جولان داعش در ترکمنستان و افزایش نگرانی در آسیای میانه

به گزارش خبرگزاری مهر، وویس آو راشا در این رابطه می نویسد:  واشنگتن از حمایت جهانی کشورهای آسیای مرکزی در شرایطی سخن گفت که تهدید حضور داعش در این منطقه رو به افزایش گذاشته است.

ایالات متحده آمریکا نگاه مثبتی به حضور طولانی مدت یک رئیس جمهور در راس حکومت ندارد، با این حال قدرت و اختیارات «اسلام کریمف» و «نورسلطان نظربایف» را در ازبکستان و قزاقستان تایید کرده. زیرا از مدت ها پیش آنها را می شناسد و رفتارهای آنها در شرایط احتمالی برهم خوردن شرایط در صورت حضور داعش، قابل پیش بینی می داند. در همین رابطه آماده شدن نیروهای ذخیره در ترکمنستان به روشنی گواه بروز تشنج در منطقه است.

بسیاری از کارشناسان تاکید دارند که در آینده قابل پیش بینی باید انتظار افزایش فعالیت های سازمان های افراطی را داشته باشیم که از جمله آنها داعش است. امروز خطری که از طرف داعش احساس می شود، برای کشورهای آسیای مرکزی چندان زیاد نیست، زیرا عملیات این سازمان ها به اندازه کافی از کشورهای منطقه آسیای مرکزی فاصله دارند. با این حال، در مرزهای ترکمنستان-افغانستان و افغانستان – تاجیکستان، شاهد فعالیت شبه نظامیان و از جمله پرچم های سیاه داعش بوده اند. در چند ماه گذشته، مرزهای این کشورها چندین مرتبه باز شده است. مرزهای تاجیکستان با افغانستان کم و بیش تحت کنترل هستند، اما مرزهای افغانستان با ترکمنستان چندان حفاظت خوبی ندارد.

روشن است که چرا واشنگتن حضور طولانی مدت نظربایف و کریمف را از طریق انتخابات به ظاهر دموکراتیک تایید کرده است.
به طور کل، در آسیای مرکزی به ویژه در شرایط کنونی خاورمیانه، حتی با وجود پرچم های سیاه در مرزهای ترکمنستان، اوضاع آرام است. اما نباید از نظر دور کرد که آرامش پیش از طوفان است. 

ترکمنستان از نظر وسعت ارضی با قزاقستان برابری می کند و هر دو حلقه های زنجیر امنیتی اوراسیا به شمار می روند. در ترکمنستان 750 کیلومتر زمین بدون هیچ مانعی، مثل رود پنج در تاجیکستان و یا کوه های پامیر، برای پیشروی وجود دارد . خندق هایی به عمق پنج متر در آنجا وجود دارند که بعید است برای مدت طولانی ترکمن ها را از حملات طالبان و یا رادیکال های داعش حفظ کنند.

«شهرت قدیروف» کارشناس ارشد انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم روسیه می گوید که حفاظت از اراضی ترکمنستان برای بی طرفی جمهوری مزاحمت دارد. به خاطر خطرات ژئوپولتیک جنگ، عشق آباد نمی خواهد بی طرفی خود را کنار بگذارد.

مقامات کشورهای آسیای مرکزی تهدیدات را معرفی کرده و حتی تدابیر لازم را هم اندیشیده اند. ترکمنستان جمع آوری نیروها برای آماده کردن نیروهای ذخیره ارتش را اعلام کرده است. با این حال، به گفته «آندره کازانتسف» مدیر مرکز تحلیلی دانشگاه روابط بین الملل مسکو، این کار برای چنین کشوری کافی نیست.

رئیس جمهور «قربانقلی بردی محمدوف» سعی دارد از طریق صلح آمیز با نیروهای افغان خود به توافق برسد. با در نظر گرفتن اینکه نیروهای نظامی ترکمنستان در زمان ترکمنباشی به شدت ضعیف شده بودند، قطعا به این توافق نیاز وجود دارد. اما با احتساب موقعیت بی طرف ترکمنستان، امید اصلی به توافق با بیشترین تعداد شرکت کنندگان درگیری در افغانستان است. مشابه این حادثه را پیشتر شاهد بوده ایم. این جریان به زمانی مربوط می شود که رهبر ترکمنستان توانست با طالبان درباره صلح به توافق برسد. آندره کازانتسف کارشناس روس می گوید که سناریوی صلح، ترکمنستان را از خطر مواجه با رادیکالیسم رها نمی کند. مسئله اینجاست که جامعه در زمان ترکمنباشی رو به زوال رفته. بردی محمدوف سعی کرد اوضاع اجتماعی و سیستم آموزش، پزشکی و دیگر حوزه های اجتماعی را احیا کند، اما بیشتر مردم فاقد تحصیلات هستند و به حاشیه رفته اند. به همین خاطر خطر نفوذ رادیکالیسم به جامعه زیاد است و بدون نیروهای نظامی و کمک جامعه بین الملل بعید است بتوانند آن را از بین ببرند.

حلقه دیگر در زنجیره آسیای مرکزی تاجیکستان است که از اپوزیسیون قوی اسلام گرا برخوردار می باشد. الکسی مالاشنکو عضو شورای علمی مرکز کارنگی در مسکو می گوید که شرایط در تاجیکستان ممکن است با تقلب در انتخابات مجلس از کنترل خارج شود. انتخابات تاجیکستان روز اول ماه مارس انجام خواهد شد. حزب احیای اسلامی تاجکستان و محی الدین کبیری رهبر آن که مدعی چند کرسی در پارلمان هستند از قدرت سیاسی با حال و هوای میانه رو برخوردارند. آنها از اعتبار خود در داخل جمهوری و همچنین در میان دیاسپورای تاجیک ها در خارج کشور بهره می گیرند. با این حال اگر مقامات به این حزب اجازه ورود به پارلمان را ندهند یا سر و ته اعضای حزب را ببرند، آنوقت این حزب به رفتارهای خشن و سیاست های رادیکال روی می آورد. رادیکال ها می توانند از فرصت استفاده کرده و با تکیه بر حمایت هایی که از خارج می شوند، به مخالفت با دولت دست بزنند.

در کشورهای آسیای مرکزی اقدامات سخت تری اتخاذ می شود که به اعتقاد مالاشنکو تصمیم برای آنها در ازبکستان گرفته شده و به اپوزیسیون در خارج از کشور اعطا می شود. با این حال اگر در کشور پروسه انتقال قدرت آغاز شود، احتمال احیای تحرکات اپوزیسیون و رادیکال وجود دارد. به اعتقاد این سیاست پرداز، احتمال وقوع همین روند برای قرقیزستان هم وجود دارد. مقامات به هر صورت که تلاش کنند، باز هم وقتی صحبت از جریانات رادیکال مذهبی به میان بیاید، دست به هر کاری می زنند. «عبدالرحمان ماماتالی یف» معاون نخست وزیر در سخنرانی خود راجع به مساله دفاع و امنیت سخن گفت. طبق ارزیابی های کارشناسان، در حال حاضر بزرگترین تهدید برای امنیت قرقیزستان، فعالیت حزب افراطی حزب التحریر است که در آسیای مرکزی به طور کامل ممنوع شده است. این گروه هدف خود را بر سرنگونی حکومت های غیراسلامی در منطقه گذاشته اند و به دنبال تشکیل خلافت اسلامی در دره فرقانه هستند.

از طرف دیگر، جذب دایم مردم قرقیزستان به گروه شبه نظامیانی که در جبهه سوریه و عراق می جنگند نیز باعث نگرانی دولتهاست. در سال گذشته طبق آمار ارایه شده از قرقیزستان، نزدیک به 200 تن به صف مبارزان در سوریه پیوسته اند که 30 تن آنها کشته شده اند.

وضیعت قزاقستان به نسبت قرقیزستان کمی روستایی تر است. قزاقستان بیشتر به ازبکستان شباهت دارد و اگر از بالا تغییراتی صورت بگیرد، شرایط به سرعت متشنج می شود. به همین خاطر، روشن است که چرا واشنگتن حضور طولانی مدت نظربایف و کریموف را از طریق انتخابات به ظاهر دموکراتیک تایید کرده است.

به طور کل، در آسیای مرکزی به ویژه در شرایط کنونی خاور میانه، حتی با وجود پرچم های سیاه در مرزهای ترکمنستان، اوضاع آرام است. اما نباید از نظر دور کرد که آرامش پیش از طوفان است. زمان امروز یک فاکتور مهم است، زیرا مردم نمی توانند این خشونت و توحش را از نظر دور کنند و قساوت شبه نظامیان داعش را نادیده بگیرند. به همین خاطر محبوبیت ایده های داعش پایین می آید. اما ممکن است که یک گروه رادیکال دیگر قدرت بگیرد و تعداد آنها به اندازه کافی زیاد است.