نکات قابل تاملی در مورد روابط سیاسی و اقتصادی با انگلیس

حسام الدین واعظ زاده

گشایش سفارت انگلستان در ایران در عالی ترین سطح(سفیر) چه تاثیری در روابط دوکشور دارد؟
احترام متقابل دوکشور به حاکمیت و ارزشهای سیاسی و فرهنگی از مقدمات گسترش روابط است. بدون شک اولین نفع در گسترش روابط میان دولتها را ملتها ومردم می برند، مردمی که برای دیدار از خانواده های خود و یا دانشجویان برای ادامه تحصیل و یا تجار دو طرف برای کار بازرگانی مجبورند راه های فرعی و هزینه های گزافی به افراد و یا کشورهای واسطه هزینه کنند.
ادامه تنش ها میان دو کشور فضای بد و سختی را بوجود آورده است. شما وقتی به سایت وزارت خارجه انگلیس مراجعه می کنید لیست بلند بالایی از موانع، هشدارهای مسافرتی و نگرانی هایی را می بینید که در مورد ایران گفته شده، انسان گاهی فکر می کند ایران را با این کشورهای بی ثبات منطقه اشتباه گرفته اند. البته تاثیر حادثه سفارت نیز براین وضع قابل توجه است.
یک نکته مهم دیگر که باید توجه داشت، اینکه ارتباط مستقیم ایران با کشورهای صاحب نفوذ، مانع واسطه گری، سودجویی افراد و نیز سایر دولتهایی می شود که بدنبال منافع خود از این آب گل آلود هستند. لذا روابط مستقیم می تواند هزینه روابط غیر مستقیم ویا قطع رابطه را کاهش دهد. البته باید شرایط آن مهیا شود و همانطور که گفته شده " روندی فنی است که نیازمند توافقاتی است."

با توجه به اینکه یکی از اعضای طرف مذاکره ایران در پرونده هسته ای انگلستان است. برقراری روابط ایران و انگلستان چه تاثیری بر روند پرونده هسته ای و مذاکرات ایران با غرب دارد؟
سیاست خارجی انگستان نسبت به ایران جزء مسائل High Politics برای سیاستگذاران این کشور است. بهمین علت، و نیز بسبب بازی سایر مراکز قدرت، وزارت خارجه برخی بنشر می رسد نقش کمتری در روابط با ایران بازی می کند مثلا نظر وزارت کشور در ایجاد یا عدم ایجاد روابط مهم است. اما باید این را هم بدانیم که از زمان آقای تونی بلر رهبر حزب کارگر، نخست وزیر نقش پررنگتری در روابط با ایران داشته است. از سوی دیگر، این کشور می تواند تا حدی نقش بیشتری بر مذاکرات با ایران بگذارد، بویژه در قالب اتحادیه اروپا. ما می دانیم که خانم اشتون یک انگلیسی بود که بعنوان رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا انتخاب شد. همچنین، انگلیس با توجه به روابط ویژه اش با آمریکا و نیز تجربه و آگاهی بیشتری که در دوره خانم اشتون در مذاکرات دوجانبه و چند جانبه بدست آورده می تواند تاثیرمثبتی بر در روند مذاکرات بگذارد. از آنجا که ما روابط سیاسی با آمریکا نداریم، برقراری سفارت دوکشور می تواند روند مذاکرات را تسهیل نماید. زیرا در فضای بحرانی، مذاکرات سخت و پیچیدگی آن بیشتر می شود. از این منظر، بازگشایی دو سفارتخانه، کمک به روند مذاکرات بسیار حساس و سرنوشت ساز ایران با 5+ ا است.

اگر این کشایش صورت بگیرد چه تاثیری بر روابط اقتصادی طرفین و مسئله ی جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران دارد؟
انگلستان روابط تجاری گسترده ای از اول انقلاب تا کنون با ایران نداشته است. نکته دیگر آنکه تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا دست و پای روابط اقتصادی بخش خصوصی دو کشور را بسته است. میزان تجارت بازرگانی این کشور در واقع میان کشورهای اروپایی در نوسان بوده است. در 9 ماهه 1393 انگلستان در رده پانزدهم صادرکنندگان به ایران به ارزش حدود 285 میلیون دلار قرار گرفته است. در حالی که بترتیب آلمان با حدود یک میلیارد و هشتصد میلیون دلار و سوئیس با یک میلیارد و پانصد میلیون دلار، هلند هشتصد میلیون دلار و ایتالیا هفتصد و شصد میلیون دلار در ردیف های 6 الی 9 در میان صادرکنندگان کالا به ایران قرار دارند. در همین حال چین، امارات و کره جنوبی بتر تیب در رتبه های اول تا سوم صادرکنندگان به ایران هستند. این در حالیست که در 9 ماهه 1393 ایران به انگلستان فقط 65 میلیون دلار کالا صادر کرده است که در رتبه 32 طرف تجاری ایران قرار می گیرد.
علاوه بر این، نگاه بشدت سیاسی - امنیتی دو کشور نسبت به هم در کاهش روابط اقتصادی بی تاثیر نبوده است. بخش خصوصی ایران می تواند در صورت تضمین های دولت و پارلمان انگلیس سرمایه گذاری های بلند مدت در این کشور انجام شود ضمن آنکه آنها می توانند از نیروی کار ماهر و متخصص ایرانی در رشته های کامپیوتر، پزشکی، دندانپزشکی، مهندسی ساختمان و تاسیسات که بشدت مورد نیاز آنهاست- و کمتر انگلیسی ها به این رشته ها علاقه دارند- استفاده نمایند.

جایگاه روابط سیاسی و اقتصادی انگلیس با ایران درمیان سایر کشورهای اتحادیه اروپا بویژه آلمان چیست؟
باید توجه داشت که انگلستان با ایران دارای پرفرازونشیب ترین روابط سیاسی و اقتصادی در طول تاریخ است.نکته دیگر این است که ما می بینیم که برخی تحریم ها از سوی دولت انگلستان علیه روابط اقتصادی، بازرگانی و سرمایه گذاری مستقیم با ایران اعمال شده است. ما این وضع را در مقایسه با آلمان کمتر مشاهده می کنیم. در مقایسه با آلمان، بعلت وجود نگاه تجاری-اقتصادی، روابط اقتصادی نیز رونق بیشتری دارد و این کشور را در رده اول روابط اقتصادی ایران با اروپا قرار داده است. لذا آلمان علی رغم تحریم های اتحادیه اروپا، ترازتجاری مثبت با ایران دارد. این نشان میدهد که بخش خصوصی آلمان و نیز بخش خصوصی ایران از فرصت های موجود استفاده بیشتری کرده اند. یکی از علل کاهش روابط ایران با انگلیس، نزدیکی بسیار زیاد سیاست خارجی این کشور با آمریکا و عمدتا بر اساس همان راهبرد روابط ویژه special relationships می باشد.
بخش خصوصی و اقتصادی انگلیس در مقایسه با آمریکایی ها در کاهش روابط سیاسی بیشتر ضرر کرده اند که توان کمتر و محدودتر مالی واقتصادی شرکت های انگلیسی خود می تواند یکی از عوامل باشد. بدیهی است در صورت تجدید روابط سیاسی، فضای مناسبی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی دو کشور ایجاد می شود. اما باید توجه داشت، در این صورت هم بسختی می توان تصور کرد که آنها بتوانند به پای روابط اقتصادی آلمان-ایران برسند. در واقع بخش خصوصی آلمان بسیار تواناتر، مستقل ترو راحتر در برقراری روابط تجاری با خاورمیانه و ایران است و حساسیت های بی مورد انگلیسی ها را ندارند. امروز بعلت عدم وجود رابطه، بسیاری از دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل راهی سایر کشورهای اروپایی می شوند و از این لحاظ هم دانشگاه های انگلیس متضرر می شوند. متاسفانه موارد متعددی دیده شده که انگلستان محدودیت هایی برای دانشجویان ایرانی بوجود آورده اند.
در صورت توسعه روابط سیاسی، بنظر می رسد فضای مناسب تری برای روابط اقتصادی نیز فراهم شود. ترنس سکشن های مالی و پولی چندین سال است که میان دوکشور بطور کامل قطع شده. ادامه این روند به ضرر دو کشور است. بانک های انگلیس با ایرانیان همکاری مناسبی ندارند و در برخی موارد بناحق، منابع مالی افراد عادی را بلوکه می کنند و اصلا پاسخگو نیستند.امید است با تحولات پیش رو این وضع تغییرکند.

کلام آخر آنکه، در مورد انگلیس، همیشه توسعه روابط سیاسی مقدمه روابط اقتصادی بوده است اما برای آلمانی ها، توسعه روابط اقتصادی مقدمه و انگیزه ای بیشتر برای توسعه روابط سیاسی باایران بشمار رفته است.

4949