یمن خوشبخت و منافع راهبردی قدرت های سلطه

خبرگزاری مهر- گروه بین الملل: سرانجام با اعلامیه حوثی ها مبنی بر کنترل کامل دولت یمن، انحلال پارلمان و اعلام ساختار جدید اداره کشور، حلقه موفقیت های شیعیان این کشور پس از سالها مبارزه تکمیل شد. با این حال با توجه به موقعیت راهبردی یمن در منطقه و اهمیت  این کشور برای دیگر بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای، گمانه زنی های مختلفی در مورد آینده حضور حوثی ها در صحنه سیاسی یمن مطرح می شود؛ طیف وسیعی از سناریوها که حکایت از تاثیر عدم قطعیت های متعدد بر آینده معادلات این کشور باستانی دارد. 

یمن در یک نگاه 

یمن به عنوان کشوری باستانی از گذشته های دور به عنوان ناحیه ای آباد و پرنعمت مورد توجه بوده است. این کشور از جنوب به عربستان، از غرب به دریای عرب و از شمال به عمان و دریای سرخ و خلیج عدن محدود می شود. یمن با توجه به همسایگی با عربستان، نزدیکی به شاخ آفریقا، داشتن سواحل طولانی در دریای سرخ و دریای عرب موقعیت راهبردی خاصی در منطقه داشته و برای مثال به دلیل تسلط بر تنگه باب المندب قادر است دریای سرخ را کنترل و یا حتی ببندد.

این کشور تا پیش از سال 1990 از دو کشور مستقل یمن شمالی و یمن جنوبی تشکیل شده بود که پس از آن، طی پیمان نامه ای، با اتحاد دو کشور، جمهوری یمن ایجاد شد. بزرگترین شهر این کشور نیز صنعا است که با یک میلیون و سیصد و سی هزار نفر، به عنوان پایتخت این کشور به شمار می رود.

غالب جمعیت یمن (حدود 85 درصد) به صورت قبیله ای و در شمال این کشور ساکن هستند. از نظر مذهبی نیز حدود 53 درصد  جمعیت بیست و پنج میلیونی آن را  مسلمانان اهل تسنن شافعی و 45 درصد آن ها را گروه های مختلف شیعیان تشکیل می دهند. زیدیان پرجمعیت ترین گروه شیعیان این کشور هستند که با حدود 5.6 میلیون نفر، 30 درصد کل جمعیت این کشور هستند.

اسماعیلیان و دوازده امامی ها از دیگر گروه های شیعیان به شمار می روند که روی هم حدود 15 درصد از جمعیت یمن را در بر می گیرند. همچنین پنج میلیون نفر از شیعیان را سادات تشکیل می دهند که 90 درصد آن ها سادات حسنی و 10 درصد ها سادات حسینی هستند.

سادات این کشور که 200 خانواده هستند، به فرزندان «یحیی الامام الهادی بن الحسین بن القاسم الرسی» از نوادگان امام حسن منسوبند. این افراد که بیشتر در مناطق شمالی کشور همچون استان صعده و صنعا اقامت دارند جزء محروم ترین اقشار این کشور به حساب می آیند که با دشواری های زیادی مواجه هستند.

برای مثال با اینکه بخش زیادی از شیعیان را نخبگان، اساتید دانشگاهی، روحانیون و پزشکان تشکیل می دهند، در دوران حکومت گذشته، این افراد حتی حق تأسیس مدارس دینی خاص خود را نداشتند. همچنین بسیاری از علمای شیعی تحت آزار و شکنجه و زندان قرار گرفته اند.

ممنوعیت برگزاری مراسم مذهبی همچون جشن عید غدیر، از دیگر محدودیت هایی است که علیه این گروه اعمال می گردد. همچنین شیعیان به لحاظ دسترسی به منابع مذهبی به شدت در مضیقه هستند و همواره با تخریب مساجد و به آتش کشیدن کتاب هایی همچون نهج البلاغه و صحیفه سجادیه به ارزش های آن ها توهین می شود.

به همین دلایل این بخش از جامعه سال ها با اعلام نارضایتی از وضعیت موجود، درگیری هایی را با دولت مرکزی داشته است که با توجه به نزدیکی این مناطق به عربستان، هرگونه تغییری به سرعت عربستان را نیز دستخوش چالش خواهد کرد.

اهمیت یمن برای قدرت های خارجی

همانطور که پیشتر ذکر شد یمن تحت تاثیر سه عامل جغرافیایی، فرهنگی و جمعیت، از اهمیت بالایی برای قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای برخوردار است. اهمیت جغرافیایی این کشور به دلیل تسلط بر آبراه راهبردی باب المندب و همچنین همجواری با حرمین شریفین است. آبراه باب المندب نقطه اتصال اقیانوس هند با دریای سرخ است و در مثلث طلایی راهبردی هرمز، مالاگا و باب المندب دو سوم حمل و نقل دریایی جهان و به تعبیری اقتصاد جهان به ویژه تجارت انرژی جریان دارد و یمن به واسطه جزیره پریم در باب المندب به راحتی می تواند یکی از رئوس این مثلث طلایی را ببندد. 

به لحاظ فرهنگی نیز به دلیل وجود روحیه سلحشوری و جنگاوری، یمنی ها در طول تاریخ همواره مسلح بوده اند و سلاح به همراه همیشگی یمنی ها بدل شده و هویت و شخصیت آنها بدون سلاح قابل تعریف نیست. همین موضوع سبب شده تا برخی قدرت های خارجی با سوءاستفاده از این روحیه، جوانان یمنی را در جهت اهداف شوم خود قربانی کنند. این موضوع نخستین بار از افغانستان شروع شد و در زمان علی عبدالله صالح و با هماهنگی عربستان، آمریکا، و پاکستان گروهی از جوانان این کشور برای مبارزه با نیروهای شوروی سابق به افغانستان اعزام شدند که بعدها هسته اولیه طالبان و القاعده را تشکیل دادند. در سالهای بعد نیز با ادامه این روند مجاهدان یمنی (با گرایش سلفی) در بوسنی، چچن و عراق مورد بهره برداری این قدرت ها قرار گرفتند. 

جمعیت یمن نیز عامل مهمی است که اهمیت این کشور نزد قدرت های خارجی را دو چندان کرده است. یمن همواره از نرخ بالایی در جمعیت برخوردار بوده است و این موضوع در کنار علاقه سنتی مردم این کشور برای سفر به شبه جزیره عربستان، شاخ آفریقا، و کشورهای جنوب شرق آسیا،  این مناطق را به حوزه نفوذ فکری و مذهبی یمن بدل کرده است و برای مثال حکومت صنعا به راحتی قادر خواهد بود با استفاده از موقعیت ژئوپلیتیک خود امنیت شبه جزیره عربستان را به مخاطره اندازد.

قدرت های غربی نیز با درک اهمیت این منطقه ژئوپلیتیک به خوبی می دانند که از دست دادن یمن برای آنها به معنی ناامن شدن عربستان، خلیج فارس، نفت خاورمیانه و در یک کلام از دست دادن منطقه راهبردی غرب آسیا خواهد بود.  از این رو یکی از خدمت های علی عبدالله صالح به عربستان و کشورهای غربی این بود که در طول سه دهه حکومت خود، با در اختیار قرار دادن یمن به این کشورها عملاً ضمن فراهم کردن زمینه های رشد افکار و ارزش های وهابیت، از شکل گیری هرگونه جریان مخالف نیز جلوگیری کرد. 

ادامه دارد........