چین و میانجیگری میان طالبان و دولت افغانستان

منابعی از گروه طالبان افغانستان روز یکشنبه ۳ اسفند گفتند که هیاتی از نمایندگان این گروه به اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان، رفته است.

بر اساس گزارشها قاری دین‌محمد که قبلا در راس هیاتی از گروه طالبان به چین رفته بود، رهبری این هیات را به عهده داشته است.

همزمان این منابع گفتند که چین نیز در جریان سفر هیات طالبان به اسلام‌آباد قرار دارد.

سالهاست که گفته می‌شود پکن تماسهایی را با عناصری در داخل گروه طالبان حفظ کرده است، اما ظاهرا این تلاشها بویژه در چند ماه گذشته بارزتر شده است.

این تلاشهای چین در مقایسه با دیگر بازیگران صحنه سیاسی و منازعات در افغانستان شاید کمتر دیده شده باشد و در همین چهارچوب شاید این سوال را ایجاد کند که چه دلایلی باعث این تلاشهای روبه افزایش چین شده است؟

چین سالهاست که با مشکل در استان سین کیانگ خود مواجه است. عمده جمعیت استان سین‌کیانگ را اویغورهای مسلمان تشکیل می‌دهند و این استان بارها صحنه اعتراضات آنان به محدودیت‌ها و تبعیض‌های قومی و همچنین بروز درگیری‌های خشونت‌بار بوده است.

اویغورها معتقدند چین کمونیستی، سرزمین مستقل آنها را اشغال کرده است. چین اما ادعا می کند مردم اویغور از آمدن ارتش خلق چین استقبال و از آن حمایت کرده‌اند.

در استان سین‌کیانگ بیش از ۳۰ هزار نفر فارسی‌زبان تاجیک هم زندگی می‌کنند که بیشتر آنها در شهر تاش‌قرغان و اطراف آن در نزدیکی مرز تاجیکستان ساکنند.

مقامات چین از احتمال ارتباط عناصری در این استان با افرط‌گرایان بویژه در مناطق آسیای مرکزی و طالبان افغانستان همواره نگران بوده و به گفته تحلیلگران تلاش مقامات پکن برای حفظ نوعی ارتباط با تروریستهای فعال در منطقه، در این چارچوب می‌تواند ارزیابی شود.

از سوی دیگر چین حضور اقتصادی فعال و قوی در افغانستان دارد و هرگونه بی‌ثباتی بویژه با خروج نیروهای ائتلاف و آمریکا بر منافع چین در افعانستان بویژه در بخش صنعت و معدن، می‌تواند ضربه بزند.

افغانستان و چین در عرصه‌های مختلف به ویژه اقتصادی روابط تنگاتنگ دارند و شرکت‌‌های چینی در استخراج معادن افغانستان فعال‌ هستند.

شرکت‌های چینی برای استخراج مس عینک، بزرگترین معدن مس افغانستان، پروژه استخراج نفت در شمال افغانستان و اجرای برنامه‌های راه سازی پول های زیادی سرمایه گذاری کرده‌اند.

رقابتهای استراتژیک منطقه‌ای

رقابتهای استراتژیک منطقه‌ای بویژه با هند را می‌توان از دیگر دلایل بارزتر شدن فعالیت چین در تلاش برای میانجیگری بین اعضای طالبان و دولت افغانستان نامید.

مقامات آمریکایی پیشتر و به صراحت عنوان کرده‌اند که خواهان فعالتر شدن نقش هند در منطقه و بویژه در مسایل مربوط به افغانستان هستند.

نزدیکتر شدن دهلی‌نو به واشنگتن در سالهای اخیر و تغییرات استراتژیک در سیاست خارجی آمریکا را می‌توان در پشت صحنه این دیدگاه دید.

مقامات آمریکایی عنوان کرده‌اند که آنها درنظر دارند تا چند سال آینده تمرکز خود را بویژه در مورد نیروهای رزمی خارج از این کشور، بر منطقه اقیانوس هند متمرکز کنند. به گفته ناظران برخی از اقدامات چین در این منطقه از جمله دلایل اصلی این تغییرات می‌تواند باشد.

در این تصویر که به نوعی به مفهوم افزایش بالقوه نقش هند می‌تواند باشد، منطقی به نظر می‌رسد که چین بخواهد به نقش خود و قدرتش در چانه‌زنی و میانجیگری تاکید کند.

در عین حال در این رایزنی ها و تلاش برای میانجیگری در قضایای افغانستان، چین از وجهه بهتری در مقایسه با آمریکا برخوردار است. از سوی دیگر این کشور ارتباط نزدیکتری با پاکستان دارد که در عمل می‌تواند به نقش این کشور در احتمال به سرانجام رساندن تلاشهای میانجیگیری کمک کند.

هند به رغم نقش بسیار مثبتش در افغانستان و وجهه «خوبش» در بین بسیاری از مردم و نخبگان این کشور، از این موقعیت چین برخوردار نیست؛ به عبارتی هم با افراطیان منطقه از جمله طالبان مشکلاتی عمیق دارد و هم با پاکستان که از حامیان اصلی طالبان است.

نکته جالب توجه در این مطلب نیز شاید این باشد که گروه طالبان و شبکه حقانی بسیاری از اهداف هند در افغانستان را بارها مورد حمله قرار داده‌اند ولی شاید با اطمینان بتوان گفت که حمله به اهداف چین در افغانستان به مراتب کمتر بوده است.

طالبان نگران است

در این تلاشهای میانجیگری، نگاه شاید مثبت‌تر و تلاشهای طالبان نیز از اهمیت برخوردار است.

با خارج شدن نیروهای ائتلاف از افغانستان (اگرچه حدود ۱۰ هزار نفر از نیروهایی آمریکایی هنوز در این کشور هستند)، اما در عمل یکی از مهمترین خواسته‌های طالبان، به نوعی برآورده شده است.

از سوی دیگر طالبان نگران ادامه حمایت پاکستان، مهمترین و اصلی‌ترین حامی خود است. مقامات اسلام‌آباد بویژه پس از حمله اعضای طالبان به مدرسه‌ای در پیشاور، بر عزم خود برای مبارزه با افراطیان در هر نوع شکل و با هر عنوانی تاکید می‌کنند و عملیات نظامی خود علیه آنها را براه انداخته‌اند.

این کشور اخیرا هم ارتباطات تازه‌تری با افغانستان و در چارچوب همکاریهای دو کشور برای مقابله با تروریسم برقرار کرده‌اند.

در همین ارتباط نثارعلی خان، وزیر داخله پاکستان، چند روز پیش گفته بود که همکاری میان پاکستان و افغانستان در مبارزه با تروریسم معجزه خواهد کرد. او گفته بود، روابط پاکستان و افغانستان هیچ زمانی تا این حد خوب نبوده است.

با این احتساب اشتباه نخواهد بود که بگوییم طالبان می‌تواند نگران ادامه حمایت پاکستان باشد که در این صورت بدین مفهوم است که آنها جاپای خود در افغانستان را متزلزل خواهند دید.

این نکته از آنحا مهم است که اخیرا گزارشهایی مبنی بر فعال شدن نیروهایی که خود را مرتبط با داعش می‌خوانند، در افغانستان منتشر شده است که در حال جذب نیرو هستند. این خطری است که بر تضعیف مواضع طالبان در افغانستان می‌تواند منجر شود.

حسیب الله استانکزی، رئیس شورای ولایتی لوگر، جایی که در آن اخیرا عده‌ای به خانه‌های مردم حمله کرده‌اند گفته است که اعضای این گروه برای داعش تبلیغات می‌کنند و به مردم می گویند «رهبر شما از این پس بغدادی است و نه ملا عمر.»

چنین تلاشهایی در عمل به مفهوم تضعیف طالبان و رهبر آن می‌تواند تعبیر شود؛ چیزی که شاید نه طالبان و نه حامیان آن تمایلی به آن داشته باشند.