عربستان در 2014؛ از شکست داخلی تا دخالت‌های خارجی

در سال 2014 همچنین این رخداد حاصل شد که عربستان مقابله با تروریسم (داعش) را در گرو سرنگونی نظام سوریه اعلام کرد و این امر به این معناست که عربستان به روش خود برای حمایت از افراد مسلح جهت رسیدن به اهداف خود ادامه خواهد داد، اما این اقدام با عنوان جدیدی با نام "مخالفان میانه رو" صورت می‌گیرد، بویژه اینکه شورای امنیت قطعنامه‌ای را مبنی بر جرم بودن حمایت از داعش و جبهه النصره صادر کرده است.

در همین حال، می‌توان گفت که موضع عربستان و اسرائیل چه در سوء‌استفاده از صف بندی بین‌المللی و منطقه‌ای با عنوان مقابله با داعش جهت رسیدن به اهداف سیاسی و امنیتی خود یا در مقابله با ایران، واحد است.

این در حالی است که سیاست خصمانه عربستان در ضدیت با محوری که علیه رژیم صهیونیستی گزینه مقاومت را در پیش گرفته است، ادامه دارد، در همین راستا بود که مواضع عربستان علیه مقاومت فلسطین به حدی شدید شد که برخی از تحلیل‌گران غربی اعلام کردند که حمله اخیر اسرائیل به نوار غزه با دستور پادشاه عربستان صورت گرفته است.

در همین راستا، سال 2014 سال مقدمه چینی جهت عادی سازی رسمی روابط ریاض با رژیم صهیونیستی به شمار می‌آید، چرا که در این سال روابط میان ریاض و تل‌آویو به صورت بی‌سابقه‌ای نزدیک شد و دو طرف مواضع استراتژیک مبنی بر اینکه تمایل به عادی سازی روابط دارند، اتخاذ کردند.

علاوه بر آن ممکن است سال 2014 به عنوان سال پایان اختلافات در مواضع ریاض و واشنگتن نسبت به تعدادی از مسائل منطقه و در راس آن موضع گیری نسبت به اخوان المسلمین و اخیرا ائتلاف ضد داعش و توافق دو طرف بر سر به راه انداختن جنگ کاهش قیمت نفت به حساب آید، اما در این میان باید این مساله را گفت که کاهش قیمت نفت بازدهی منفی در داخل خاندان حاکم عربستان و همچنین در سطح خارجی بویژه در سازمان اوپک و شورای همکاری خلیج فارس بر جای می‌گذارد.

در صحنه داخلی نیز تغییرات در پست‌های حساس در عربستان، تنش و دو دستگی را در داخل این کشور ایجاد کرده که سوال‌هایی را در خصوص پادشاه بعدی عربستان مطرح می‌کند، بویژه این که اوضاع جسمانی این پادشاه 91 ساله مساعد نیست و نظام سیاسی این کشور دچار مشکلاتی شده و چشم انداز برای انتقال آرام قدرت در این کشور بسته شده است. علی رغم این که در عربستان ولیعهد وجود دارد، اما مشخص نیست که چه کسی پادشاه آتی خواهد بود. پادشاه عربستان بیمار است و در بیشتر ماه‌های سال در کشورش حضور ندارد و در دوران او دو تن از ولیعهدها که سلطان بن عبدالعزیز و نایف بن عبدالعزیز بودند، از دنیا رفتند. در حال حاضر، سلمان بن عبدالعزیز 89 ساله این پست را به عهده دارد که او نیز به چندین بیماری مبتلا است. اما تغییر برجسته‌تر با روی کار آمدن پست " ولیعهد ولیعهد" صورت گرفت که مقرن بن عبدالعزیز 70 ساله، کوچکترین پسر پادشاه از همسر یمنی او تصدی این پست را برعهده دارد و در این میان احمد بن عبدالعزیز برادر بزرگ‌تر مقرن که دو سال قبل از منصب وزارت کشور عزل شد، برای تصدی پست "ولیعهد ولیعهد" انتخاب نشده است.

این پست جدید با تصمیم ویژه پادشاه عربستان و به دور از نظر شورای خاندان یا هیات بیعت که اخیرا به حاشیه رانده شده است، اتخاذ شد. همچنین پس از این تصمیم بود که چند تن از شاهزادگان و در راس آن‌ها ولید بن طلال، بازرگان مشهور و ثروتمندترین شخصیت عربی از این هیات خارج شدند. این در حالی است که تحلیل‌گران معتقدند این پست جدید و تصدی آن توسط مقرن بن عبدالعزیز، به منزله هموار کردن راه برای متعب 61 ساله، پسر پادشاه عربستان و وزیر گارد ملی برای حکومت در این کشور است که این مساله به تشدید اختلافات میان آل سعود خواهد انجامید.

همچنین در صحنه داخلی، نظام عربستان به روش سرکوبگرانه علیه مردم خود که بر اساس اصول طائفه‌ای صورت می‌گیرد، ادامه می‌دهد. مساله شیخ نمر النمر، روحانی برجسته در عربستان و حکم اعدام علیه وی به تنش‌ها در داخل عربستان دامن زد و بر خشونتی که علیه عربستانی‌های شیعه صورت گرفت، تاثیر گذاشت.

از سوی دیگر، در سال 2014 روند سرکوب آزادی‌ها و حقوق بشر در عربستان ادامه داشت و همچنین رسوایی حمایت واشنگتن از این اقدامات سرکوبگرانه با ادعای "جنگ علیه تروریسم" بر ملا شد.

عربستان در شرایطی وارد سال 2015 می‌شود که بار شکست‌های پی در پی ظرف چهار سال اخیر بر دوش این کشور سنگینی می‌کند، چرا که اوضاع داخلی چه در سطح حکمرانی و جنگ بر سر حکومت پس از فوت پادشاه کنونی و تنش میان افراد و جناح‌های خاندان حاکم، بحرانی است.

همچنین خشم اجتماعی ناشی از بحران فقر و بیکاری و ظلم و سرکوب درحال افزایش است. در عرصه خارجی نیز عربستان با یک تهدید موجودیتی رو به روست که خودش باعث ایجاد آن شده است. علاوه بر آن، چالش‌هایی وجود دارد که در گذشته امکان برخورد با آن وجود داشت، اما عربستان با چالش اخیر که همان داعش است، نتوانسته ظرف ماه‌های اخیر چه به تنهایی و چه در چارچوب ائتلاف مقابله کند.

چه بسا در مقایسه با دهه‌های گذشته نفوذ عربستان در یمن کاهش یافته باشد. همچنین جنگ نفتی جدیدی به راه افتاده است که فقط در این جنگ ایران هدف قرار نگرفته است، بلکه روسیه نیز در آماج این جنگ قرار دارد. در این گزارشی که ارائه شد، به برخی از اوضاع نابسامان عربستان اشاره شد که در نتیجه تصمیمات اشتباه و کورکورانه ریاض در سال‌های اخیر حاصل شده است.

انتهای پیام