موجی از اعتراضات تازه علیه اردوغان؛ این بار به خاطر محتوای آموزشی جدید

امین حسینی:   در اعتراض به تصمیم دولت ترکیه برای اضافه کردن کتاب‌های درسی جدید دینی در مدارس این کشور موجی از تظاهرات و اعتراضات این کشور بویژه از سوی  احزاب چپ ترکیه، سندیکاهای عضو کنفدراسیون، سندیکاهای کارمند دولت و انجمن‌های علویان ترکیه برگزار شد. معلمان و خانواده‌های دانش آموزان ترکیه به ویژه علوی‌ها در شهر استانبول، آنکارا، ازمیر، ادیرنه و آنتالیا در اعتراض به تصمیمات جدید شورای عالی آموزش این کشور تظاهرات کردند. از جمله این تصمیمات، اجباری شدن آموزش زبان عثمانی در مدارس و اضافه شدن درس تربیت دینی به مدارس ابتدایی است. شرکت کنندگان در این تظاهرات و نیز احزاب مخالف در ترکیه، این تصمیم دولت را واپسگرایانه و نژادپرستانه توصیف کردند. به اعتقاد مخالفان این تصمیم ترکیه، در این کشور ادیان، مذاهب و قومیت‌های مختلفی حضور دارند. به همین علت منطقی نیست که یک کتاب دینی برای همه این ادیان، مذاهب و قومیت‌ها آموزش داده شود. 

کمال کلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق به عنوان یکی از مخالفان سیاست‌های دولت ترکیه در دیدار با مسئولین اتحادیه‌های اولیاء و مربیان مدارس در آنکارا با اشاره به اینکه باید به دانش آموزان «آموزش علمی» ارائه شود، تاکید کرده است گاهی اوقات دبیران مدارس را در مورد دروس انتخابی دانش آموزان را مجبور می‌کنند اما معلمین نباید عقاید سیاسی خود را مخصوصا به دانش آموزان کوچک تحمیل کنند. مخالفان اجباری کردن آموزش دینی معتقدند دولت با امکاناتی که در دست دارد برای ترویج اسلام سیاسی بهره برداری می‌کند. آنها استدلال می‌کنند با آموزش دینی فرقه گرایانه و مبتنی بر اسلام سنی، دیگر نمی‌توان سخن از آموزش حقوق شهروندی و برابری شهروندان زد.
ترک‌های سکولار و علویان ترکیه به واسطه دروس مذهبی اجباری تدریس شده در مدارس تحت سیسستم اسلامی مورد نظر حزب حاکم عدالت و توسعه خشمگین هستند و می‌خواهند یک سیستم آموزشی سکولار در مدارس به اجرا درآید. علویان از گذشته در ترکیه پرچمدار سکولاریسم بوده‌اند و معتقدند که این بهترین روش برای حفاظت از حقوقشان در مقابل اکثریت سنی‌ها در ترکیه است. فعالان مداخله حزب حاکم ترکیه را در سیستم آموزشی کشور مورد انتقاد قرار داده و این مداخله را عامل تضعیف سیستم سکولار کشور می‌دانند که توسط مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیه نوین بنیان نهاده شد.
انجمن‌های علوی، اقلیت مسلمان آزاد اندیش ترکیه و اتحادیه صنفی آموزگاران ترکیه خواستار شرکت نکردن دانش آموزان در مدارس دولتی شدند. آنها خواستار آن هستند که نظام آموزشی ترکیه لائیک باقی بماند. این در حالی است که بیشتر جمعیت ترکیه را سنی‌ها تشکیل می‌دهند و دولت اسلامگرای حاکم بر ترکیه تاکید دارد در مدارس دولتی، آموزه‌های مذهبی و دینی آموزش داده شود. آنها اعتقاد دارند دروس مذهبی که در مدارس دولتی ترکيه آموزش داده می‌شود بر اساس ديدگاهها و باورهای مذهب سنی و نزديک به ديدگاه سلفی‌ها است.
 اگرچه علوی‌ها در ترکیه بزرگترین اقلیت مذهبی هستند اما تعداد آنها در برخی از شهرهای ترکیه از جمله در استانبول و آنکارا قابل توجه است. گروهی از علوی‌ها تمایل ندارند فرزندان خود را به مدارس دولتی تحصیل کنند تا بزعم آنها تا چنین اسلام گرایی خزنده که در نظام آموزشی دولتی آموزش داده می‌شود، رشد یابد. از دیدگاه علوی‌ها نظام آموزشی دولتی که اکنون در ترکیه وجود دارد محکوم است چرا که در این مدارس دروس‌ مذهبی و دینی در دبیرستان‌ها و دانشکده‌ها اجباری است. دروس مذهبی که در مدارس دولتی ترکیه آموزش داده می‌شود فقط دیدگاههای سنی را آموزش می‌دهد. آنها معتقدند دولت اردوغان نسبت به مراکز عبادت علویان بی اعتنا بوده و حتی این مراکز را به عنوان مرکز عبادت به شمار نمی‌آورد.
دولت اسلامگرای محافظه کار حاکم بر ترکیه از سال 2002 تاکنون آموزش دروس مذهبی در مدارس و دبیرستان‌های دولتی این کشور را اجباری کرده است که البته این امور با مخالفت دادگاه حقوق بشر اروپا روبرو گردیده است. دادگاه یاد شده در ماه سپتامبر گذشته با صدور حکمی اعلام کرد آموزش اجباری دروس مذهبی در مدارس دولتی ناسازگار با آزادی باور والدین دانش آموزان است و در همین راستا از مقامات آنکارا خواست بدون وقت کشی نظام آموزشی خود را اصلاح کنند. این در حالی است که طبق نظام آموزشی ترکیه تنها دانش آموزان مسیحی و یهودی، دو دینی که در قانون اساسی ترکیه به رسمیت شناخته می‌شوند حق دارند در کلاس‌های درس مذهبی مدارس دولتی ترکیه شرکت نکنند. احمد داوود اوغلو نخست وزیر ترکیه رای دادگاه حقوق بشر اروپا در محکومیت اجباری بودن دروس مذهبی در مدارس و دبیرستان‌های دولتی ترکیه را ناوارد دانست و مدعی است این گونه دروس به مثابه خاکریزی در برابر تندرو گرایی گروه‌های تکفیری در کشورهای سوریه و عراق است.
بسیاری از گروه‌های محافظه کار و شهروندان عادی ترکیه از سیاست‌های اسلام گرایانه دولت در موسسات آموزشی، از قبیل توجه به مدارس متوسطه مذهبی موسوم به «امام خطیب» و پنج برابر شدن تعداد آنها در ده سال اخیر، برگزاری کلاس‌های آموزش قرآن حتی در سطح دانشگاه‌ها و اجباری شدن آموزش دروس دینی در مدارس استقبال می‌کنند چرا که به باور آنها، ترکیه کشوری اسلامی است و انتظاری غیر از این هم نمی‌رود. طبق نظرسنجی سازمان دیانت در خصوص بازتاب دینداری در زندگی مردم که در تیر ماه گذشته و در میان 21 هزار نفر انجام گرفت 2/99 درصد از مردم ترکیه خود را مسلمان دانسته 87 درصد از اتباع این کشور تمایل خود را برای تربیت فرزندان خود با حساسیت‌های دینی اعلام و 7/1 درصد مخالف چنین تربیتی بودند.
جامعه علوی‌های ترکیه یک گروه مسلمان هستند که حدود 20 درصد از جمعیت 77 میلیون نفری ترکیه را تشکیل می‌دهند. این درحالی است که بیشتر جمعیت ترکیه را سنی‌ها تشکیل می‌دهند. دولت ترکیه هیچ‌گاه وجود این فرقه مذهبی را در ترکیه به رسمیت نشناخته است. از زمانی که اسلامگرایان حزب عدالت و توسعه در ترکیه به قدرت رسیده‌اند شرایط برای علویان در این کشور سخت‌تر شده است. رجب طیب اردوغان که از سال 2003 تاکنون زمام امور ترکیه را در عمل به دست گرفته است در همین راستا گام بر می‌دارد. منتقدان اردوغان اعتقاد دارند وی از زمانی که قدرت را در کشور به دست گرفته است تلاش می‌کند کل ترکیه را اسلامی کند. همچنان که در زمان حکومت وی بر ترکیه، داشتن پوشش اسلامی در دانشگاهها و مدارس قانونی شد و خرید و مصرف مشروبات الکلی نیز به شدت چارچوب بندی شده است. اعتراض معلمان ترکیه به اسلامی شدن مدارس سابقه طولانی دارد. در اعتراض اتحادیه‌های صنفی معلمان در پایان سال گذشته میلادی پلیس ترکیه بیش از 100 معلم را بازداشت کرده بود. معلمان خواستار احترام دولت ترکیه به ارزشهای آموزشی سکولار این کشور شده بودند.
چندی پیش  وزارت آموزش ملی ترکیه به‌منظور تدریس اجباری زبان عثمانی در دبیرستان‌ها دست بکار شد. این درس که در دبیرستان‌های علوم انسانی به عنوان درس انتخابی تدریس می‌شد، از این پس توسط معلمان زبان و ادبیات ترکی و تاریخ که به مدت 2 سال زبان عثمانی را آموزش‌ دیده‌اند، تدریس خواهد شد. دولت ترکیه به این معلمان اضافه حقوق نیز پرداخت خواهد کرد. گفته می‌شود زبان عثمانی از 3 سال پیش از سوی وزارت آموزش ملی و بنیاد خیرات آموزش داده می‌شود. در این مدت 150 هزار نفر نوشتن و خواندن زبان عثمانی را آموخته‌اند. از دیدگاه گروهی از نخبگان ترکیه چیزی به نام زبان عثمانی وجود ندارد و این زبان ملغمه‌ای از ترکیب زبان‌های دیگر با ترکی بوده و بازگشت به آن، نشانه واپس گرایی است. مخالفان معتقدند برای عموم مردم یاد گرفتن الفبای منسوخی که از زبان عربی گرفته شده ضرورتی ندارد و طبیعتا محققان و افراد علاقمند به تاریخ امپراتوری عثمانی، می‌توانند به عنوان واحد درسی اختیاری، این زبان را در سطوح دانشگاهی مطالعه کنند.

49261