استقلال کردها، وضعیت کشوری به نام عراق که فصل مشترک اقلیت‌های متعدد دیگری است نامعلوم خواهد بود.

این روزنامه‌نگار مستقل برای توضیح پیوند ترکیه و عراق، به روابط آشفته اقتصادی و سیاسی کنونی آنکارا- بغداد و هم‌چنین روابط بهبودیافته با اقلیم کردستان عراق اشاره و نتیجه‌گیری می‌کند: ترکیه عراقی متحد را به وجود کشوری مستقل متعلق به کردها ترجیح می‌دهد اما در صورت وقوع چنین اتفاقی دولت ترکیه به سرعت درصدد ایجاد روابطی رسمی با کشور جدید کردنشین برآمده و به همکاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی به ویژه مسائل نفتی ادامه می‌دهد.

پیش از این در اکتبر سال گذشته هم‌زمان با درگیری‌ها در کوبانی و انفعال دولت ترکیه در قبال آن، موجی از اعتراضات ترکیه را فراگرفت. مردم در این اعتراضات خواستار دخالت نظامی ترکیه در کوبانی بودند. این اعتراضات نشان داد که مردم ترکیه نسبت به امور اقلیت‌های این کشور حساس بوده و سرنوشت کردها برای جامعه ترک از اهمیت بسیاری برخوردار است.

گزلدر درباره حمایت افکارعمومی مردم ترکیه ضمن تاکید بر حمایت حداکثری مردم این کشور از روند صلح با کرد‌ها عنوان می‌کند: مردم نظرات مختلفی در این باره دارند اما خاتمه دادن به خشونت و درگیری خواست اکثریت مردم است با این حال اقلیتی هم هستند که نظر دیگری دارند.

مردم ترکیه در حمایت‌های خود از مردم کوبانی، انتقادات بسیاری را علیه رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور این کشور مطرح کردند. مردم این کشور به ویژه کردها که در اعتراضات خود با سلاح گرم دولتی‌ها مواجهه شدند، اردوغان را به سرکوبگری و تمامیت‌خواهی متهم می‌کنند.

در همین حال احزاب اپوزیسیون نیز نظری مشابه مردم معترض دارند. آن‌ها اردوغان را به از بین بردن پایه‌های سکولاریزم در این کشور متهم می‌کنند و هم‌زمان او را دیکتاتوری می‌دانند که برای رسیدن به اهداف خود از هیچ اقدامی فروگذاری نمی‌کند.

اردوغان که از سال 2003 به چهره اول سیاسی ترکیه تبدیل شده است در انتخابات اخیر این کشور توانست سمت رییس‌جمهوری را نیز از آن خود کند. او که صراحتا اعلام کرده درصدد تغییر قانون اساسی به نفع سیستم ریاست‌جمهوری است طی ماه‌های اخیر از سوی احزاب اپوزیسیون به نقض قانون اساسی و حوزه اختیارات خود متهم می‌شود.

گزلدر به عنوان محقق تاریخ ترکیه و نظام‌های سیاسی آن با توجه به ساختار سیاسی متمرکز این کشور می‌گوید: ترکیه به نظام ریاست‌جمهوری نیازی ندارد چرا که چنین تغییری این کشور را در مسیر عکس دموکراتیزه شدن قرار می‌دهد. ساختار سیاسی ترکیه هم‌چنان بسیار متمرکز است و اگر به نظامی ریاست‌جمهوری تبدیل شود دیگر هیچ نهادی برای متعادل کردن قدرت رییس‌جمهور وجود نخواهد داشت.

وی با اشاره به تلاش‌های اردوغان برای تغییر قانون اساسی می‌افزاید: دلایل اردوغان برای سال‌ها تلاش جهت تغییر قانون اساسی به نفع ریاست‌جمهوری، کنترل بیش از پیش سیستم سیاسی ترکیه و نه تنها تبدیل شدن به رییس‌جمهوری غیرتشریفاتی بلکه تبدیل شدن به چهره‌ای یکه‌تاز در عرصه سیاست است.

در حال حاضر نیز رییس‌جمهور ترکیه با در دست گرفتن بیشتر فعالیت‌های سیاسی این کشور به بسیاری از اهداف خود دست یافته است تا جایی که بسیاری نام "رییس‌جمهور- نخست‌وزیر" را مناسب نقش سیاسی فعلی او دانسته‌اند.

کارشناس ارشد مطالعات صلح با اشاره به انتخابات پارلمانی آتی ترکیه درباره این نقش اردوغان توضیح می‌دهد: در حال حاضر رییس‌جمهور ترکیه نوعی از نقش سیاسی را ایفا می‌کند که در قانون اساسی وجود ندارد. به همین دلیل حزب حاکم عدالت و توسعه برای ایجاد قانون اساسی مورد نظرش به دو سوم اکثریت کرسی‌ها در انتخابات آتی پارلمان ترکیه نیاز دارد.

انتخابات پارلمانی ترکیه هفتم ژوئن برگزار می‌شود.

حزب عدالت و توسعه اما در این میان جدای از احزاب اپوزیسیون، مخالف دیگری دارد که باعث ایجاد قوانین امنیتی جدیدی در این کشور شده است. "ساختار موازی"، اصطلاحی است که دولت ترکیه به این تهدید اطلاق می‌کند.

اردوغان در دوره نخست‌وزیری، فتح‌الله گولن، روحانی ترکیه‌ای را که روزگاری از دوستان نزدیک او به شمار می‌آمد به ایجاد دولت موازی و بر هم زنی نظم و هم‌زمان اتهام‌زنی علیه دولت وقت متهم کرد.

نخست‌وزیر وقت ترکیه از گسترش نفوذ دوست قدیمی‌اش به وحشت افتاد و مدارس او را که به مراکز آموزشی گسترده اخلاق و علوم الهی در ترکیه شهرت داشت، یک به یک تعطیل کرد. گولن پس از بروز این مشکلات طی تبعیدی خودخواسته به آمریکا رفت و در پی آن از سوی اردوغان به توطئه‌چینی متهم شد.

با این حال بسیاری اردوغان و دولت او را به شایعه‌پراکنی در این باره متهم و وجود چنین توطئه‌ها و ساختاری را رد می‌کنند.

این روزنامه‌نگار ترک تبار در ادامه اظهاراتش، درباره جنبش متعلق به گولن عنوان می‌کند: چیزی تحت عنوان شبکه گولن وجود دارد و حدود 6 میلیون تن نیز عضو این شبکه هستند که به آموزه‌های نورسی (یک عالم سنی) معتقدند. این شبکه در بخش‌های آموزشی بسیار فعال بوده اما نفوذهایی هم در بین وزرا، نیروهای پلیس و قوه قضاییه دارد.

وی از این جنبش به عنوان شبکه‌ای "غیرشفاف" یاد می‌کند که فعالیت‌های پنهانی بسیاری دارد و درصدد هر فرصتی برای ضربه زدن به دولت است.

گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: عاطفه مرادی

انتهای پیام