پزشكان ایرانی طب رزم رامتحول كردند/نقش بیمارستانهای صحرایی در جنگ

به گزارش خبرنگار مهر، پنجمین یادواره شهید دکتر محمدعلی رهنمون و سومین آئین اعطاء جایزه ملی این شهید عصر پنج شنبه با حضور وزیر دفاع، مقامات مسئول کشوری و لشکری در بیمارستان صحرایی امام حسین(ع) در منطقه دارخوین استان خوزستان برگزار شد.

شهید دکتر محمد علی رهنمون در روز هفتم مرداد ماه سال ۱۳۳۴ در شهر یزد دیده به جهان گشود. در پنج سالگی برای یادگیری قرآن، او را به مکتب خانه ای در محل فرستادند و چون از هوش و ذکاوت سرشاری برخوردار بود، در مدت زمان اندکی، قرآن را فرا گرفت و از همین جا بود که نشانه‌های پایبندی به دین و مذهب در وی آشکار شد.

در سالهای پر حادثه تحصیلات دبیرستان دست تقدیر تنها یار غمخوارش، مادر دلسوز و مهربان را از او دریغ داشت. گرچه فقدان مادر برایش سخت بود، ولی از پا  نشست و تلاشش را در راه تحصیل دوچندان كرد تا اینکه در سال ۱۳۵۲ در کنکور سراسری در رشته پزشکی دانشگاه اهواز پذیرفته شد. در جریان سیل خوزستان در سال ۱۳۵۸ کمیته بهداشت و درمان جهاد سازندگی خوزستان به همت و تلاش او تشکیل شد و مسئولیت آن را پذیرفت. هنوز خستگی واقعه سیل خوزستان بر دوش او سنگینی می کرد که جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه ملت ایران در شهریور ۱۳۵۹ آغاز شد و شعله های سوزانش بر پهنه وسیعی از خاک کشور ایران سایه انداخت.

در آن زمان رسالت جدید شهید دکتر رهنمون آغاز شد و با اینکه چند ماهی به پایان تکمیل تحصیلات دوره پزشکی عمومی او باقی نمانده بوده مجددا دست از ادامه تحصیل کشیده و با سازماندهی و ساماندهی مجدد کمیته امداد و درمان جهاد سازندگی خوزستان، پایگاهی برای جذب نیروهای پزشکی و امدادی منطقه جنوب فراهم آورد.

شهید رهنمون به طور خستگی ناپذیر، شبانه روزش را در جبهه های جنوب وقف درمان مجروحان می كرد. در اوائل سال ۱۳۶۰ با کمک جمعی کوچک از فارغ التحصیلان پزشکیِ همفکر و همسنگر خود در تهران به عضویت بهداری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آمد و از همان روزهای نخست در تشكیل و ساماندهی این نهاد همت گماشت و در راه اندازی و تجهیز و پذیرش مسئولیت اولین بیمارستان متعلق به سپاه پاسداران که هم اکنون به عنوان یکی از مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) است،   نقش به سزایی داشت.

در اوایل سال ۱۳۶۱ به منطقه جنوب بازگشت و در اداره و تجهیز بیمارستان صحرایی شهید کلانتری در منطقه اندیمشک و بیمارستان شهید بقایی اهواز همت گماشت. شهید دکتر رهنمون در عملیاتهای جنوب و غرب کشور مسئولیت بیمارستان های صحرایی را در آن مناطق عهده دار بود و سرانجام در سپیده دم روز ششم اسفند ماه سال ۱۳۶۲ در عملیات غرور آفرین خیبر در سنگر همیشگی خود در بیمارستان صحرایی خاتم الانبیا (ص) در منطقه طلائیه در حال ادای فریضه نماز صبح به سجده خونین نشست و با ذکر یا زهرا، یا زهرا(س) به شهادت رسید.

بر همین اساس هر ساله و در سالروز شهادت این شهید، یادواره وی در محل بیمارستان صحرایی دارخوین كه زمانی محل مداوای شهدای جنگ تحمیلی به خصوص در اوائل جنگ و كمك به مجروحان دفاع از خرمشهر بود برگزار می شود.    

پنجمین یادواره شهید دکتر محمدعلی رهنمون و سومین آئین اعطاء جایزه ملی این شهید نیز این بار با حضور مقامات مسئول کشوری و لشکری از جمله دهقان وزیر دفاع کشور، سردار فتحیان فرمانده بهداشت و درمان نیروهای مسلح کشور، دکتر ایرج حریرچی قائم مقام و معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سردار حسن عراقی زاده معاون بهداشت و درمان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دکتر محمد رئیسی رئیس سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور، دکتر زالی رئیس سازمان نظام پزشکی کشور، دکتر اسماعیل ایدنی رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور، دکتر ایرج فاضل رئیس جامعه جراحان ایران، دکتر مسعود پزشکیان وزیر سابق بهداشت و نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی، دکتر محمدحسن طریقت منفرد وزیر سابق بهداشت و دکتر یاور شاه ولی فرمانده بسیج جامعه پزشکی خوزستان در بیمارستان صحرایی امام حسین(ع) دارخوین برگزار شد.

دفاع مقدس منجر به تحول پزشكی شد

وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور در این آئین عنوان كرد: در دوران دفاع مقدس همه مردم ایران هم پای هم به دفاع از خاك كشور پرداختند و اینچنین نبود كه تنها عده یا قشری خاص در دوران دفاع مقدس حضور فعال داشتند. به همین دلیل دفاع مقدس آئینه تمام نمای حضور ملت انقلابی در دفاع از خاك كشور بود.

سردار سرتیپ دکتر حسین دهقان عنوان کرد: در ایام دفاع از خاك كشور، هیچ موضوعی نمی توانست باعث جدایی افراد و اندیشه های آنها باشد چرا كه كسی به نیت كسب نام و نشان به جبهه نمی رفت و برعكس همه برای حضور در جبهه ها و شهادت از همدیگر سبقت می گرفتند.

وزیر دفاع گفت: موجی از حرکت عامه مردم و حضور منسجم جامعه در عرصه دفاع را شاهد بودیم و همان اساس اقتدار و قدرت ما بود و به رغم حمایت قدرت های جهانی از دشمن بعثی، صدام نتوانست چیزی بر ملت ما تحمیل کند و سر تسلیم در مقابل ملت فرود آورد.

وی به دو ویژگی جامعه در دوران انقلاب و دفاع مقدس اشاره کرد و افزود: احساس یک رسالت انسانی و کار برای رضای خدا از جمله این ویژگی ها است.

وزیر دفاع تصریح کرد: وحدت و حضور منسجم در آن دوران، عامل قدرت دفاع ما بود. به رغم این که همه قدرتهای جهانی از رژیم صدام حمایت می كردند، نتیجه این شد كه همه قدرتهای جهان در مقابل ملت ما سر تعظیم فرود آوردند و تسلیم شدند.

سردار دهقان عنوان كرد: جامعه ما در دوران انقلاب و در مبارزه پس از آن دو ویژگی تمام عیار را از خودش به نمایش گذاشت كه این دو ویژگی موجب جهانی شدن انقلاب ما شد. اولین ویژگی احساس رسالت انسانی است. یعنی هیچ كس خودش را در دایره شخصی محبوس نمی كرد. جامعه ما و مردم ما برای خودشان رسالت انسانی قائل هستند و حضور خود را به دامنه انسانیت توسعه می دهند.

وزیر دفاع گفت: بحث بیداری اسلامی بر علیه ظلم، فساد و تبعیض، محصول حركت انقلابی ملت ما تا به امروز است. وحدت و یكپارچگی ایجاد نمی شود مگر آن كه هر آن چه كه منجر به وحدت می شود در كنار هم قرار گیرد.

وی با بیان این كه هنوز فصلی از دفاع مقدس باز است، تصریح کرد: دفاع مقدس منجر به تغییر و تحولات پزشكی شده اما باید توجه کرد که این تحولات چه هستند و جامعه پزشكی چه بهره ای از آن تجارب گرفته است و این تولید علم اگر اوجی ایجاد كرده است، چگونه می توان آن را توسعه داد.

حضور پزشكان درخط مقدم

ایرج فاضل رئیس جامعه جراحان کشور نیز در این مراسم با بیان اینكه جنگی كه ایران در طول هشت دفاع مقدس پشت سر گذاشت به نظر من با تمام جنگ ها متفاوت بود و در خصوص آن می توان تحقیقات فراوانی كرد. برهیچكس پوشیده نیست كه جنگ از سوی عراق و حامیانش از جمله كشورهای غربی به ما تحمیل شد و چون ما كشوری هستیم كه به دنبال جنگ نیستیم از جنگی كه صدام علیه ما به راه انداخت غافلگیر شدیم.

وی افزود: از جمله مواردی كه در این خصوص باعث غافلگیری شد را می توان در بخش پزشكی دید ولی پزشكان و افرادی كه در بخش درمان فعال بودند در همان اوائل جنگ به خط مقدم رفتند و حضور آنها نقطه قوتی برای رزمندگان شد و كار به جایی رسید كه جامعه پزشكی جزو آرایش دفاعی ایران در جنگ انجام وظیفه كرد.

فاضل با بیان اینكه شاید در هیچ جنگی مثل هشت سال دفاع مقدس پزشكان در خط مقدم حضور نمی یافتند، تاكید كرد: برای نمونه در جنگ آمریكا و ویتنام، سربازان آمریكایی كه به طور طبیعی از كشوری ثروتمند آمده بودند در مبارزه همیشه با مشكل نبود پزشك مواجه می شدند و تلفات آنها بیشتر می شد در حالیكه جامعه پزشكی ایران در جنگ شانه خالی نكرد.

رئیس جامعه جراحان ایران با یادآوری روزهای آغازین جنگ تحمیلی عنوان كرد: در روزهای اولیه جنگف جراحات بسیار وخیم و هولناك بود و ما با بحران های زیادی مواجه شدیم زیرا تجهیزات به اندازه كافی برای درمان آنها وجود نداشت و در اعزام آنها هم مشكل وجود داشت به همین دلیل بسیاری از مجروحان جان خود را از دست دادند.

وی افزود: همین شرایط وخیم بود كه باعث تحول عظیم در طب رزم شد و در واقع یكی از بزرگترین دستاوردهای دوران جنك همین طب زرم بود كه در ایران با وجود پزشكان ولایی به دست آمد.   در ابتدای جنگ، آرایش پزشكی به این صورت بود كه یك خط اورژانس ۲۵ كیلومتر بعد از خط مقدم و سپس یك بیمارستان در فاصله ۱۰۰ كیلومتری خط مقدم قرار داشت؛ اما این جوابگو نبود.

رئیس جامعه جراحان ایران افزود: اتفاقی كه افتاد این بود كه این سیستم وارونه شد و بیمارستانها را پشت خط آتش آوردند. همچنین بیمارستانهایی در زیر زمین و مصون از بمباران ایجاد كردند. در آنجا، جراحات بزرگتر عمل می شد و مجروحان با جراحات كوچكتر به شهرهای اطراف فرستاده می شدند. همین وارونه سازی، اثری شگرف در نجات جان مجروحان جنگ داشت.

وی با اشاره به محل برگزاری کنگره طب رزم، ادامه داد: در زمان جنگ، بیمارستان صحرایی امام حسین(ع)، فرم یك بیمارستان كامل و مجهز بود كه هر عمل بزرگی در آن قابل انجام بود.

نقش بیمارستان های صحرایی در جنگ

رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز  نیز با بیان اینكه دشمن در اعماق خاك سرزمینمان نفوذ كرده بود، بیان كرد: انتقال بیماران و مجروحان در ابتدای جنگ به صورت نامرتب انجام می شد و گاهی وقت ها ارائه خدمات اولیه نیز برای مجروحان امكان پذیر نبود.

دكتر اسماعیل ایدنی تاكید كرد: در آن دوره جامعه پزشكی با طراحی بیمارستان های صحرایی و اورژانس ها به تریاژ، مداوا و درمان بیماران پرداخت.

رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور با اشاره به اینكه طی مطالعات صورت گرفته پس از جنگ مشخص شد ۳۰ تا ۵۰ درصد كاهش تلفات جنگ، به دلیل احداث و راه انداری همین بیمارستان های صحرایی است، اظهار كرد: دلیل اصلی حضورمان در این كنگره زنده نگهداشتن یاد و خاطره رشادت ها و ایثارگری های جامعه پزشكی  و برداشتن قدمی در زمینه تبدیل فرهنگ شفاهی به مکتوب است.

اهداف برگزاری یادواره شهید رهنمون

سردار دكتر حسن عراقی زاده معاون بهداشت و درمان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در این مراسم اظهار كرد: این پنجمین نشستی است كه به منظور بزرگداشت تلاش ها و رشادت های شهدای جامعه پزشكی در خوزستان برگزار می شود و سومین سالی است كه جایزه ملی شهید دكتر رهنمون به خانواده وی و خانواده های شهدای برجسته و همچنین افراد تاثیرگذار جامعه پزشکی تقدیم می شود.

وی با اشاره به اهداف شکل گیری جایزه ملی شهید دکتر رهنمون گفت: گسترش ارزشهای دینی و انقلابی در دانشگاه های علوم پزشكی كشور، معرفی الگوهای برتر اخلاقی پزشكی به نسل جوان، تجلیل از مقام شامخ شهدای جامعه پزشکی، تجلیل و تکریم از فرهنگ ایثار و شهادت، پاسداشت تلاش های صورت گرفته در راستای ترویج روحیه بسیجی و پاسداشت تلاش های صورت گرفته در راستای ترویج روحیه کمک به محرومان و نیازمندان از اهداف شکل گیری جایزه ملی شهید رهنمون است.

عراقی زاده در پایان گفت: جایزه ملی شهید رهنمون که به صورت هیئت امنایی و به ریاست سرلشگر فیروزآبادی تعیین می گردد، در دو سال گذشته به ترتیب این جایزه در سال اول به چهار خانواده و در سال دوم به ۱۲ خانواده بزرگوار شهدای جامعه پزشکی اهداء شد و امسال نیز به جمعی از خانوده های برجسته شهدای جامعه پزشكی و همچنین فرهیختگان این جامعه اعطا می شود.

در بخش پایانی سومین آئین اعطاء جایزه ملی شهید دکتر رهنمون، به ترتیب از خانواده های شهید ابراهیم طلان، شهید اسماعیل عیسی نژاد، شهید فوزیه شیردل، شهید احمدرضا احدی، شهید حسن خوراكیان، شهید مهدی سیدعلی كرباسی، شهید علی احمدی، شهید حمید رخشانی، شهید علی اكبر حكیمی پور، شهید سیدمحمدابراهیم فقیهی، شهید دكتر مهدی شقاقی، تقدیر شد.

همچنین از ایثارگران فرهیخته دكتر محمدعلی ابوترابی، دكتر سیدعباس پاك نژاد و دكتر عباس فروتن، تجلیل و هدیه ویژه این آئین نیز به خانواده شهید محمدعلی رهنمون اهدا شد که تنها فرزند این شهید بزرگوار که به تازگی فارغ التحصیل رشته فوق تخصصی قلب از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی این دانشگاه شده است این جایزه را دریافت كرد.