نسبت به آثار ترجمه سوگیری وجود ندارد/ به پول نفت عادت کرده‌ایم

به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری سومین دوره اهدای نشان لاک پشت پرنده، ظهر امروز دوشنبه ۲۷ بهمن با حضور مهدی حجوانی دبیر پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، مژگان رئیسی امجد رئیس فروشگاه مرکزی شهر کتاب، محمود برآبادی سخنگو و عضو هیئت داوران، معصومه انصاریان و مهدی یوسفی از اعضای هیئت داوران جایزه لاک پشت پرنده در کافه کتاب فروشگاه شهر کتاب مرکزی برگزار شد.

در ابتدای این برنامه، حجوانی گفت: لاک پشت پرنده، یک نهاد غیردولتی است که از ۳ سال پیش با همکاری فروشگاه مرکزی شهر کتاب و پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شکل گرفت و هدف از شکل گیری آن، معرفی آثار برتر ادبیات کودک و وجوان به جامعه بود که هدف بالاتر آن، ترویج کتاب و کتابخوانی بود. در انتخاب هیئت داوران تلاش شد داورها کم نباشند و نگاه به کتاب ها هم فصلی نباشد. یعنی سعی شد این گونه نباشد که کتاب ها را یک سال در انبار نگهداری کنیم و بعد از چند داور بخواهیم در یک ماه، همه آن ها را بخوانند. مثالش این است که شما وارد یک عطرفروشی شوید و بخواهید در یک مرتبه مراجعه، ۵۰ عطر را با هم مقایسه کنید.

داوران لاک پشت از ۲ نسل و دارای شرایط روحی متفاوت هستند

وی افزود: بنابراین به جای استفاده از ۲ یا ۳ داور، ۱۵ داور با مهارت و استقلال رای برای داوری کتاب های فهرست لاک پشت پرنده، انتخاب شدند. این داورها از ۲ نسل و شرایط روحی متفاوت هستند. سعی شد کار داورها دائمی باشد و کتاب ها در طول سال، اندک اندک به دستشان برسد. اگر نگوییم تنها دغدغه، دغدغه اصلی زندگی آن‌ها، انتخاب کتاب های خوب کودک است. آن ها خود می نویسند و ترجمه می کنند.

این نویسنده ادبیات کودک در ادامه گفت: در این ۳ سال، فهرست های متعددی به صورت فصلی منتشر شدند که نفس آن ها پیشنهاد است. یعنی قرار نیست داوران لاک پشت پرنده، حرف آخر را بزنند. در جامعه چندصدایی ما، داوران لاک‌پشت پرنده تنها پیشنهاد می دهند و کارشان جنبه تجویز یا دستوری ندارد. در فهرستی هم که از لاک پشت پرنده منتشر می‌شود، چکیده‌ای درباره هرکتاب وجود دارد که در حکم بوک ریویو هستند. به این ترتیب، کتاب‌های لاک پشت پرنده با زبانی ساده معرفی می شوند. مسلم است کسی که این فهرست را مطالعه می کند، در جریان مشارکتی که شکل گرفته سهیم می شود.

در ادامه امجد درباره چگونه آغاز به کار لاک پشت پرنده گفت: یک روز فصلنامه ادبیات کودک و نوجوان توسط آقای حجوانی یک طرح پیشنهادی را به شهر کتاب مرکزی ارائه کرد که طرح خوبی بود. آقای حجوانی بستر اجرای طرح را فراهم کرده بود و کاری هم که ما انجام دادیم، بررسی آن بود. شهر کتاب مرکزی برای رخ دادن این اتفاق مشترک، بسیار شوق داشت. دغدغه های فرهنگی شهر کتاب و پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، بسیار به هم نزدیک بود. شهر کتاب هم تنها یک مجموعه فرهنگی نیست که کارش فروش کتاب یا کالای فرهنگی باشد بلکه علاقه مند است تا جایی که امکان دارد در حوزه فرهنگ، به بار آمدن سالم کودکان و نوجوانان کمک کند.

متولیان لاک پشت پرنده به عنوان یک مسئولیت اجتماعی به آن نگاه کردند

مدیر فروشگاه مرکزی شهر کتاب ادامه داد: تولد چنین فهرستی کمک بزرگی به ادبیات کودک و نوجوان است. داورانی که برای داوری کتاب های فهرست لاک پشت پرنده انتخاب شدند، با وسعت دید کار خود را انجام می دهند. به این ترتیب این امکان فراهم می شود که کتاب های خوبی توسط بچه‌ها انتخاب شود. متاسفانه ما این کمبود را داریم که بسیاری از پدر و مادرها می خواهند فرزندانشان کتاب خوب بخوانند اما نمی دانند باید از کجا شروع کنند. متولیان لاک پشت پرنده به عنوان یک مسئولیت اجتماعی به این طرح نگاه کردند، که این طرح به مرحله اجرا رسید.

وی گفت: نکتهای که روی آن تمرکز کردیم، این بود که این اتفاق در یک کتابفروشی بیافتد. می شد از یک سالن اجتماعات استفاده کرد ولی برای برگزاری مراسم های مربوط به به لاک پشت پرنده از یک کتابفروشی و کتابفروشی مرکزی شهر کتاب استفاده شد تا بچه ها بتوانند در یک محیط دیگر، جشن های لاک پشت را تجربه کنند. به هر حال برگزاری این مراسم در شهر کتاب، تاثیرگذار است؛ هم بر مخاطبان هم بر کتابفروشی.

مهدی یوسفی عضو هیئت داوران این فهرست، نیز در سخنان ابتدایی خود در این نشست خبری، درباره حجم مربوط به آثار ترجمه و تالیف گفت: تصور نمی کنم نسبت آثار ترجمه و تالیف، خیلی عجیب و غریب باشد چون حجم کتاب های تالیفی، آن قدرها هم پایین نیست. نکته اصلی این است که ما داریم یک سری کتاب کودک و نوجوان در ایران تولید می کنیم که دارند وارد رقابت با کتاب های خارجی می شوند. کتاب ها ما در یک چرخه رقابت با آثار خارجی قرار می گیرند که ضرورتا بهترین آثار نویسنده هایشان نیستند و از طرف دیگر می آییم بهترین کارهای نویسنده های خارجی را انتخاب کرده و ترجمه می کنیم. خب مقایسه این آثار با آثار خودمان، در چنین شرایطی کار صحیحی نیست.

نسبت به آثار ترجمه، سوگیری وجود ندارد

این داور فهرست لاک پشت در ادامه گفت: پس نسبت به آثار ترجمه، سوگیری وجود ندارد. بحث این است که کدام کتاب بهتر است. در یک سال، تعداد آثار ترجمه بیشتر می شود و در سال دیگر، آثار تالیفی بیشتر می شوند. شاید مساله ای که هست، این باشد که جایزه ای به طور جداگانه به آثار ترجمه اختصاص داده نشده است. ما هم مجبوریم کتاب های ترجمه و تالیف را با هم مقایسه کنیم.

محمود برآبادی سخنگوی هیئت داوران لاک پشت پرنده نیز گفت: امروز اسامی راه یافته به فهرست نهایی لاک پشت پرنده را منتشر می کنیم اما می خواهم به ۲ نکته اشاره کنم. نکته اول این که معیارهای انتخاب کتاب ها در هر شماره از پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان منتشر می شود که شفاف و روشن هستند. اما نکته دوم این است که به طور کلی ۳ معیار کلی توسط داورها رعایت می شود: ۱- ساختار ادبی و هنری ۲- ارزش های جامعه مدنی و جهان شمول ۳- آرایش و کتابسازی آثار.

وی افزود: به این ترتیب کتاب ها از ۳ تا ۶ لاک پشت دریافت می کنند. کتاب هایی که در طول فصل، ۵ یا ۶ لاک پشت می گیرند، به فهرست نهایی راه پیدا می کنند. در حال حاضر ۱۸ کتاب به این فهرست رفته اند که قرار است تعدادشان به ۱۰ عنوان برسد. به این ترتیب این ۱۰ کتاب، نشان های لاک پشت طلایی و نقره ای دریافت خواهند کرد.

این نویسنده کودک و نوجوان ادامه داد: نامزدهای دریافت لاک پشت طلایی باید دوسوم رای داوران را به خود اختصاص بدهند. یعنی از ۱۳ داور باید ۹ داور به آن ها رای داده باشند. خلاف سال گذشته که به ما انتقاد شد چرا نشان لاک پشت طلایی نداشتیم، امسال هم برنده نشان طلایی داریم هم نشان نقره ای.

در ادامه معصومه انصاریان از داوران این جایزه در پاسخ به سوالی درباره کتاب های مذهبی برای کودکان و نوجوانان گفت: اگر تعریفمان از کتاب های مذهبی، کتاب هایی هستند که مستقبما به موضوعات مذهبی می پردازند، باید بگویم که نه تنها در لاک پشت پرنده که در سایر جوایز ادبی هم نمی بینیم که در فهرست نهایی قرار بگیرند. به نظرم جامعه مان دیگر این گونه کتاب ها را نمی‌پذیرد چون روششان، سطحی و مانند رویکرد کتاب‌های درسی است. اما اگر از این سوژه تعریف گسترده تری داشته باشیم، اوضاع فرق خواهد کرد.

این داور لاک پشت پرنده افزود: اگر قرآن را به عنوان یک کتاب مذهبی قبول داریم، باید بدانیم که مفاهیم به طور بسیار گسترده در آن مطرح شده اند. اما درباره یک موضوع قرآنی مانند جنگ، کتاب های زیادی تولید می شود در حالی که درباره عشق که آن هم یک موضوع دیگر قرآنی است، اثر زیادی تولید نمی شود. اگر نگاهمان محدود نباشد و روش مستقیم عرضه مطلب، مد نظرمان نباشد، کتاب های مذهبی و دینی زیادی وجود دارند. به عنوان مثال، کتابی که درباره مرگ حس خوب و آرامش القا می کند، یک کتاب مذهبی است. یا کتاب دیگری درباره طریقه رفتار با یک کودک یا کودک بیمار، یک کتاب دینی است، همین طور کتاب‌هایی که درباره طبیعت نوشته می شوند.

انصاریان گفت: نکته دیگر برمی گردد به ناشران و کسانی که کتاب های حاوی مفاهیم مستقیم دینی را چاپ می کنند. در عقبه کتاب هایی که به طور مستقیم به مفاهیم دینی می پردازند، پژوهش چندانی وجود ندارد و با موضوع، به سادگی روبرو می شوند. اما در این دوره فهرست لاک پشت پرنده، چند کتاب داریم که این گونه هستند و وارد فهرست شده اند. یعنی به طور مستقیم به زندگی پیامبران می پردازند.

به پول نفت عادت کرده ایم و نمی توانیم کار سخت انجام بدهیم

در بخش دیگری از این نشست، حجوانی درباره سخنانش که پیشتر گفته بود می توان کارهای مشابه دیگری با لاک پشت پرنده انجام داد، گفت: ما نگفته بودیم که قرار است آن کار دیگر را گروه لاک پشت پرنده انجام دهد و خودمان طرحی مانند قورباغه خزنده را کلید می زنیم. به هر حال همین لاک پشت پرنده هم کار دشواری است. متاسفانه به پول نفت عادت کرده ایم و نمی توانیم کار سخت انجام بدهیم. کاری که در فهرست لاک پشت پرنده انجام می شود، اخلاصی است. چون تیم هایی بررسی کتاب کودک و نوجوان کم نیستند و این کار در نهادهای دولتی و غیردولتی انجام می شود ولی من هم یادم نمی آید که بعد از شکل گیری لاک پشت پرنده، نهادی کار مشابه آن را دنبال کرده باشد.

برآبادی هم در ادامه سخنان حجوانی گفت: تجربه نشان داده که گرفتن نشان لاک پشت پرنده توسط کتاب های مختلف، در فروششان تاثیر داشته  است.

امجد نیز گفت: ارائه فهرست لاک پشت پرنده، یک اتفاق دوطرفه است که بین مخاطب و شهر کتاب می افتد و بارها شاهد بوده ایم که مردم، مراجعان و مدیران مدارس به دنبال کتاب هایی می آیند که نشان لاک پشت پرنده را گرفته اند.