نشست علمی ابعاد نظری حریم خصوصی در اندیشه امام خمینی(ره)

به گزارش خبرگزاری مهر ششمین نشست اندیشه ورزی از سلسله نشست های تخصصی ماقبل همایش بین المللی «حقوق مردم و حکومت دینی در اندیشه امام خمینی» با ارائه بحث ناصر قربان نیا و مشارکت جمعی از اساتید حوزه ودانشگاه پیرامون ابعاد نظری حریم خصوصی با نگاهی به اندیشه امام خمینی  در محل دفتر مرکزی کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران برگزار شد.

در این نشست ابتدا دکتر قربان نیا ابعاد مختلف موضوع حریم خصوصی را از منظر مبانی فقهی، حقوق بین الملل و نظام حقوقی ایران  و رویکرد امام خمینی در این زمینه ارائه کرد. سپس هر یک از اساتید حاضر در جلسه به نقد و بررسی موضوع و طرح دیدگاههای خود در این زمینه پرداختند.

 قربان‌نیا  در مقدمه بحث خود ابتدا به  اهمیت آرامش انسان  اشاره کرد  و اینکه بدون آرامش، بهره مندی از حقوق وآزادی های انسانی از جمله حریم خصوصی معنای واقعی خود را پیدا نمی کند، تاکید کرد که در زمانه فعلی عوامل مختلفی می توانند این آرامش را مختل کنند چنانچه با توجه به ابزارهای فناوری جدید ورود به حریم خصوصی مردم نیز راحت تر شده و همین امر نگرانی های متعددی را دامن می زند که لازم است حقوقدانان به عنوان یک اولویت به این بحث بپردا زند.

 وی همچنین در مقدمه بحث خود به این مهم اشاره کرد که در سطح جهانی علیرغم طرح گسترده بحث حریم خصوصی و عمومی هنوز گروههای هستند که به لحاظ نظری مخالفت هایی را با حریم خصوصی مطرح می کنند از جمله برخی از فمینیست ها یا فعالان حقوق کودک که معتقدند تاکید زیاد بر حریم خصوصی می تواند زمینه ساز نقض حقوق زنان وکودکان شود حال آنکه برداشت  این افراد درست نیست که در خلال بحث مورد نقد و ارزیابی قرار خواهد گرفت.

این عضو هیئت علمی دانشگاه مفید به عنوان مقدمه سوم به این موضوع اشاره کرد که در سطح مطالعات نظری حریم خصوصی این مهم نیز مطرح می شود که آیا حریم خصوصی خود یک هنجار حقوقی مستقل است یا می توان ضمن دیگر هنجارهای حقوق بشری مطرح کرد ؟

قربان نیا پس از طرح مباحث مقدماتی وارد اصل موضوع شد وضمن بیان چکیده دیدگاه خود مبنی بر اینکه در دیدگاههای امام به ویژه آثار علمی ایشان مانند سایر فقهای اسلامی بحث مستقلی در مورد حریم خصوصی و ابعاد نظری آن مطرح نشده ولی این مهم به عنوان یک حق اشتقاقی که از کنار هم گذاشتن مباحث مختلف فقهی وحقوقی قابل استنباط است، به طور جدی مورد تاکید قرار گرفته واحکام حقوقی متعددی در این زمینه ارائه شده است.

وی در ادامه به تفصیل دلائل فقهی وحقوقی توجه به حریم خصوصی در اندیشه اسلامی و از جمله آثار بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی را تشریح کرد.مباحث فقهی مربوط به حرمت تجسس و عدم جواز ورود به خانه مردم بدون اذن و اینکه در فقه  اسلامی در چه ابوابی به مقوله حریم اشاره شده است وفقهای مختلف از جمله امام در این زمینه چه گفته اند محورهایی از بحث ایشان  بود.

قربان نیا پس از توضیحات اولیه به این مهم اشاره کرد که جهت شناخت ابعاد دیدگاههای امام در مورد حریم خصوصی به چند طریق می توان عمل کرد:

1. از طریق قانون اساسی جمهوری اسلامی به ویژه با توجه به اینکه در اصول 22 و 23 قانون اساسی به طور طریح به مباحث حریم خصوصی اشاره شده ومتن قانون اساسی نیز مورد تائید بنیانگذار انقلاب اسلامی قرار گرفته است.
2. از طریق ادله فقهی که عموم فقها از جمله حضرت امام در موضوعات مرتبط با حریم خصوصی مطرح نموده اند وهم چنین از طریق بررسی فتواهای صریح حضرت امام در این زمینه.
3. از طریق سیره عملی امام از جمله موارد مهمی مثل فرمان 8 ماده ای که ایشان در ابتدای انقلاب و بحبوهه بی نظمی های متنوع مطرح کرده و به دقت نکات مهمی را در مورد حریم خصوصی در فرمان یاد شده بیان داشته اند.

دکتر قربان نیا در ادامه به تفصیل دلائل فقهی وحقوقی توجه به حریم خصوصی در اندیشه اسلامی و از جمله آثار بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی را تشریح کرد.مباحث فقهی مربوط به حرمت تجسس و عدم جواز ورود به خانه مردم بدون اذن و اینکه در فقه  اسلامی در چه ابوابی به مقوله حریم اشاره شده است و فقهای مختلف از جمله حضرت امام در این زمینه چه نظراتی دارند و بیان مصادیق مرتبط دیگری از احکام فقهی از جمله در مورد کودکان، بحث راز داری،مقوله شناسایی توبه به عنوان مسقط مجازات شرعی که در خلوت انجام شده است، حرمت نگاه کردن به برخی اشیاء یا وضعیت ها، مقوله قتل در فراش وارتباط آن با حریم خصوصی، قاعده لاضرر وتفسیر علامه طباطبایی در این زمینه،اینکه حریم خصوصی آیا اختصاص به مسلمان دارد یا غیر مسلمانان را نیز شامل می شود،تفاوت فنی بحث ممنوعیت تجسس با عدم اباحه اینکه مردم در خلوت نیز در رابطه با خداوند مرتکب گناه نشوند محورهای بحث دکتر قربان نیا بودند.

ایشان در پایان بحث خود موضوع این پرسش را بررسی کرد که آیا حریم خصوصی جزو حق های مطلق وغیر قابل تعلیق یا محدودیت ناپذیر است یا خیر؟ وی در پاسخ به این پرسش ضمن تبیین موازین بین المللی که به عنوان محدودیت و قید بر حق ها و آزادی ها وارد می شود از جمله ملاحظات عالی اخلاقی یا منافع عامه یا منع اضرار به غیر، تاکید کرد که با قید ملاحظات اخلاقی نمی توان حریم خصوصی را محدود کرد چرا که خلوت هر فرد به خود او مربوط می شود و دولت نمی تواند به نمایندگی از جامعه در آن ورودکند اما با قیود دیگر طبیعتا می توان ملاحظاتی را بموجب قانون و با رعایت سایر معیارهای اِعمال محدودیتها از جمله تناسب  و هدف مشروع بر حریم خصوصی وارد کرد.

دکتر قربان نیا به عنوان پایان بخش کلام خود بخش هایی از فرمان 8 ماده ای حضرت امام را قرائت کرد که به صراحت نکات بسیار مهمی را در مورد حریم خصوصی بیان داشته اند و تاکید نمود که ایکاش این موارد در قوانین ومقررات کشور کاربردی می شد وتصریح می گردید که به هیچ عنوان دلایلی که با نقض حریم خصوصی هر فرد بدست آید اعتبار اثباتی در فرایندهای رسیدگی قضایی نیز ندارد . وی اظهار تاسف کرد از اینکه پس از سالها که لایحه ای در دولت آقای خاتمی در زمینه حریم خصوصی تدوین گردید در دولت بعدی از مجلس پس گرفته شد وطرح نمایندگان مجلس نیزدراین زمینه به سرانجامی نرسید فلذا جامعه ناچار است به قواعدی در حد آنچه در قانون آئین دادرسی کیفری جدید یا آنچه در قانون جرایم رایانه ای منعکس شده بسنده کند.

پس از ارائه بحث دکتر قربان نیا به ترتیب حجت الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی استاد سطح خارج حوزه علمیه، دکتر سید محمد هاشمی استاد حقوق اساسی، دکتر سیمایی  استاد حقوق خصوصی، دکتر قاری سید فاطمی استاد رشته حقوق بشر، حجت الاسلام نورالهیان از قرآن پژوهان حوزه، دکتر باقر انصاری مولف کتاب حریم خصوصی ، حجت الاسلام بهمن اکبری پژوهشگر ارشد مطالعات اسلام وحقوق بشر هر یک به نقد و بررسی موضوع و طرح دیدگاههای خود در این زمینه پرداختند و پیشنهاداتی را برای توجه علمی در همایش آتی حقوق مردم در اندیشه امام خمینی مطرح کردند.

ضیایی فر دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران در پایان جلسه ضمن تشکر از مشارکت جدی جامعه حقوقی کشور در روند علمی مربوط به همایش حقوق مردم در اندیشه امام خمینی، اظهار امیدواری کرد که هر یک از پیشنهادات علمی مطرح شده در این جلسات به طور جدی مورد پیگیری نظری وکاربردی قرار گیرد.